Abdülkadir AKIL

285

İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi İçtihadında İnanç Hürriyeti ve Tezahürlerinin Sınırlandırılması

Dini özgürlüklerin tezahürlerinin sınırlanması hem tarihte hem de günümüz modern ulus-devletlerinde mühim bir mesele olmuştur. Bu çalışma, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’nin İHAS inanç hürriyeti konusuna nasıl yaklaştığını değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Bunu yaparken müellif, dini hürriyetlerin Sözleşme Organları tarafından nasıl algılandığı ve taraf devletlerin hangi hallerde Sözleşme’ye aykırı hareket ettiklerine karar verildiğini izah etmektedir. İnanç hürriyeti ve tezahürlerinin sınırlanması İHAS’ın dokuzuncu maddesinde öngörülmüştür. Mezkur maddenin başlığı “kanaat düşünce , vicdan ve din hüriyeti” ismini taşımaktadır. Bu çalışma yalnızca Sözleşme Organlarının inanç hürriyetine ilişkin tutumunu aktarmakla kalmıyor aynı zamanda bu tutuma ilişkin eleştirel bir bakış açısı da sunmaktadır. Başörtüsü takılması konusundaki tutumu ve Mahkeme’nin Alevi Cemaati’ne ilişkin son kararı, bu çalışma kapsamında eleştirilen yönlere örnek verilebilir. Aleviler İslam’ın Sufi yorumu içinde değerlendirilen bir dini tarikattır. Mahkeme, İzzettin Doğan ve Diğerleri’nin inter alia Alevi dini liderlerinin hukuken tanınması ve Alevi Cemaati’nin kültürel ve dini toplantılarının yapıldığı cemevlerine bedava elektirik verilmesi gibi talepleri içeren dilekçelerinin Hükümet tarafından reddedilmesi işlemini Türkiye’nin Sözleşme’ye aykırı hareket etmesi olarak değerlendirmiştir
Anahtar Kelimeler:

inanç hürriyeti, inanç özgürlüğü, din ve vicdan hürriyeti, din vicdan ve kanaat düşünce hürriyeti, inanç hürriyetinin İHAS’a göre sınırlandırılması, Alevi Cemaati, Alevilik, cemevleri, İHAS madde 9

Religious Liberty and Limitation of its Expression under the Jurisprudence of the European Court of Human Rights

Limitation the expression of freedom of religion has been an important issue both in the history and in today’s modern nation-States. This study purports to look at how the European Convention on Human Rights ECHR deals with the limitation of religious liberty. In doing that, the author explains how the right to freedom of religion has been perceived by the Convention Organs and in what situations the State parties has been found to be in violation of the Convention rights in terms of the religious freedom. Religious liberty and limitation of its expression have been prescribed by the article 9 of the ECHR. The chapeau of the article carries the name of “freedom of thought, conscience and religion”. This study does more than reflecting the perspective of the Convention organs. It also criticizes the stance of the ECHR organs towards the religious liberty. The stance towards wearing of headscarf and recent decision of the Court in relation to Alevi Society can be referred to as the examples of the criticized jurisprudence of the Court for the purposes of this article. Alevis are considered to be a religious group under Sufi spiritual understanding of Islam. The Court, has found Turkey to have acted in violation of the Convention in rejecting the petition of İzzettin Doğan and Others which asked for inter alia official recognition of Alevi religious leaders and public benefits such as free electricity supply for cemevis where the Alevi Society practice cultural and religious ceremonies
Keywords:

religious liberty, freedom of thought, conscience and religion, limitation of religious liberty under ECHR, Alevi Society, Alevism, cemevis, ECHR article 9,

PDF

___

  • • Akgündüz, Ahmet, Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri, Cilt 3, Osmanlı Araştırmaları Vakfı, İstanbul, 1998.
  • • Bozkurt, Enver, Uluslararası İnsan Hakları Hukuku, Asil Yayıncılık, Ankara, 2006.
  • • Council of Europe, Collected Edition of the “Travaux Préparatoires” of the European Convention on Human Rights, Cilt I- IV, Martinus Nijhoff Publishers, The Hague, 1975-1977.
  • • Bıçak, Vahit, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında İfade Özgürlüğü”, Liberal Düşünce, Sayı 24, Güz 2001.
  • • Çüçen, A. Kadir, İnsan Hakları, MKM Yayıncılık, Bursa, 2011.
  • • “Danıştay’dan tarihi Cemevi kararı”, Odatv, 23 Temmuz 2017, https://odatvcom/da- nistaydan-tarihi-cemevi-karari-2307171200.html (18.05.2019).
  • • Demir Gürsel, Esra, “İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’nin 8-11. Maddelerinde Koru- nan Haklar ve Demokratik Toplumun Sınırları”, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2014.
  • • Ekinci, Ekrem Buğra, Osmanlı Hukuku: Adalet ve Mülk, Arı Sanat Yayınları, İstan- bul, 2012.
  • • Elver, Hilal, The Headscarf Contraversy: Secularism and Freedom of Religion, Ox- ford University Press, Oxford, 2012.
  • • Erdoğan, Mustafa, Demokrasi Laiklik Resmi İdeoloji, Genişletilmiş 2. Baskı, Liberte Yayınları, Ankara, 2000.
  • • Evans, Malcolm D., Religious Liberty and International Law in Europe, Cambridge University Press, Cambridge, 1997.
  • • Gözübüyük, Şeref; Gölcüklü, Feyyaz, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygula- ması, 7. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2007.
  • • Harris, David; O’Boyle, Michael; Bates, Edward; Buckley, Carla, The Law of the Eu- ropean Convention on Human Rights, Second Edition, Oxford University Press, Ox- ford, 2009.
  • • Kahvecioğlu, Ayşegül, “Cemevi Diyanet’in kırmızı çizgisidir”, Milliyet, 2 Ocak 2016, http://www.milliyet.com.tr/cemevi-diyanet-in-kirmizi-siyaset-2172767/ (16.02.2019).
  • • Kenanoğlu, M. Macit, Osmanlı Millet Sistemi: Mit ve Gerçek, 3. Baskı, Klasik Yayın- ları, İstanbul, 2004.
  • • Martin, Francisco Forrest; Schnably, Stephen J.; Wilson, Richard; Simon, Jonathan; Tushnet, Mark, International Human Rights and Humanitarian Law: Treaties, Ca- ses and Analysis, Cambridge University Press, New York, Cambridge, 2006.
  • • Martinez-Torron, Javier, “The European Court of Human Rights and Religion”, Law and Religion, Ed.: Richard O’dair, Andrew Lewis, Oxford University Press, Oxford, 2001.
  • • Öktem, Emre, Uluslararası Hukukta İnanç Özgürlügü, Liberte Yayınları, Ankara, 2002.
  • • Öner, Necati, İnsan Hürriyeti, Beşinci Baskı, Vadi Yayınları, Ankara, 2005.
  • • Örücü, Esin, “The Core of Rights and Freedoms: the Limit of Limits”, Human Rights: From Rhetoric to Reality, Ed.: Tom Campell, Blackwell, New York, 1986.
  • • Reid, Karen, A Practitioner’s Guide to the European Convention on Human Rights, Sweet & Maxwell, 1998.
  • • Schmidtz, David; Brennan, Jason, A Brief History of Liberty, Wiley Blackwell Pub- lication, 2010.
  • • Sunay, Reyhan, Avrupa Sözleşmesinde ve Türk Anayasasında İfade Hürriyetinin Muhtevası ve Sınırları, Liberte Yayınları, Ankara, 2001.
  • • Tazhib, Bayyiah G., Freedom of Religion or Belief: Ensuring Effective International Legal Protection, Martinus Nijhoff Publishers, Dodrecht, 1995.
  • • T.C. Devlet Bakanlığı, Alevi Çalıştayları Nihai Rapor, Ankara, 2010, https://ser- dargunes.files.wordpress.com/2013/08/alevi-c3a7alc4b1c59ftaylarc4b1-nihai-ra- por-2010.pdf (17. 05.2019).
  • • Theory and Practice of the European Convention on Human Rights, Ed.: Pieter van Dijk, Fried van Hoof, Arjen van Rijn, Leo Zwaak, Intersentia, Cambridge, 2018.
  • • Yanardağ, Volkan, “Kilisenin elektriğini Diyanet ödüyor”, Akşam, 8 Nisan 2012, https://www.aksam.com.tr/guncel/kilisenin-elektrigini-diyanet-oduyor--109292h/ haber-109292 (18.05.2019)
  • • Yearbook of European Convention on Human Rights, 1958-1959. KARARLAR
  • • Ahmet Arslan and Others v Turkey, ECtHR, App. 41135/98, 23/02/2010.
  • • Buscarini and Others v San Marino, ECtHR [GC], App: 24645/94, 18/02/1999.
  • • C v the United Kingdom, ECtHR, App. 10358/833, 15/12/1983.
  • • Cha’are Shalom Ve Tsedek v France, ECtHR, [GC], App. 27417/95, 27/06/2000.
  • • Chappell v the United Kingdom, ECommHR, App. 12587/86, 14/07/1987.
  • • Cumhuriyetçi Eğitim ve Kültür Merkezi Vakfı v Turkey, ECtHR, App. 32093/10, 02/12/2014.
  • • Dahlab v Switzerland, ECtHR, App. 42393/98, 15/02/2001.
  • • Dogru v France, ECtHR, App. 27058/05, 04/12/2008.
  • • Eweida and Others v the United Kingdom, App. 48420/10 36516/10 51671/10 59842/10; 15/01/2013.
  • • Hasan and Eylem Zengin v Turkey, ECtHR, App. 1448/04, 09/10/2007.
  • • Hassan and Tchaouch v Bulgaria, ECtHR, [GC], App. 30985/96, 26/10/2000.
  • • Hoffman v Austria, ECtHR, App. 12875/87, 23/06/1993.
  • • İzzettin Doğan and Others v Turkey, ECtHR, [GC], App. 62649/10, 26/04/2016.
  • • Kalaç v Turkey, ECtHR, App. 20704/92, 01/07/1997.
  • • Karaduman v Turkey, ECommHR, App. 16278/90, 03/05/1993.
  • • Khan v the United Kingdom, ECommHR, App. 11579/85, 07/07/1986.
  • • Kokkinakis v Greece, ECtHR, App. 14307/88, 25/05/1993.
  • • Manoussakis and Others v Greece, ECtHR, App. 18748/91, 26/09/1996.
  • • Mansur Yalçın and Others v Turkey, ECtHR, App. 21163/11, 16/09/2014.
  • • Refah Partisi and Others v Turkey, ECtHR, [GC], App. 41340/98 41342/98 41343/98 41344/98, 13/02/2003.
  • • Sinan Işık v Türkiye, ECtHR, App. 21924/05, 02/02/2010.
  • • Sunday Times v the United Kingdom, ECtHR, App. 6538/74, 26/04/1979.
  • • Swami Omkarananda and the Divine Light Zentrum v Switzerland, ECommHR, App. 8118/77, 19/03/1981.
  • • Şerife Yiğit v Turkey, ECtHR, [GC], App. 3976/05, 02/11/2010.
  • • Valsamis v Greece, ECtHR, App. 21787/93, 18/12/1996.
  • • Van den Dungen v Netherlands, ECtHR, App. 22838/93, 22/02/1995.
  • • Wingrove v the United Kingdom, ECtHR, App. 17419/90, 25/11/1996.
  • • X and Church of Scientology v Sweden, ECommHR, App. 7805/77, 05/05/1979.
  • • X v Italy, ECommHR, App. 6741/74, 5/12/1976.
  • • X v the United Kingdom, ECommHR, App. 6886/75, 18/05/1976.
  • • X v the United Kingdom, ECommHR, App. 7291/75, 04/10/1977.
  • • Metropolitan Church of Bessarabia and Others v Moldova, ECtHR, App. 45701/99, 13/12/2001.
  • • T.C. Danıştay, 13. D., E. 2013/162 K. 2014/1650 T. 29.4.2014.
  • • T.C. Danıştay, 8. D., E. 2009/10610 K. 2010/4213 T. 13.7.2010.
İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi-Cover
  • ISSN: 2148-6883
  • Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
  • Başlangıç: 2014
  • Yayıncı: İstanbul Medipol Üniversitesi
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi İçtihadında İnanç Hürriyeti ve Tezahürlerinin Sınırlandırılması

Abdülkadir AKIL

Alangoya’ya Göre Yargılamanın Amacı ve Hâkimin Gerçeği Aramaktan Vazgeçmesi

Ali Cem BUDAK

Vekilin Vekalet Sözleşmesinden Kaynaklanan Özen Borcu

Sinem TAŞTEKIN

İsviçre Medeni Kanunu’nda Evlat Edinmeye İlişkin Hükümlerde Yapılan Değişiklikler

Davut ARMAĞAN, Harun DEMİRBAŞ

Meslekten Satıcının Ayıptan Sorumluluğu

Cevdet YAVUZ