Türkiye’de Koruma Altındaki Yabani Hayvanların Vermiş Olduğu Zararlardan İdarenin Hukuki Sorumluluğu

Yeryüzünde hayvanların hukuk düzeni tarafından korunması gerektiği düşüncesi, tabiattaki doğal dengenin bozulması ve bu olumsuz durumun insan yaşamını etkilemeye başlamasıyla birlikte gündeme gelmeye başlamıştır. Türkiye’nin de birçoğuna taraf olduğu doğa ve yaban hayatının korunması amacıyla pek çok uluslararası sözleşme imzalanmıştır. Özellikle nesli tükenmekte olan canlıların korunmasına yönelik bu düzenlemeler sayesinde doğal denge tekrar sağlanmaya çalışılmaktadır. Devlet, gerek ulusal gerekse uluslararası sözleşmelerle yaban hayatında yaşayan hayvanların korunmasını taahhüt etmiştir. Hayvanlara dair yapılan yasal düzenlemeler genellikle tek yönlü bakış açısıyla hazırlanmakta, hayvanların korunması tam olarak mümkün olmamakla birlikte genelde hayvanların ve onların yaşam alanlarının korunmasına yönelik düzenlemeler yapılmaktadır. Ancak hayvanların da insanlara ve onların mallarına zarar verdiği durumlar olmaktadır. Yabani hayvanlara zarar verilmesini yasaklayan kurallar veya bu hayvanların kişilere ve malvarlığına vermiş olduğu zararların tazmini kamu hukukunun kapsamı alanına girmektedir. Bu çalışma yabani hayvanların vermiş olduğu maddi ve bedeni zararların tazmini hakkındadır. Çalışmada hayvanların hukuk düzeni içindeki yeri, hayvanlardan yararlanma ve hayvanların korunması, sahipli hayvanların verdiği zarardan özel hukuk bakımından sorumluluk ile yabani hayvanların verdiği zarardan sorumluluk ve bu sorumluluğun tayinine ilişkin esaslar ele alınacaktır. Bu çalışmanın amacı, yaban hayatında yaşayan hayvanların vermiş olduğu zararlardan idarenin sorumluluğuna ilişkin esasların çerçevesinin belirlenmesidir.

Anahtar Kelimeler:

yaban hayatı, tazminat, idari sorumluluk

Administrative Liability for Damages Caused by Protected Wild Animals in Turkey

The conception that animals should be protected by law tops the agenda as people are becoming more and more vulnerable to the adverse effects of global warming disturbing the balance of nature. Turkey has signed numerous international conventions for the protection of nature and wildlife. The objective of these conventions, especially for the protection of endangered species, is to restore the natural balance. With the signing of both national and international conventions, the State has assumed the responsibility to protect wild animals. Legal regulations on animals are mostly one-dimensional and fall short of protecting animals. Besides, those regulations mostly concern the protection of animals and their habitats. Yet, animals sometimes cause damages to humans and their properties as well. The issues of regulations prohibiting any action that may cause damage to wildlife species and compensation for property damage and bodily injury caused by wild animals fall under the scope of public law.This study concerns the issue of compensation for property damage and bodily injury caused by wild animals. It addresses the legal status of animals, the exploitation and protection of animals, liability in private law for damages caused by pets, and liability and compensation for damages caused by wild animals. The aim of this study is to determine the framework of the principles of administrative liability for damages caused by wild animals

Keywords:

wildlife, compensation, administrative liability,

PDF

___

• Akyılmaz, Bahtiyar, İdare Hukuku, Sayram Yayınları, Konya, 2004.
• Akyılmaz, Bahtiyar; Sezginer, Murat; Kaya, Cemil, Türk İdare Hukuku, Savaş Yayınevi, 2018.
• Akartepe, Alpaslan, “Türk Borçlar Kanunu’nun Haksız Fı̇ilden Doğan Borç İlişkilerı̇ Alanında Getı̇rdı̇ği Yenı̇likler ve Değişikler”, EÜHFD, Cilt XVI, Sayı 1–2, 2012.
• Antalyalı, Ahmet A., Avrupa Birliği ve Türkiye’de Hayvan Refahı Uygulamaları. AB Uzmanlık Tezi, T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Dış İlişkiler ve Avrupa Birliği Koor- dinasyon Dairesi Başkanlığı, Ankara, 2007.
• Antalya, Gökhan: “Sorumluluk Hukukunda Yeni Gelişmeler”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Cilt 14, Sayı 4, 2008, s. 63-83.
• Armağan, Tuncay, İdarenin Sorumluluğu ve Tam Yargı Davaları, Seçkin Yayınevi, Ankara, 1997.
• Atay, E. Ethem, İdare Hukuku, 5. Baskı, Ekim yayınevi, Bursa, 2018
• Atay, E. Ethem; Odabaşı, Hasan; Gökcan, Hasan Tahsin, Teori ve Yargı Kararları Işı- ğında, İdarenin Sorumluluğu ve Tazminat Davaları, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2003.
• Ateş, Süleyman, Yüce Kur’ân’ın Çağdaş Tefsiri, Cilt III, Yeni Ufuklar Neşriyat, İstanbul, 1991.
• Avrupa Birliği Bakanlığı, Hayvan Hakları, Hayvanların Korunması ve Refahı, An- kara, 2011, (15.12.2017), http://www.abgs.gov.tr/files/Tarım%20ve%20Balıkçılık%20 Başkanlığı/hayvan_haklari__hayvanlarin_korunmasi_ve_refahi.pdf
• Ayan, Mehmet, Eşya Hukuku II, Mülkiyet, 4. Baskı, Konya, 2012.
• Aybay, Aytekin; Hatemî, Hüseyin, Eşya Hukuku, İstanbul, 2009.
• Aydın Aybay, Borçlar Hukuku Dersleri, İstanbul, 2011.
• AYİM 2. Daire, 29.12.1992, E.991/74, K.992/913. Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Ka- rarları Dergisi, Sayı 8, 1994.
• Aytuğ; B., Ormanın Tanımlanması ve Bu Tanımlamada Yer Alan Ağaç, Ağaççık ve Çalı Kavramları, O.G.M. Yay., Ankara, 1976.
• Balkar, Kemal Galip: “İdari Fiillerle Hususi Hukuk Fiillerin Benzerliğinden Doğan Teşhis Hatası ve Bundan Hâsıl Olan Neticeler”, AÜHF Dergisi, Cilt 8, Sayı 1-4, 1956.
• Balmford, Andrew; Green, Rhys E.; Jenkins, Martin, “Measuring the changing state of nature”, Trends in Ecology & Evolution, Vol. 18, No. 7, 2003.
• Bardakoğlu, Ali, “Mukayeseli Hukukta Hayvanın Verdiği Zararın Hukuki Sorumlulu- ğu”, Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 6, 1978.
• Belkayalı, Nur; Kesimoğlu, Merve Damla, “The Stakeholders’ Point Of View About The Impact Of Recreational And Tourism Activities On Natural Protected Area: A Case Study From Kure Mountains National Park, Turkey”, Biotechnology & Biotechnologi- cal Equipment, Vol. 29, No. 6, 2015, 1092-1103, Doi: 10.1080/13102818.2015.1072054.
• Belkayalı, Nur, “Identifying and Assessing Visitor Impacts And Attitudes: A Case Study in the Kure Mountains National Park”. Fresenius Environmental Bulletin, Vol. 24, No. 9a, 2015, 3044-3056.
• Bilmen, Ömer Nasuhi, Büyük İslam İlmihali, Bilmen Yayınevi, Ankara, 1991.
Terms of Administrative Law “Sample of Turkey”, Genetic Diversity, Ed. Lidija Bitz
InTech, Finland, 2017. Available from: https://www.intechopen.com/books/genetic- diversity.
• Güneş, Ahmet M., “Biyolojik Çeşitliliğin Avrupa Birliği Hukuku Çerçevesinde Korun- ması”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı 85, 2009, s. 35-85.
• Güneş, Yusuf, “Av Ve Yaban Hayatına Karşı İşlenen Suçlar Ve Kabahatler: Mukayeseli Hukuka Dayanan Bir Analiz”, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Seri A, Cilt 59, Sayı 2, s. 16.
• Head of Wildlife Department, Turkey, 2015, (2018 May 11). Available from: http:// www.milliparklar.gov.tr/AnaSayfa/yabanHayatiDairesi.aspx?sflang=tr
• Özgenç, İzzet, Gerekçeli Türk Ceza Kanunu, Seçkin Yayınevi, 2004.
• Keleş, Ruşen, 100 Soruda Çevre, Çevre Sorunları ve Çevre Politikası, Yakın Kitabevi, 2013.
• Kılıçoğlu, Kumru, “Hayvan Haklarına İlişkin Olarak Borçlar Kanunu Tasarısı’ndaki Düzenleme-Hayvanı Öldürme”, Ankara Barosu Dergisi, Yıl 68, Sayı 4, s. 335-340.
• Koçhisarlıoğlu, Cengiz; Söğütlü Erişgin, Özlem, “Hayvanın Hukuki Konumu”, Yaşar Üniversitesi Elektronik Dergisi: Prof. Dr. Aydın Zevkliler e Armağan, Cilt 8, Özel Sayı, Cilt 2, 2013.
• Kunter, Halim Baki, “Vakıflarımız”, Mülkiyeliler Birliği Mecmuası, Eylül-Kasım 1966, c. 1, s. 4 (Sosyal Kurumlar Özel Sayısı). Sayı 4.
• McGraw, D. M., “The CBD – Key Characteristics and Implications For Implementati- on”, Reciel, Vol. 11, No. 1, 2002, 17-28.
• Merginânî, Ebü’l-Hasan Burhanuddin Ali b. Ebû Bekr, el-Hidâye şerhu Bidâyeti’l- Mübtedî, Eda Neşriyat, İstanbul 1991, II, 204
• Mol, Tuğrul., Yaban Hayatı, İ.Ü. Orman Fakültesi Yayını, Yayın no: 489, İstanbul, 2006.
• Nesâî, Sünen, Dahâyâ, 42, 4446; Ahmed b. Hanbel, el-Müsned, IV, 389, 19488.
• Oğurlu İdris, Ormancılıkta Yaban Hayatı Ders Notu, Isparta 2004, s.5.
• Oğuzman, M. Kemal; Öz, Turgut: Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, Cilt 2, İstanbul 2012.
• Onar Sıddık Sami, İdare Hukukunun Umumi Esasları, C.III.
• Özbek, Veli Özer; Doğan, Koray, “Zorunluluk Halinin (TCK m.25/2) Hukuki Niteliği”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 9, Sayı 2, 2007, s. 195-222.
• Özgenç, İzzet, Gerekçeli Türk Ceza Kanunu, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2004.
• Palemaerts, Marc, “Internaıional Law from Stockholm to Rio: Back to the Futu- re?”, Greening International Law (Der. Philippe Sands), Eartscan Publications Limited, London, 1993. Çeviren Bülent Duru, http://dergiler.ankara.edu.tr/dergi- ler/42/480/5594.pdf
• Pallemaerts Marc. International Environmental Law from Stockholm to Rio: Back to the Future? Greening International Law, (Der. Philippe Sands), Eartscan Publications Limited, London, (Ed.Bülent Duru), Ankara University, Faculty of Political Sciences Magazine. 1997; 52: 613-632.
• Paguet, PC; Darimont; CT, “Wildlife conservation and animal welfare: two sides of the same coin”, Animal Welfare, Vol. 19, No. 2, 2010, 177-190, ISSN 0962-7286, s.178.
• Camille Parmesan, “Ecological and Evolutionary Responses to Recent Climate Chan- ge”, Annual Review of Ecology, Evolution and Systematics, Vol. 37, 2006, 637-669.
• Smith, Thomas B.; Bernatchez, Louis, “Evolutionary Change In Human-Altered Envi- ronments”, Molecular Ecology, Vol. 17, No. 1, 1-8.
• Serahsî, Şemsüleimme Muhammed b. Ahmed b. Sehl, el-Mebsût, Darü’l-Ma’rife, Bey- rut 1989, XI, 220.
• C.H.B. Smith, “Veterinarians and Animal Welfare - A New Zealand Perspective”, Applied Animal Behaviour Science, Vol. 59, No. 1, 207-218, DOI: 10.1016/S0168- 1591(98)00135-X
• Tan, Turgut, İdare Hukuku, Ankara 2011.
• Tezcan, Durmuş; Erdem, Ruhan; Önok, Murat, Teorik ve Pratik Ceza Özel Hukuku, 8. Baskı, Ankara, 2012.
• Topçu, Ferhunde Hayırsever, “Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi: Müzakereden Uygula- maya”, Marmara Avrupa Araştırmaları Dergisi, Cilt 20, Sayı 1, 2012, 57-97.
• Türkoğlu-Özdemir, Gökçe, “Roma Hukukunda Hayvanların Yol Açtıkları Zararlardan Doğan Sorumluluk”, Selçuk Üniversitesi Hukuku Fakültesi Dergisi, Cilt 14, Sayı 2, 2006.
• www.sabah.com.tr/yasam/2011/09/01/erzurumda-ayi-saldırisi-can-aldi, (11.05.2015)
• Yavuz, Cevdet, “Türk Borçlar Kanunu Tasarısı’na Göre “Kusursuz Sorumluluk Halleri ve İlkeleri”, MÜHFHAD, Cilt 14, Sayı 4, 2008, s. 36-42.
• Yüce, Tunay, “Roma Ve Türk Hukuklarında Hayvanın Yol Açtığı Zararlardan Dolayı Hayvan Tutucusunun Sorumluluğu”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 8, Sayı, 2, 2017, 393-422.