Lex Commissoria Yasağının İnançlı İşlemler ve İcra Sözleşmeleri Bağlamında Değerlendirilmesi

TMK 873 ve 949. maddeleri uyarınca, borcun ödenmemesi halinde rehin konusu malın mülkiyetinin alacaklıya geçeceğine ilişkin sözleşme hükümleri lex commissoria anlaşmaları geçersizdir. Öğretide bu ilkeye lex commissoria yasağı denilmektedir. Tarihsel olgular dikkate alındığında, lex commissoria yasağının, güçlü durumdaki alacaklıya karşı, kredi ihtiyacı içindeki borçlunun korunması amacıyla getirildiği; bu yasak sayesinde, borçlunun korunması yanında, rehin kurumunun sürdürülebilir bir teminat aracı haline gelmesinin de sağlanmış olduğu anlaşılmaktadır. Bu yasak olmadan rehin kurumunun varlığını sürdürmesi mümkün olmayacağı gibi, sağlıklı işleyen bir ekonominin varlığından da söz edilemeyecektir. Bu nedenle, yasağın dolaylı olarak işlevsiz bırakılma ihtimalinin bulunduğu anlaşma türlerinin de irdelenmesi suretiyle, yasağın tanımının ve unsurlarının açıkça ortaya konulması oldukça önem arz etmektedir. Yasağın maddi hukuk yanında icra ve iflas hukukuyla da ilgili olduğu dikkate alınarak, rehnin paraya çevrilmesiyle ilgili taraf anlaşmalarının bu yasak karşısındaki durumunun da ortaya konulması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Lex commissoria, rehin, inançlı işlem, icra sözleşmeleri.

An Analysis of the Lex Commissoria Ban within the Context of the Fiducia and the Enforcement Agreements

According to articles 873 and 949 of the Turkish Civil Code, contractual clauses providing that the property of the pledge will be transferred to the creditor in case the debtor did not pay its debt lex commissoria clauses are null and void. This principle is called the prohibition of lex commissoria by legal doctrine. Considering historical facts, it is understood that the prohibition of lex commissoria is established in order to protect the debtor who needs credit against the creditor who is in a strong position. Thanks to this prohibition, other than the protection of the debtor, the pledge institution has been made a sustainable security interest. Without this prohibition, it would not be possible to maintain the existence of the pledge institution, nor would it be possible to mention the existence of a functioning economy. For this reason, it is of utmost importance that the definition of the prohibition and its elements be clearly defined by examining the types of agreements in which the prohibition is likely to be circumvented indirectly.Considering that the prohibition of lex commissoria concerns also enforcement and bankruptcy law in addition to substantive law, it is necessary to determine the situation of agreements relating to the conversion of the pledge into the money with regards to the prohibition

Keywords:

Lex commissoria, pledge, fiducia, enforcement agreements,

PDF

___

• Acar, Faruk, Rehin Hukuku Dersleri, İstanbul, 2015.
• Acar, Faruk, Rehin Hukukunda Taşınmaz Kavramı ve Özellikle Belirlilik İlkesi, 2. Tıpkı basım, İstanbul, 2017.
• Akipek, Jale G. / Akıntürk, Turgut / Ateş, Derya, Türk Medeni Hukuku Başlangıç Hükümleri Kişiler Hukuku, 12.Basım, İstanbul, 2015.
• Altaş, Hüseyin / Kurt, Leyla Müjde, “İnançlı İşlemler”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fa- kültesi Dergisi, C:2, S:2, Yıl : 2011, s. 2-28, (Google akademik).
• Antalya, O.Gökhan / Acar, Faruk, Ticari İşlerde Taşınır Rehni, İstanbul, 2017.
• Aşık, İbrahim, İcra Sözleşmeleri, Ankara, 2006.
• Budak, Ali Cem, İpoteğin Paraya Çevrilmesi Yoluyla Takip, 2.Basım, İstanbul, 2009.
• Cansel, Erol, Türk Menkul Rehni Hukuku, Ankara, 1967.
• Esener, Turhan/ Güven, Kudret, Eşya Hukuku, 6.Basım, Ankara, 2015.
• Gürsoy, Kemal T. / Eren, Fikret / Cansel, Erol, Türk Eşya Hukuku, 2. Basım, Ankara, 1984, s. 948-949.
• Helvacı, İlhan, Türk Medeni Kanunu’na Göre Lex Commissoria (Mürtehinin Merhu- nu Temellük) Yasağı, İstanbul, 1997.
• Kazancı İçtihat Bilgi Bankası
• Kılıçoğlu, Evren, İcra Sözleşmeleri, İstanbul, 2005.
• Konuralp, Orhan Emre, “Alacaklıya Rehni Özel Yoldan Paraya Çevirme Yetkisinin Verilmesi”, Dokuz Eylül Ünivesitesi Hukuk Fakültesei Dergisi, Özel Sayı, Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan, Basım Yılı: 2015, s. 2859.
• Kuntalp, Erden, “Lex Commissoria Yasağı Kavramı, Koşulları ve Uygulama Alanı”, İnan Kıraç’a Armağan, Galatasaray Üniversitesi Yayını, İstanbul, 1994, s. 151-162.
• Kurt, Fatma, “Lex Commissoria (Mülküne Geçirme) Yasağı (Amacı, Kapsamı ve Ala- caklıya Rehinli Malı Özel Yollardan Paraya çevirme Yetkisi Verilmesiyle İlişkisi)- Ya- sakların Sorgulanması ve Sınırlandırılması Önerisi”, İstanbul Barosu Dergisi, C:82, S:1, Yıl:2008.
• Kuru, Baki, İstinaf Sistemine Göre Yazılmış İcra ve İflas Hukuku, İstanbul, 2016.
• Kuyucu, Aslıhan Sevinç, Gemi Finansmanı Sözleşmeleri, 1.Basım, İstanbul, 2016.
• Makaracı Başak, Aslı, Taşınır Rehni Sözleşmesi, İstanbul, 2014.
• Nomer, Halûk Nami/ Ergüne, Mehmet Serkan, Eşya Hukuku, 4.Basım, İstanbul, 2017 .
• Oğuzman, M.Kemal / Seliçi, Özer / Özdemir, Saibe Oktay, Eşya Hukuku, 19.Basım, İstanbul, 2016.
• Özer, M.Tolga, Taşınmazların Birlikte Rehni, İstanbul, 2015.
• Postacıoğlu, İlhan E. / Altay, Sümer, İcra Hukuku Esasları, 5. Basım, İstanbul, 2010.
• Postacıoğlu, İlhan E., “İpotek Alacaklısına İpotekli Gayrimenkulü Kendi Eliyle Rızai Olarak Paraya Çevirme Yetkisinin Verilmesi Problemi”, Makaleler ve Karar İncele- meleri, İstanbul, 2011 (Makale, ilk olarak Prof. Dr. Haluk Tandoğan’ın Hatırasına Armağan kitabında yayınlanmış, daha sonra 2011 yılında yayımlanan bu esere alın- mıştır. Dipnotlarda İpotek olarak atıf yapılmıştır).
• Postacıoğlu, İlhan E., “Namı Müstear Meselesi: Vekâlet ve İtimat Mukaveleleri ile Muvazaanın Karşılıklı Münasebetleri”, Makaleler ve Karar İncelemeleri, İstanbul, 2011, s. 789-818. (Dipnotlarda, Namı Müstear olarak anılmıştır).
• Serozan, Rona, “Taşınmaz Rehni”, İÜHFM, C:LXIV, S.2, Yıl:2006, s. 301-324, (Go- ogle akademik).
• Serozan, Rona, Eşya Hukuku, Cilt I, 3.Basım, İstanbul, 2014.
• Şener, Oruç Hami, “Bankanın Rehinli Alacaklı Sıfatına Sahip Olduğu Adi Alacak Reh- ninde Rehnin Borçluya İhbarı ve İhbarın Sonuçları”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C:11, S:2, 2009, (Basım yılı: 2011), s. 195-250, (Google akademik).
• Şenöz, Ebru / Özbilen, Arif Barış / Savaş, Burcu, “Alacak Rehninin Teminat Altına Alınan Alacak ve Rehin Yükü Bakımından Kapsamı”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl:4, S:8, Güz 2005, s. 233-252, (Google akademik).
• Şit İmamoğlu, Başak, Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu, Ankara, 2017.
• Topçuoğlu, Metin / Çon, Ömer, “Ticari İşletme Rehninde Rehin Alacaklısının Korun- ması”, TBB Dergisi, 2011, S:93, s. 174-214, (Google akademik).
• Tunç Yücel, Müjgan, Banka Alacaklarının İpoteğin Paraya Çevrilmesi Yoluyla Ta- kibi, İstanbul, 2010.
• Üstündağ, Saim, İcra Hukukunun Esasları, İstanbul, 2004.
• Yıldırım, Mehmet Kâmil / Deren-Yıldırım, Nevhis, İcra ve İflas Hukuku, 6.Basım, İstanbul, 2015.
• Zeliha Dereli, “Lex Commissoria Yasağı”, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2009, Tez no: 250028, (tez.yok.gov.tr).