Bu çalışmada Mehmet İzzet’in Gökalpçi sistemin hem destekçisi olan hem de bu sisteme eleştirel yaklaşan bir sosyolog olarak portresini; düşünürün entelektüel arka planını, ele aldığı önemli sorular ve eserleri üzerinden tasvir etmeye çalışacağız. Bu maksatla öncelikle İzzet’in düşüncesini biçimlendiren dogmatizm ve eleştirellik veya Mustafa Şekip Tunç’un ifadesiyle “parça fikir-bütün fikir” diyalektiğini araştıra- cağız. Daha sonra döneminin tartışmalarında İzzet’i öne çıkaran büyük adam ve cemi- yet ilişkisine yönelik yaklaşımını ve millet ethosu hakkındaki soruşturmasını irdeleye- ceğiz. Daha sonra İzzet’in Yeni içtimaiyat dersleri’nde resmettiği toplum tasavvurunu ele alacağız. Böylece sosyologumuzun sosyoloji tarihinin yazımında niçin unutulduğu veya özgün duruşunun soluklaştığını cevaplamaya çalışacağız. 

In this paper, Mehmet Izzet’s profile as a sociologist, which support and criticize Gokalpian system, is described by his intellectual biography, by significant themes he investigated, and by his works. For this aim, firstly, we analyze dialectical relationship between dogmatism and criticism or as Mustafa Sekip called it, dialectic of part-idea and whole-idea in his research field. Secondly, Mehmet Izzet’s evaluation of relation between hero and society, and his thoughts about ethos of the nation are discussed. Finally, how a society Mehmet Izzet depicts in Yeni ictimaiyat dersleri (Lectures of new sociology) is identified by comparing Sadak’s Sociology. Hence we try to supply answers for the questions: Why the sociologist has been forgotten? Why his original standing has been faded?