Muktedir döneminde Abbasiler'de sosyal hayat

Abbâsîler döneminde İslam toplumu çeşitli din, dil, ırk ve renge mensup insanlardan oluşmakla birlikte toplumun çekirdeği Araplar, İranlılar, Horasanlılar, Mağripliler ve Türkler’den meydana gelmekteydi. Halk genel olarak et-Tabakâtü’l-Hâssa ve et-Tabakâtü’l-Âmme adı verilen iki ana gruba ayrılıyordu. Bu grupların altında da alt birimler mevcuttu. et-Tabakâtü’l-Hâssa, halife, ailesi, devlet ricali ve Haşimîler’in diğer fertlerinden oluşmaktaydı. Halkın ekseriyetini teşkil eden et-Tabakâtü’l-Âmme ise; sanatkarlar, ustalar, tüccarlar, çiftçiler, askerler ve kölelerden meydana geliyordu. Dönemin tarihçileri, daha çok halifenin etrafında cereyan eden siyasî ve idarî meselelerle ilgilendiklerinden dolayı, o günlerde halkın iktisadî ve sosyal hayatını gösteren olaylara eserlerinde pek fazla yer vermemişlerdir. Bundan dolayı bu konudaki bilgilerimiz genel olarak temel kaynaklara değil, araştırma ve inceleme çalışmalarına dayalı olacaktır.

Social life in the Abbasids during the Muqtedir period

In the Abbasids period, although the Islamic society comprises the people who belonged to the various religions, languages, races and color, the essence of the community occurred the Arabian, the Iranian, the Turkish and the people from the Maghreb and Horasan. Those people usually were divided into two main groups who were called et-Tabaqatu'l-Khassa and et-Tabaqatu'l-Âmme. There were sub-units beneath these groups. et-Tabaqatu'l-Khassa contained caliph, his family, the statesmen and Hashimis' other individuals. et-Tabaqatu'l-Amme that constituted the majority of the community, consisted of craftsmen, foremen, merchants, farmers, soldiers and slaves. The historians of this period mostly deal with the political and administrative affairs which were relatively happening around the caliph and his family. So, these historians didn't mention about the public events showing economical and social life of the people in their books. For this reason, the knowledge we have in this subject matter will generally not be based on framed and formatable sources, but it is going to be based on the researchs.

PDF

___

Ahmed Emin, Zuhru'l-İslam, Kahire 1955.
Corci Zeydân, İslâm Medeniyeti Tarihi, çev. Zeki Meğamiz, İstanbul 1971.
Dûrî, "Bağdat" , DİA, İstanbul 1991.
Eyyub, İbrahim, Târîhu'l-Abbâsîes-Siyâsîve'l-Hadârî, Beyrut 1989.
Güzel, Ahmet, Abbasi Halifesi Mehdî b. Mansûr ve Siyasi Yönü (Basılmamış Doktora Tezi), Konya 2002.
Hasan İbrahim, Hasan, Târîhu'l-İslâm ve's-Siyâsî ve'd-Dînî ve's-Sakafî ve'l-İctimâî, Kahire 1984, IV/387.
Hatîb el-Bağdâdî Hafız Ebû Bekir Ahmed b. Ali (460/1070) Târîhu Bağdâd, Kahire 1349/1931.
Hitti, Philip K., Siyasi ve Kültürel İslam Tarihi, çev. Salih Tuğ, İstanbul 1995.
Hüseyin el-Hâc Hasen, Hadâratü'l-Arab fi'l-Asri'l-Abbâsî, Beyrut 1994.
İbnü'l-Cevzî, Ebû'l-Ferec Abdurrahman b. Ali (597/1200), el-Muntazam fî Târîhi'l-Ümem ve'l-Mülûk, thk. Muhammed Abdülkadir Atâ-Mustafa Abdülkadir Atâ, Beyrut 1995.
İbnü'l-Esîr, İzzeddin Ali b. Ebî'l-Hasan Ali b. Ebî'l-Kerem (630/1232), el-Kâmil fi't-Târih, nşr. CJ. Tornberg, Beyrut 1979.
İbn Haldun, Abdurrahman b. Muhammed (808/1406) Kitâbü'l-lber ve Divânü'l-Mübtedei ve'l-Haber fî Eyyâmi'l-Arab ve'l-Acem ve'l-Berber ve Men Âsarahüm min Zevi's-Sultâni'l-Ekber, Beyrut 1971.
İbn Kesîr, Ebû'l-Fidâ (774/1372), el-Bidâye ve'n-Nihâye, thk. Ahmed Abdülvehhâb Fetîh, Kahire 1994.
İbn Miskeveyh, Ebû Ali Ahmed b. Muhammed (421/1030), Kitâbü Tecâribi'l-Ümem ve Teâkibü'l-Himem, Kahire tsz.
İbn Sa'd, Muhammed (230/845), et-Tabakâtü'l-Kübrâ, thk. Muhammed Abdülkadir Atâ, Beyrut 1970.
İbnü's-Sâî, Ali b. Enceb (674/1275), Tarihu'l-Hulefâi'l-Abbâsiyyîn, Kahire tsz.
İbn Tabâtabâ, Muhammed b. Ali (709/1309), el-Fahrî fi'l-Âdâbi's-Sultâniyye ve'd-Düveli'l-İslâmiyye, thk. Memdûh Hasan Muhammed, Kahire 1999.
İbn Takriberdî, Cemalüddin Ebû'l-Mehâsin Yusuf (874/1469), en-Nücûmü'z-Zâhira fî Mülûki Mısr ve'l-Kâhire, Mısır 1970.
İbrahim Sarıçam-Seyfettin Erşahin, İslam Medeniyeti, Ankara 2006.
Kalkaşandî, Ahmed b. Ali (821/1418), Meâşîru'l-İnâfe fi Maâlimi'l-Hilâfe, Beyrut 1994.
Kehhâle, Ömer Rıza, A'lemu'n-Nisâ, Dımeşk 1959.
Kıftî, Cemalüddin Ali b. Yusuf (646/1248), Târîhu'l-Hukemâ, Beyrut 1903.
Kitapçı, Zekeriya, Abbâsî Hilafetinde Bir Türk Anası: Şağab Hatun, İstanbul 1991.
Kurtubî, Arib b. Sa'd (369/979), Sıletü Târîhi't-Taberî, Beyrut tsz.
Makrizî, Ebû'l-Abbas Ahmed b. Ali (845/1444), el-Hitâtü'l-Makriziyye (Kitâbü'l-Mevâiz ve'l-İ'tibar bi Zikri'l-Hitâtı ve'l-Âsâr), Beyrut tsz
Metz, Adam, Onuncu Yüzyılda İslam Medeniyeti, çev. Salih Şaban, İstanbul 2000.
Mıquel, Andre, Doğuştan Günümüze İslam Medeniyeti, çev. Ahmet Fidan-Hasan Menteş, İstanbul 2003.
Nüveyrî, Şihabüddin Ahmed b. Abdullah (733/1333), Nihâyetü'l-Ereb fi Funüni'l-Edeb, Kahire 1923.
Öztürk, Levent, İslam Toplumunda Hristiyanlar, İstanbul 1998.
Sâbî, Ebû'l-Hüseyin Hilâl b. Muhassın (448/1056), el-Vüzerâ ve Tuhfetü'l-Ümerâ fî Târîhi'l-Vüzerâ, nşr. Abdüssettâr Ahmed Ferrâc, Beyrut 1958.
Sûlî, Ebû Bekir Muhammed b. Yahya (334/946J, Kısmun min Ahbâri'l-Muktedir Billah el-Abbâsî: Târîhu'd-Devleti'l-Abbâsiyye min Sene 295 ilâ Sene 315 Hicriyye min Kitâbi'l-Evrâk, thk. Halef Reşîd Numan, Bağdat 1999.
Sûlî, Ahbâru Râzî Billah ve'l-Muttakî Lillah, nşr. J.H. Dunne, London 1935.
Süyûtî, Celaüddin Abdürrahman b. Ebî Bekir (911/1505), Târîhu'l-Hulefâ, thk. Muhammed Muhyiddin Aldülhamîd, Beyrut 1989.
Yâkût el-Hamevî, Şihabüddin Ebû Abdullah (626/1228), Mu'cemu'l-Udebâ, Kahire 1923.
Yeniçeri, Celal, "Cehbez", DİA, İstanbul 1993.
Zehebî, Şemsüddin Muhammed b. Ahmed b. Osman (748/1347), el-lber fî Haber men Ğaber, Beyrut tsz.
Zehebî, Târîhu'l-İslâm Vefeyâtü'l-Meşâhiri ve'l-A'lâm, thk. Ömer Abdüsselâm Tedmürî, Lübnan 1993.
Ziriklî, Hayruddin, el-A'lâm, Beyrut 1969.