Tarde'ı Neden Tardettik? Türk Sosyolojisine Dair Soy-kütüksel Bir Deneme

Gabriel Tarde, sosyoloji tarihinin ilk sosyologları arasında yer alır. Herhangibir sosyoloji kitabına şöyle bir göz atıldığında bile, Tardeın ismine tesadüfetmemek mümkün değildir. Bununla birlikte sadece okuyucular değil sosyologlarınkendileri de uzun bir süre boyunca Tardeı yalnızca ismi ve onun çağrıştırdığıbirkaç kavramla tanımışlardır: bireyler arası bir taklit kuramı, psikolojik açıklama,Durkheim muhalifi. İşe diğerlerinden daha önce koyulan ama ölümünden birkaç yılsonra ismi tarih sahnesinden silinen bu isimin eserlerine yönelik koca bir sessizlikkapsar sosyoloji camiasını Bu sessizlik sosyologlara Tardeı seksenli yıllara kadarnadiren hatırlatacaktır. Benzer bir etki ve kayboluş hikayesi Türk sosyolojisi içindede söz konusudur. Bu makalede Türk sosyolojisinde Tardeın nasıl tanındığı vekullanıldığının izlerini süreceğiz. Bu bağlamda akademi öncesinde, akademik tarihteve yakın dönemde Tardeın yorumlanma biçimlerini göstermeye çalışacağız. Tardeıntoplum ve sosyoloji anlayışını Türk sosyolojisinin merkezî noktalarını oluşturanbirkaç sorun etrafında değerlendirdikten sonra Türk entelektüel ve sosyologlarınınTardeı nasıl tanıdığını ana hatları ile tartışacağız. Mevcut tarih yazımında Tardeındışlanmasının soy-kütüksel değerini soruşturarak, farklı bir Türk sosyoloji tarihiokuması geliştirmeyi deneyeceğiz.

Why Did We Reject Tarde? A Genealogical Treatise on Turkish Sociology

Gabriel Tarde is one of the first figures in sociological history. If one goesthrough sociological books, it will be impossible to not to hap the name, Tarde.However, not only readers also sociologists usually know him of his few concepts: thetheory of inter-personal imitation, psychological explanation, and as an intellectualopponent of Durkheim. The history of sociology is silent about him, who began thework before others but is disappeared on stage a few years after his death. This silencereminds sociologist the name of Tarde barely till 80s and 90s. A similar scenario ofdisappearance is also the case for Turkish sociology. This article tries to trace howTarde has been known and used in the history of Turkish sociology. In this extent,it is indicated the assessments about Tarde in pre-academic period, academic period,and recent history. After Tardeian sociology is reviewed on some important points forTurkish sociology; it is discussed outlines of how Turkish intellectuals and sociologistrecognize him. Consequently, we aim at developing a different perspective for Turkishsociology by investigating genealogical significance of exclusion of Tarde.

PDF

___

Ahmet Şuayp (2005). Hayatlar ve Kitaplar, E. Erbay (Yay. Haz.), Erzurum: Salkımsöğüt. Akay, A. (1999). Tekil düşünce, İstanbul: Alfa. Akay, A. (2005). Başka bir sosyolojik bakış, Sosyoloji Dergisi, Dizi: 3, Sayı:10, s. 65-70. Ali Akayla Tarde üzerine söyleşi (2008). Tesmeralsekdiz Dergisi: Tarde ve Mikrososyoloji, Sayı: 3, s. 106-114.Akay, A. (1993). Sosyolojiden sosyallikler analizine, Toplumbilim Dergisi: Türk Toplumbilimi Özel Sayısı, s. 3-7. Allienz, E. (2014). Gabriel Tarde. Deleuzeun felsefî mirası içinde, G. Jones ve J. Roffe (Ed.). İstanbul: Otonom. Baker, U. (2005). Genç Cumhuriyette ideoloji ve siyaset, http://www. korotonomedya.net/kor/index.php?id=21,231,0,0,1,0 Baker, U. (2008a). Tarde ve monadoloji, Tesmeralsekdiz Dergisi: Tarde ve Mikrososyoloji,2008 s.162-168 Baker, U. (2008b). Tarde postülaları, Tesmeralsekdiz Dergisi: Tarde ve Mikrososyoloji, 2008 s.169-173 Baker, U. (2008c). Yaratımın güçleri: Gabriel Tardeda ekonomi politiğe karşı, Tesmeralsekdiz Dergisi: Tarde ve Mikrososyoloji, s. 174-177. Berkes, N. (1936). Sociology in Turkey, The American Journal of Sociology, Vol. 42, No. 2 (Eylül), s. 238-246. Beşir Fuad (1999). Şiir ve hakikat, H. İnci (Yay. Haz.), İstanbul: Yapı Kredi. Candea, M. (2010). Social after Gabriel Tarde: Debates and assessments, Routledge. Fındıkoğlu, Z. F. (1964). Ziya Gökalp ve sosyalizm, Sosyoloji Konferansları Dergisi, sayı: 5, s. 42-70. Foucault, M. (2004). Nietzsche: Tarih soykütüğü, Felsefe Sahnesi içinde. I. Ergüden (Çev.). İstanbul: Ayrıntı. Gökalp, Z. (1985). Tamamlanmamış eserler, Ş. Beysanoğlu (Yay. Haz.), Ankara: Ziya Gökalp Derneği. Gökalp, Z. (2005). Felsefe dersleri, A. Utku ve E. Erbay (Yay. Haz.). Konya: Çizgi Kitabevi. Gökalp, Z. (1981). Milli terbiye VII, Makaleler 5 içinde (s. 85-96). R. Kardaş (Yay. Haz.). Ankara: Kültür Bakanlığı. Gökalp, Z. (1976). Türkleşmek İslamlaşmak muasırlaşmak. İ. Kutluk (Yay. Haz.), Ankara: Kültür Bakanlığı. Hanioğlu, Ş. (2006). Osmanlıdan Cumhuriyete zihniyet, siyaset ve tarih, İstanbul: Bağlam. İçtimaiyatta takip edilecek usul (1911). Yeni Felsefe Mecmuası, sayı: 8, s. 7-14. İçtimaiyatta Tardeın metodu (1911). Yeni Felsefe Mecmuası, sayı:10, s. 16-21. Katz, E. (2006). Rediscovering Gabriel Tarde, Political Communication, 23 (3), s. 263-270. Kazım Azimet (1914a). İlm-i ictimaiyat nedir?, Genç Kalemler, sayı:2, Temmuz (330), s. 5-6. Kazım Azimet (1914b). İçtimai hadiseler, Genç Kalemler, sayı: 6, Eylül 330, s. 9. Kösemihal, N. Ş. (1971). Durkheim sosyolojisi, İstanbul: Remzi Kitapevi. Kösemihal, N. Ş. (1964). Sosyoloji tarihi, İstanbul: Remzi Kitapevi. Mehmet İzzet (2002a). Rusyada ictimaiyat, Mehmet İzzet ve Ulusalcı Sosyal Felsefesi, M. Coşkun (Yay. Haz.), Ankara: Kültür Bakanlığı, s. 295-297 Mehmet İzzet (2002b). Dahi nedir?, Mehmet İzzet ve Ulusalcı Sosyal Felsefesi, M. Coşkun (Yay. Haz.), Ankara: Kültür Bakanlığı, s. 682-684. Moreno, J. L. (1963). Sosyometrinin temelleri, N. Ş. Kösemihal (Çev.), İstanbul: İstanbul Matbaası. Nietzsche, F. (2008). Ahlâkın soykütüğü, A. İnam (Çev.). İstanbul: Say. Nietzsche, F. (2009). Tarihin yaşam için yararı ve yararsızlığı üzerine, N. Bozkurt (Çev.), İstanbul, Say. Okay, O. (2008). Beşir Fuad ilk Türk pozitivist ve natüralisti, İstanbul: Dergah. Satı El Husri (1918), Durkheim Hakkında, Düşünce Dergisi, Cilt 1, No 2, 8 Ağustos, s. 29-42. Soleil müesesesinin metodu (1911). Yeni Felsefe Mecmuası, sayı:9, s. 25-31. Toprak, Z. (2013). Psikolojiden sosyolojiye: Türkiyede Durkheim sosyolojisinin doğuşu, Toplumsal Tarih, 238, Ekim, s. 22-32. Tunç, M.Ş. (1923). Bergson ve kudret-i ruhiyeye dair birkaç konferans, İstanbul: Matbaa-i Amire Tunç, M. Ş. (1926). Ruhiyat felsefe dersleri, İstanbul: İkbal Kütüphanesi. Tunç, M. Ş. (1945). Ruh aleminde, İstanbul: Ülkü Kitap Yurdu. Ülken, H. Z. (1932). Umumi içtimaiyat, İstanbul, Matbaa-i Ebuzziya. Ülken, H. Z. (1941). İçtimai doktrinler tarihi, Yenidevir Basımevi. Ülken, H. Z. (1942). Tarihi maddeciliğe reddiye, İstanbul: İstanbul Kitapevi.