2015

“MEPHİSTO” KARARI ÇERÇEVESİNDE POSTMORTAL DÖNEMDE KİŞİLİK HAKKININ KORUNMASI

4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 28. Maddesi gereği “kişilik” gerçek kişiler için sağ ve tam doğmak koşulu ile ana rahmine düştüğü an başlar ve ölümle sona erer. Ancak ölüm sonrası kişilik haklarının devamı konusunda kanuni bir düzenleme bulunmamaktadır. Kişilik hakkı kapsamında korunan değerlerin ne zaman sona ereceği hususunda yabancı literatür ve yargı kararları farklılık arz etmektedir. Bu değerlerden özelikle “şeref ve haysiyete” yönelik saldırıların ölenin mi yoksa yakınlarının kişilik haklarına mı saldırı teşkil ettiği hususunda tartışmalar mevcuttur. Alman Federal Mahkemesi, Bundesgerichtshof’un (BGH) incelemeye değer teşkil eden BGH, Urt. V. 20.3.1968, I ZR 44/46 sayılı kararında bu husus ele alınmıştır. Yüksek Mahkeme, kişilik haklarının dokunulmazlığının kişi hayatta iken tam anlamıyla yaşanabilmesi ve anlam kazanabilmesi için, kişinin o öldükten sonra da kendi onuruna karşı yapılacak kabaca saldırılara karşı korunacağı inancını taşıyabilmesi ve bu beklentiye sahip olabilmesi ile mümkün olacağını ifade etmiştir. Öte yandan bu kararla “hukukun güvenilirliği” ilkesinin de merhum kişinin haklarının, özel bir yetkilendirme olmasa dahi, üçüncü kişiler tarafından ileri sürülmesine mani olmayacağını ifade ederek postmortal dönemde kişilik haklarının korunmasını en üst düzeyde sağlanmıştır Amaç: Çalışmada kişilik hakkının ölüm sonrası dönemde korunmasının kimler tarafından, hangi hukuki çerçevede yapılabileceği saptanmak istenmiştir. Yöntem: Çalışmada, örnek niteliğinde olan BGH. Kararı incelenmiş, ilk derece ve istinaf mahkemesinin gerekçelerinden yola çıkılmıştır. Bulgular: Kişilik haklarının dokunulmazlığının kişi hayatta iken tam anlamıyla yaşanabilmesi ve anlam kazanabilmesi için, kişinin o öldükten sonra da kendi onuruna karşı yapılacak kabaca saldırılara karşı korunacağı inancını taşıyabilmesi ve bu beklentiye sahip olabilmesi ile mümkün olacağı tespit edilmiştir. Özgünlük: Bu çalışma ile “hukukun güvenilirliği” ilkesinin de merhum kişinin haklarının, özel bir yetkilendirme olmasa dahi, üçüncü kişiler tarafından ileri sürülmesine mani olmayacağını ifade ederek postmortal dönemde kişilik haklarının korunmasını en üst düzeyde sağlanmıştır.

PDF

___

Akıncı, ş. ( 1996), Türk Özel Hukukunda İnsan Kökenli Biyolojik Madde ( Organ- Doku ) Nakli Kavramı ve Bundan Doğan Hukuki Sonuçlar, Ankara: Yetkin Yayınevi.
Akkanat, h. (2004), Ölümün Özel Hukuk İlişkilerine Etkisi, İstanbul: Filiz Kitabevi.
Arat, a. (2006), Gerçek Kişilerde Kişiliğin Sona Ermesi, Sosyal Bilimler Meslek Yüksek Okulu Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 1-2, s. 257-275.
Ayan, M. / Ayan, N. (2020), Kişiler Hukuku, Ankara: Adalet Yayınevi.
Bucher, A. (2009), Naturliche Personen und Personlichkeitsshutz, Basel: Helbing Lichtenhahn. Dural, M. ve Öğüz, T. (2020), Türk Özel Hukuku Cilt II Kişiler Hukuku, İstanbul: Filiz Kitabevi.
Egger, A. (1930): Kommentar zum Schweizerischen Zivilgesetsbuch Art. 1-89 ZGB. Personenrecht, Zürich: Schulthess Verlag.
Erman, H. (2020), Medeni Hukuk Dersleri, İstanbul: Der Kitabevi.
Gezder, Ü. (2007), Ölüm Sonrası Hatırayı Koruma Doktrini ve Ölüm Sonrası Kişiliğin Korunması Teorisi, İÜHFM, C.LXV, Sayı: 1, s. 207-222.
Hatemi, H. (2020), Kişiler Hukuku, İstanbul: Oniki Levha Yayınevi.
Helvacı, S. (2001), Türk ve İsviçre Hukuklarında Kişilik Hakkını Koruyucu Davalar, İstanbul: Beta Yayınevi.
Helvacı, S. (2017), Gerçek Kişiler, İstanbul: Legal Yayınevi.
İşgüzar, H. (1990) “Kişilik Hakkının İhlali Nedeniyle Manevi Tazminat Davasının Şartları”, Ankara Barosu Dergisi, Yıl: 47, Sayı: 6, s. 855-876.
Kılıçoğlu, A. (2016), Şeref Haysiyet ve Özel Yaşama Basın Yoluyla Saldırılardan Hukuksal Sorumluluk, Ankara: Turhan Kitabei.
Knellwolf, E. (1991), Postmortaler Personlichkeitsschutz- Andenkessender Hinterbliebenen, Diss, Zurich: Schulthess.
Oğuzman, K. / Seliçi, Ö. / Oktay Özdemir, S. (2020) Kişiler Hukuku Dersleri, İstanbul: Filiz Kitabevi. Özel, Ç. (2002), Medeni Hukuk Açısından Ölüm Anının Belirlenmesi ve Ceset Üzerindeki Hakka İlişkin Bazı Düşünceler, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.51, Sayı:1, s. 43-77.
Özsunay, E: (1982) , Gerçek Kişilerin Hukuki Durumu, İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Pedrazzani, M. ve Oberholzer, N. (1993) Grundriss des Personenrechts,, Bern: Stampfli Verlag. Serozan, R. (1977), Kişilik Hakkının Korunmasıyla İlgili Bazı Düşünceler, İstanbul Üniversitesi Mukayeseli Hukuk Araştırmaları Dergisi, C: 11, Sayı: 14, s. 93-112.
Serozan, R. (2006), Doğum Öncesi (Prenatal) ve Ölüm Sonrası ( Postmortal) Kişiliğin Korunması, Prof. Dr. Tuğrul ANSAY’a Armağan, s. 312- 324.
Serozan, R. (2018) Medeni Hukuk/ Genel Bölüm Kişiler Hukuku, İstanbul: Vedat Kitapçılık. Tandoğan, H. (1963) “Şahsiyetin Akit Dışı İhlallere Karşı Korunmasının İşleyiş Tarzı ve Basın Yoluyla Olan İhlallere Karşı Özel Hayatın Korunması”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.XX, Sayı:14, s.12.
Yıldız, O. A. (2019) “Mektup, Hatıra ve Benzeri Yazıların Kişilik Hakkı Kapsamında Korunması” Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C.25, Sayı: I, s. 450-470.
Zevkliler, A. / Acabey, B. / Gökyayla E. (1999), Zevkliler Medeni Hukuk, Giriş başlangıç Hükümleri, Kişiler Hukuku, Aile Hukuku, Ankara.
https://fedlex.data.admin.ch/filestore/fedlex.data.admin.ch/eli/cc/24/233_245_233/20180101/en/pdf -a/fedlex-data-admin-ch-eli-cc-24-233_245_233-20180101-en-pdf-a.pdf
https://dejure.org/dienste/vernetzung/rechtsprechung?Gericht=BGH&Datum=20.03.1968&Aktenzei chen=I%20ZR%2044/66
https://dejure.org/dienste/vernetzung/rechtsprechung?Gericht=BGH&Datum=05.05.1964&Aktenzei chen=VI%20ZR%2064%2F63
https://www.gesetze-im-internet.de/stpo/