SÜRDÜRÜLEBİLİR ŞİRKETLER VE HUKUKİ ÇERÇEVESİ

Sürdürülebilirlik, ekonomik devamlılığının yanı sıra şirketlerin toplumdaki yeri ve etkilerinin belirlenmesi ve anlaşılması açısından da önemli bir yere sahiptir. ‘Negatif dışsallıklar’ olarak ifade edilen sürdürülebilir olmayan pek çok faaliyetin kaynağı, şirketlerin ekonomik faaliyetleri yoluyla ortaya çıkmaktadır. Peki şirketlerin faaliyetlerinin sürdürülebilir amaçlarla örtüşmesinde yasal düzenlemeler nerede duruyor? Bu çalışmada, kamu hukuku ve özel hukuk alanındaki düzenlemelerin sürdürülebilir şirketlere yaklaşımının farklılık gösterdiği savunulmuştur. Diğer yandan, şirketlerin uyum göstermesi gönüllülük esasına bağlı olan yumuşak hukuk kuralları, sürdürülebilirliği teşvik eden ilkelere yer verse de bu hukuki yöntemlerin geleneksel hukuka göre bağlayıcılığının zayıf olmasının en büyük eksiklik olduğu ortaya konmuştur. Bu çalışmada ayrıca, şirketlerin sürdürülebilirlik prensibini benimsemeleri için katı hukuk kurallarının gerekli olup olmadığına ilişkin bir değerlendirmeye yer verilmiştir. Amaç: Bu makalenin amacı, ‘sürdürülebilir şirketler’ ve ‘sosyal sorumlu şirketler’ kavramlarının şirketler hukuku alanındaki yerini saptamak ve bu kavramların hukuki çerçevesini ortaya koymaktır. Yöntem: Çalışma kapsamında, sürdürülebilirlik konusunda mevcut yasal düzenlemelere yer verilmiş ve bu hukuki düzenlemeler kamu hukuku - özel hukuk ayrımı altında incelenmiştir. Ayrıca, sürdürülebilir şirketler kapsamında uluslararası standartlar ve kurumsal yönetim ilkelerinde yer alan düzenlemeler yumuşak hukuk kuralları altında ele alınmıştır. Bulgular: Sürdürülebilirlik kapsamında kamu hukukunda yasaklayıcı ve teşvik edici birtakım düzenlemelere yer verilmesine rağmen sürdürülebilir kalkınma amaçları doğrultusunda bu düzenlemeler tek başına yetersiz görülmektedir. Öte yandan, şirketler hukuku düzenlemeleri, şirketleri sosyal veya çevresel açıdan sorumlu davranmaya zorlayan veya teşvik eden hiçbir hüküm öngörmemiştir. Dolayısıyla, katı hukuk kurallarında sürdürülebilir amaçlar ile ilgili şirket yöneticilerinin sorumluluğuna yer verilmediği söylenebilir. Sürdürülebilirlik anlayışının, kurumsal yönetim kodlarında uyulması zorunlu olmayan ilkeler altında ve uluslararası kılavuzlarda yer aldığı görülmüştür. Bu tür düzenlemeler her ne kadar şirketleri sürdürülebilir faaliyette bulunmaya teşvik edici düzenlemeler olsa da hukuki yaptırım gücünden yoksun olmaları nedeniyle tek başına yetersiz kaldığı görülmüş ve bu alanda katı hukuk kurallarının gerekliliği sorgulanmıştır. Özgünlük: Bu çalışmada sürdürülebilirlik kavramı, şirketler hukuku boyutu ile hukuki bir çerçeveye oturtulmaya çalışılmıştır. Bu bağlamda, şirketlerin sürdürülebilirlik ile ilgili özen yükümlülüğü, Türkiye’deki yasal görünüm ışığında değerlendirilmiş ayrıca Avrupa Birliği’ndeki sürdürülebilirlik sorumluluğu ile ilgili öne çıkan gelişmelere de yer verilmiştir.

SUSTAINABLE COMPANIES AND ITS LEGAL FRAMEWORK

Sustainability has an important place in determining and understanding the place and effects of companies in society as well as the economic continuity of companies. The source of many unsustainable activities named as ‘negative externalities’ arise through the economic activities of companies. So, where do legal regulations stand in ensuring that companies' activities coincide with sustainable goals? In this study, it has been argued that the regulations in the field of public law and private law differ in their approach to sustainable companies. Although it is important that soft law rules, which are voluntary for companies to comply with, include principles that encourage sustainability, the weakness of this legal method compared to traditional law has been shown as the biggest deficiency. This study also includes an assessment of whether strict legal rules are necessary for companies to adopt the principle of sustainability. Objective: The aim of this article is to set the scene for the concepts of ‘sustainable companies’ and ‘socially responsible companies’ within the field of company law and to determine the legal framework of these concepts. Method: Within the scope of this study, the current legal regulations on sustainability are provided and these regulations are examined under the division of public law - private law. In addition, soft law regulations under international standards and corporate governance principles are evaluated with respect to sustainable companies. Findings: There are some incentive and prohibitive regulations available under public law on sustainability, however these regulations alone considered insufficient with regards to sustainable development purposes. Company law regulations in turn, do not stipulate any provision that compel or encourage companies to act socially or environmentally responsible. Therefore, it can be said that the responsibility of company managers for achieving sustainable goals is not regulated under hard law rules. It is seen that the ideology of sustainability appeared in non-mandatory principles of corporate governance codes and in international guidelines. Although such regulations induce companies involving sustainable activities, they are deemed as insufficient on their own due to their lack of enforcement power, and the need of hard law regulations in this field has been questioned. Originality: In this study, the concept of sustainability has been set in a legal framework from the perspective of company law. In this context, the companies’ duty of care on sustainability has been evaluated in the light of the legal outlook in Turkey, and prominent developments regarding sustainability in the European Union have also been touched upon.

PDF

___

Aktan, C. C. ve Börü, D. (2007). Kurumsal sosyal sorumluluk. İstanbul: İGİAD.
Altınöz, B. (2015). Sürdürülebilir kalkınma sürecinde kamu bütçesinin önemi. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 30(1), 223-256.
Ararat, M. ve Eroğlu, M. (2020). Hukuk ve piyasalar açısından sürdürülebilirlik. I. Bölüm, Sabancı Üniversitesi Kurumsal Yönetim Forumu Politika Notu No:1/2020. Ocak 2020.
Arı, B. (2020). Karşılaştırmalı hukukta rekabet ihlallerine verilen cezalar. Rekbet Kurumu Uzmanlık Tezleri Serisi No: 161, Ağustos 2020, Ankara.
Aşçıgil, S. F. (2012). Yöneticilerin sosyal sorumluluk uygulamalarına ilişkin yaklaşımları. Türk İdare Dergisi, 475, 229-240.
Birleşmiş Milletler (BM). İş dünyası ve insan hakları rehber ilkeleri.
https://www.ohchr.org/documents/publications/guidingprinciplesbusinesshr_en.pdf ET. 23.04.2021. Birleşmiş Milletler (BM). Sürdürülebilir kalkınma amaçları.
https://www.tr.undp.org/content/turkey/tr/home/sustainable-development-goals.html ET. 23.04.2021.
Bonn, I. and Fisher, J. (2011). Sustainability: the missing ingredient in strategy. Journal of Business Strategy, 32(1), 5-14.
Brundtland Report. (1987). Our common future. Report of the World Commission on environment and development.
porate social responsibility evolution of a definitional construct. Business and Society, 38(3), 268-295.
Comitato Corporate Governance, January 2020.
https://ecgi.global/sites/default/files/codes/documents/2020code_eng.pdf ET. 08.06.2021.
Demirci, U. (2018). A comparative analysis of corporate social responsibility activities of companies in banking industry: an application from Turkey. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 17(4), 1474-1490.
Deutscher Corporate Governance Kodex, December 2019. https://www.dcgk.de//files/dcgk/usercontent/en/download/code/191216_German_Corporate_Gover nance_Code.pdf ET. 08.06.2021.
Dodd, E. M. Jr. (1932). For whom corporate managers as trustees?. Harvard Law Review, 45(7), 1145- 1163.
Dünya Ekonomik Forumu. (2019). Davos Manifestosu: Dördüncü Endüstri Devriminde Şirketlerin Evrensel Amacı. https://www.weforum.org/agenda/2019/12/davos-anifesto-2020-the-universalpurpose- of-a-company-in-the-fourth-industrial-revolution/ ET. 22.04.2021
Easterbrook, F. H. and Fischel, D. R. (1989). The Corporate Contract. Columbia Law Review, 89(7), 1416-1448.
Ekonomik ve Kalkınma İş Birliği Örgütü (OECD) (2011). Çok uluslu şirketler rehberi. https://www.sanayi.gov.tr/assets/pdf/anlasmalar/UTNRehber1.pdf ET. 23.04.2021.
Elkington, J. (2006). Governance for sustainability. Corporate Governance, 14(6), 522-529.
Ernst Young (2020). Study on directors’ duties and sustainable corporate governance. July 2020.
Study on directors’ duties and sustainable corporate governance - Publications Office of the EU (europa.eu) ET. 29.04.2021.
European Commission, (DG Justice, A3 company law unit). Inception Impact Assessment Sustainable Corporate Governance. 30.07.2020 (Avrupa Komisyonu, Sürdürülebilir Kurumsal Yönetim).
European Commission, A Renewed EU Strategy 2011-14 for Corporate Social Responsibility. COM(2011) 681 final 25.10.2011 (Avrupa Komisyonu, Kurumsal Sosyal Sorumluluk).
European Commission, Action Plan: Financing Sustainable Growth. COM(2018) 97 final 8.3.2018 (Avrupa Komisyonu, Eylem Planı).
European Commission, Communication on the European Green Deal. COM(2019) 640 final 11.12.2019 (Avrupa Komisyonu, Yeşil Mutabakat).
Ferrarini, G. (2020). Corporate purpose and sustainability. ECGI Law Working Paper No:559/2020, December 2020.
Fiaschi, D., Giuliani, E., Nieri, F. and Salvati, N. (2020). How bad is your company? measuring corporate wrongdoing beyond the magic of ESG metrics. Business Horizons, 63(3), 287-299.
Freeman, R. E. (1984). Strategic management: a stakeholder approach. Boston: Pitman.
Friedman, M. (1970). The social responsibility of business is to increase its profits. The New York Times Magazine, September 13.
Gower and Davies. (2012). Principles of modern company law. (9th ed). P. Davies and S. Worthington (eds): Sweet & Maxwell.
Hansmann, H. and Kraakman, R. (2001). The end of history for corporate law. Georgetown Law Journal, 89, 439-468.
Harper, H. V. E. (2010). Enlightened shareholder value: corporate governance beyond the shareholder-stakeholder divide. Journal of Corporation Law, 36(1), 59-112.
Herrmann, K. K. (2004). Corporate social responsibility and sustainable development: the European Union initiative as a case study. Indiana Journal of Global Legal Studies, 11(2), 205-232.
Hess, D. (2014). The future of sustainability reporting as a regulatory mechanism. Michigan Ross School of Business Working Paper No 1228, March 2014.
Jensen, M. C. (2002). Value maximization, stakeholder theory, and the corporate objective function. Business Ethics Quarterly, 12(2), 235-256.
Johnson, A. and Sjafjel, B. (2019). The EU’s approach to environmental sustainable business: can disclosure overcome the failings of shareholder primacy?. Nordic and European Company Law Working Paper No:2019-60.
Karataş Durmuş, N. (2015). Ticaret Kanunu kapsamındaki şirket toplulukları ve bunların vergi hukuku kapsamındaki konumları. Ticaret ve Fikri Mülkiyet Hukuku Dergisi, 1(2), 71-84
Kaya, U., Aygün, D., Yazan, Ö. (2016). Yeni bir kurumsal raporlama yaklaşımı olarak entegre raporlama ve dünyadaki uygulama örnekleri üzerine bir araştırm a. KTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, 6(11), 85-101.
Keskin, F. (2017). Şirket etiği ya da itibar yönetimi projesi: haklar ve hukuk bağlamında kurumsal sosyal sorumluluk. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 130, 341-356.
Kurumsal Yönetim Tebliği (II.17.1) R.G. Sayı: 28871, 3.1.2014.
Kurumsal Yönetim Tebliği (II-17.1)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (II-17.1.A) R.G. Sayı: 31262, 2.10.2020.
Kuşat, N. (2012). Sürdürülebilir işletmeler için kurumsal sürdürülebilirlik ve içsel unsurları. Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi, 19(2), 227-241.
Lambooy, T. E., Argyrou, A. and Tideman, S. (2018). Enabling company boards to create sustainable companies: The connection between sustainability, company leadership and law. International and Comparative Law Journal, 13(2), 21-56.
Maignan, I. and Ferrel, O. C. (2004). Corporate social responsibility and marketing: an integrative framework. Journal of the Academy of the Marketing Science, 32, 3-19.
Mcwilliams, A. and Siegel, D. (2001). Corporate social responsibility: a theory of the firm perspective. Academy of Management Review, 26(1), 117-127.
North, G. (2017). Corporate sustainability practices and regulation: the existing frameworks and best practice proposals. In J. J. du Plessis and C. K. Low (Ed), Corporate Governance Codes for the 21st Century, Switzerland: Springer International Publishing. SSRN: https://ssrn.com/abstract=2997782 ET. 23.04.2021.
Pulaşlı, H. (2020). Kurumsal sosyal sorumluluk bağlamında uluslararası insan hakları ve çevre standartlarının çok uluslu şirketlerin merkez yönetim organının hukuki sorumluluğuna etkisi. Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, C.XXXVI, S: 4, 5-37.
Raworth, K. (2017). Doughnut economics: seven ways to think like a 21st-century economist. Chelsea Green Publishing.
Rockström, J. W. vd. (2009). Planetary boundaries: exploring the safe operating space for humanity. Ecology and Society, 14(2), 32.
Schwartz, J. (2018). VW investors sue for billions of dollars over diesel scandal. Reuters, September 10, 2018. https://www.reuters.com/article/us-volkswagen-emissions-trial-idUSKCN1LQ0W4 ET. 20.04.2021.
Siegel, D. S. (2009). Green management matters only if it yields more green: an economic/strategic perspective. Academy of Management Perspectives, 23(3), 5-16.
Sjafjell, B. and Taylor, M. (2019). Clash of norms: shareholder primacy vs. sustainable corporate purpose. International and Comparative Corporate Law Journal, 13(3), 40-66.
Skjærseth, J. B., Stokke, O. S. and Wettestad O. (2006). Soft law, hard law, and effective implementation of international environmental norms. Global Environmental Politics, 6(3), 104-120.
Smith, N. and Lenssen, G. (2009). Mainstreaming corporate responsibility: an introduction. In N. Smith and G. Lenssen (Ed), Mainstreaming Corporate Responsibility: Wiley. Steffen vd. (2015). Planetary boundaries: guiding human development on a changing planet. Science, 347(6223), 736.
Strine, L. E. Jr. (2012). Our continuing struggle with the idea that for-profit corporations seek profit. Wake Forest Law Review, 47, 135-172.
Sürdürülebilirlik Raporlaması: Sürdürülebilirlik uyum çerçevesi. https://www.spk.gov.tr/Sayfa/Dosya/1332 ET. 26.04.2021.
Tokgöz, N. ve Önce, S. (2009). Şirket sürdürülebilirliği: geleneksel yönetim anlayışına alternatif. Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi, 11(1), 249-275.
Tonello, M. (2010). Sustainability in the boardroom. The Conference Board Director Notes, No. DN- 008, June 2010. https://ssrn.com/abstract=1626050 ET. 02.05.2021. Treaty on the Functioning of the European Union (TFEU) C.326/47 26.10.2012.
Tüyen Z. (2020). İşletmelerde sürdürülebilirlik kavramı ve sürdürebilirliği etkileyen etmenler. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(37), 91-117.
Uluslararası Çalışma Örgütü (2017). Çokuluslu şirketler ve sosyal politika ile ilgili ilkeler üçlü bildirgesi. http://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---ed_emp/---emp_ent/--- multi/documents/publication/wcms_094386.pdf ET. 21.04.2021.
Vidal, J. (2011). BP's PR campaign fails to clean up reputation after Gulf oil spill. Guardian, 14 April, 2011. https://www.theguardian.com/environment/blog/2011/apr/14/bp-pr-campaign-gulf-oil-spill ET. 22.04.2021.
Yalçın Sırakaya, E. (2020). Şirketler topluluğunda tam hakimiyet halinde alacaklıların dava açma hakkı. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 11(42), 363-386.
Yanık, S. ve Türker, İ. (2012). Sürdürülebilirlik ve sosyal sorumluluk raporlamasındaki gelişmeler (tümleşik raporlama). İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 47, 291-308.
Yavuz, V. A. (2010). Sürdürülebilirlik kavramı ve işletmeler açısından sürdürülebilir üretim stratejileri. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(14), 63-86.