Esin FİRUZAN, Yusuf Yüksel AYVAZ, Ersen UZUN

Türkiye’deki İllerin Sosyo-Kültürel Gelişmişlik Derecelerine Göre Değerlendirilmesi

Türkiye’nin bölgelerinde gelişme sağlanması için, alınacak tedbirlerin ve uygulanacak politikaların tutarlı olması ve yatırımların dağılımında bölgesel gelişmenin dikkate alınması kaçınılmaz olmuştur. Bu araştırmada, Türkiye’de tüm illerin gelişmişlik dereceleri, sosyo-kültürel çerçeveden ölçülmeye çalışılmıştır. Bu amaçla tüm illerin sosyo-kültürel göstergeleri, çok değişkenli istatistiksel analiz yöntemleri kullanılarak homojen il grupları oluşturulmuştur. Temel bileşenler analizi ile uygun boyut derecesi bulunmuş, faktör analizi ile hangi değişkenlerin belirli faktörler altında toplanabileceği belirlenmiştir. Faktör Analizi ile elde edilen değişkenler, sosyo-kültürel açıdan daha önce hiç sınıflandırılmamış olan illerin sınıflandırılması için kümeleme analizinde kullanılmıştır. Elde edilen küme sayısı, ayrıştırma analizi için bir ön bilgi olarak kabul edilip, kümeleme analizi ile elde edilen grupların sınıflandırma başarısı hakkında fikir sahibi olmaya çalışılmıştır. Ayrıca ayrıştırma analizi ile grupları birbirlerinden ayırmada önemli rol oynayan değişkenler de belirlenmiştir. Çalışma sonunda elde edilen illerin sosyo-kültürel gelişmişlik sıralaması ile Devlet Planlama Teşkilatı’nın (DPT) 2003 yılında yayınladığı sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması karşılaştırılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Ayrıştırma, Faktör, Kümeleme, Sosyo-kültürel gelişmişlik

Assessment of the Cities in Turkey According to Their Socio-Cultural Development Level

Applying consistent precautionary measures and politics and taking the regional development in the distribution of investments into consideration become inevitable for providing development in Turkey’s regions. In this research, the development levels of all cities in Turkey are aimed to be measured from a socio-cultural framework. For this purpose, homogenous city groups are constructed by using multivariate statistical methods from the socio-cultural indices of all cities. Convenient dimension is found by principal component analysis and factor analysis is used to determine which variables can be grouped under certain factors. The variables which are obtained from factor analysis are used in cluster analysis for classifying the cities that have not been classified before in terms of socio-cultural framework. The obtained number of clusters is considered as a prior information for discriminant analysis, and it is used to gather an idea on the classification success of groups obtained by the cluster analysis. Moreover, by using discriminant analysis, important variables that discriminate groups from each other are determined. The socio-cultural development ranking of the cities, obtained at the end of this study, are compared with the ranking of the cities in terms of socio-economic development index, which was obtained by the State Planning Organization and published in 2003.

Keywords:

Discriminant, Factor, Cluster, Socio-cultural development,

PDF

___

Akyüz, K. C., Cındık, H., Serin, H., Akyüz, İ., 2001. Çok Boyutlu İstatistiksel Yöntemler Kullanılarak Belirli Sosyo-Ekonomik Değişkenlerin 80 İl Düzeyinde Analizi. V. Ulusal Ekonometri ve İstatistik Sempozyumu, Adana.
Albayrak, A. S., 2005. Türkiye'de İllerin Sosyoekonomik Gelişmişlik Düzeylerinin Çok Değişkenli İstatistik Yöntemlerle İncelenmesi, İktisadi Araştırmalar Vakfı Yayınları, İstanbul, HT 178.T8ALB.
Albayrak, A. S., 2004. Türkiye'de İllerin Sosyoekonomik Gelişmişlik Düzeylerini Belirleyen Hipotetik Yapıların Faktör Analiziyle İncelenmesi. İşletme İktisadi Enstitüsü-Yönetim Dergisi, Yıl:15, Sayı:48, sayfa: 53-79.
Arı, Y., 2003. Teksas’ta Yabancı Doğumlu Nüfusun Karşılaştırmalı Analizi. Coğrafi Bilimler Dergisi, Cilt:1, Sayı:2, sayfa: 85-101.
Balakrishnama, S., Ganapathirajua, 2008.. Linear Discriminant Analysis - A Brief Tutorial”, Institute for Signal and Information Processing Department of Electrical and Computer Engineering Mississippi State University, “Theory of LDA” http://lcv.stat.fsu.edu/research/geometrical_representations_of_faces/PAPERS/lda_theory.pdf, page:1-8, (10.05.2008).
Dinçer, B., 1996. İlçelerin Sosyo-ekonomik Gelişmişlik Sıralaması. DPT, Bölgesel Gelişme ve Yapısal Uyum Genel Müdürlüğü, Ankara.
Dinçer, B., Özaslan M., Satılmış E., 1996. İllerin Sosyoekonomik Gelişmişlik Sıralamasının Araştırılması, Ankara: DPT.
D.P.T. 1999. İller ve Bölgeler İtibariyle Çeşitli Göstergeler. Bölgesel Gelişme ve Yapısal Uyum Müdürlüğü.
Erçetin, Y., 1993. Diskriminant Analizi ve Bankalar Üzerine Bir Uygulama. Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş, APM/28 (KİG-26).
Güveli, A., Kılıçkaplan, S., 2000. A Ranking of Islamic Countries in Terms Level of Socio-Economic Development, Journal of Economic Cooperation Among Islamic Countries, 21, 1, 97-114.
Gümüş, C., 1996. Orman Köyleri Kalkınma Planlarında Çok Boyutlu Yöntemlerden Yararlanma Olanakları, Express Ofset, 80 syf., Trabzon.
Härdle ,W., Hlávka, Z., 2001. Multivariate Statistics: Exercises and Solutions, Springer, New York.
Hair, J. F., Anderson R. E., Tatham, R. L., Black W. C., 2006. Multivariate Data Analysis, Prentice Hall, New Jersey.
Johnson, D. E., 1998. Applied Multivariate Methods for Data Analysts. Duxbury Press, California.
Karpat, G., Açıkgöz, Ş., 2008. Ülkelerin Kalkınmışlık Faktörleri Açısından Değerlendirilmesi, V. Ulusal Ekonometri ve ?statistik Sempozyumu, 19-22 Eylül 2001 Çukurova Üniversitesi Adana, http://idari.cu.edu.tr/sempozyum/bil16.htm, 06.2008.
Mankly, B. F. J., 1990. Multivariate Statistical Methods. Primer Fourt Editor. J. W. Arroswsmith Ltd., Bristol.
Oğuzhan, A., Aydın, D., 2000. Trakya ve Batı Anadolu’da Yaşayan Farklı Apodemus Türleri Arasındaki İlişkilerin Diskriminant Analizi, Trakya Üniversitesi Dergisi Sosyal Bilimler C Serisi, 1(1):1–10.
Öner, Y., Tunç T., Altun İ., Bayraktar R. ve Yurdem A. D., 2006. Türkiye’de İllerin Sosyo-ekonomik Yönden Farklılaşmasında Etkili Olan Faktörlerin İncelenmesi Trakya ve Batı Anadolu’da Yaşayan Farklı Apodemus Türleri Arasındaki İlişkilerin Diskriminant Analizi, TÜİK, İstatistik Araştırma Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 326-342.
Özdamar, K., 1999. Paket Programlar ile İstatistiksel Veri Analizi. 2. Baskı, Kaan Kitabevi, Eskişehir.
Rencher, A. C., 2001. Methods of Multivariate Analysis. Second Edition,Wiley & Sons Inc. Publication, New York.
Saraçoğlu, B., 1992. Ülkelerin Ekonomik Kalkınmışlık Düzeyleri Açısından İncelenmesi. Hacettepe Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10:18-54.
Süer, S., Şahin, N., 2002. Türkiye’de Bölgesel Farklılaşmada Sosyo-Demografik Değişkenlerin Önemi 1990-1994, İstatistik Araştırma Dergisi, 1(2):263 -276.
Tatlıdil, H., 1996. Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistiksel Analiz. Cem Ofset, Ankara.
Tunç T., Öner Y., Altun İ., Bayraktar R., Yurdemi A., 2006, Türkiye'de İllerin Sosyo Ekonomik Yönden Farklılaşmasında Etkili Olan Faktörlerin İncelenmesi, 15. İstatistik Araştırma Sempozyumu’06, Ankara.
Yüksel, N., Aksoy, H., Ercano?lu, M., 2008. Çok Değişkenli İstatistiksel Analiz Yöntemleri ile Heyelan Duyarlılık Haritalarının Oluşturulması, 61. Türkiye Jeoloji Kurultayı, Bildiri Özleri Kitabı, 286-287.