Murteḍâ el-İmâm Akoeyede’nin “Fî Sebîli’l-Mecd” Adlı Arapça Otobiyografisinde Sanatsal Unsurlar

Otobiyografi, kişinin hayatının tamamını veya bir kısmını kaleme almasıdır. Yazar Murteḍâ el-İmâm Akoeyede, “Fî Sebîli’l-Mecd” adlı kitabında Dâru’l-ʿUlûmi’n-Niẓâmiyye okulundan Nijerya İslam Üniversitesi günlerine kadar otobiyografisini okuyuculara aktarmaya çalışmıştır. Bu süreç içerisinde Kur’an kıraati, ortaokul, lise ve Arap Edebiyatı ve Eleştirisi bölümünde lisans diploması almıştır. Bu otobiyografi, Nijerya’da üzerine çalışma yapılmamış son otobiyografilerden bir tanesidir. Araştırmamız, sanatsal unsurlar olarak kabul edilen eleştirel ölçüler ve anlatı teknikleri penceresinden “Fî Sebîli’l-Mecd” kitabının otobiyografik teoriyle ne ölçüde örtüştüğünü incelemeyi amaçlamaktadır. Buna ek olarak, kitabın yazarın çevresindeki milli ve insani değerleri geliştirmesindeki rolüne de değinilecektir. Çalışmada takip edilen metot, tarihsel ve betimleyicidir. Tarihsel yaklaşım; Arap otobiyografi yazını, yazarın hayatı ve yazdığı sanatsal otobiyografi ile hayatı arasındaki ilişkiyi sunmaktadır. Betimleyici yaklaşım iseçalışmamız için seçilen otobiyografideki fikir, üslup, hayal gücü, duygu ve anlatım teknikleri fenomenlerinin sanatsal bir analizini ele almaktadır. Çalışmamız neticesinde yazarın, tarihsel süreci ortaya koyma, karakterleri üretme ve diyalogları güçlendirme gibi ölçülerde başarılı olduğu görülmüştür.

Artistic Components in Murtada Imam Akoeyede’s Arabic Autobiography titled “Fī Sabīl al-Majd”

Autobiography is the story of a person’s life as written by that person covering the whole or some levels of his or her life. The writer, in his work titled “Fī Sabīl al-Majd” tried to tell his autobiography from the days that he spent with his grandfather and he studied at the Dar Al Uloom Nizamiyya School and later at the Islamic University of Niger. He had obtained the certificates of the Qur’anic recitation learning, secondary school, high school and Bachelor degree in Arabic Literature and Criticism. This creative work is one of the newly written autobiographies which have not been studied based on the researcher’s current knowledge. This paper aimed at analyzing the writer’s level of conformity to the theory of autobiography writing, in addition to the role he played in the uplift of the nation via inculcation of values. The study employed historical and descriptive methods. The historical method traced the origin of the literary development of the art and discussed the biography of the writer for its correlation with the work. The descriptive approach deals with an artistic analysis of the phenomena of idea, style, imagination, emotion and narrative techniques in the autobiography selected for study. The study concluded that the writer was excellent in applying those standards, such as improving his biography, simulating characters, judging his dialogues, and being creative in his techniques, taking into account the rules of the artistic features, critical devices and presentation technicalities adhering to those technical elements, except in some aspects that the researcher pointed out and corrected. 

___

  • ابن دريد، أبوبكر محمد بن الحسن الأزدي، مقصورة ابن دريد، بيروت- لبنان: المكتبة الشعبية، د.ت.
  • أكَوحَييَيدَي، مرتضى الإمام، ترجمة حياة أكَوحَييَيدَي، المقابلة الشخصية، إلورن-نيجيريا: يوم الاثنين 1 يونيو، 2020م.
  • أكَوحَييَيدَي، مرتضى الإمام، في سبيل المجد، إلورن-نيجيريا: شركة المضيف للطباعة والنشر، ط 1، 2012م.
  • ألبي، عبد الغني أديبايو، القصة المسرحية تاريخ وأصول، إلورن-نيجيريا: شركة المضيف للطباعة، ط 2، 2015م.
  • بدر، طه، تطور الرواية العربية الحديثة، مصر: دار المعارف، ط 2، د.ت.
  • التميمي، أمل، السيرة الذاتية النسائية في الأدب العرب المعاصر، الدار البيضاء: المركز الثقافي العربي، ط 1، 2005م.
  • حسين، زكريا إدريس- أوبو، مفتاح نقد الأدب، مخطوطة، أمور الطبع غير مذكورة.
  • الحقيقي، مرتضى عبد السلام، رحلة الزهراء، نيجيريا: مطبعة كيوُداميلولا للنشر والتوزيع- إلورن، ، ط 1، 2012م.
  • زاده، خديجة قلى، القصة عناصرها الفنية وخصائصها الموضوعية، http://fuad-it.wikispace.com/alqissat-waanasiruha.، موقع المنبر للثقافة والفكر والأدب، يوم الأربعاء: 15 أبريل، 2020م.
  • زيتوني، لطيف، معجم مصطلحات نقد الرواية، بيروت: دار النهار للنشر، 2002م، ط 1.
  • سعودي، آمال، حداثة السرد والبناء في رواية "ذاكرة الماء" للأعرج واسيني، (مذكرة مقدمة لنيل شهادة الماجستير)، المسيلة: جامعة محمد بوضياف، 2009م، ص 42.
  • سويد، علي نائبي، كيف نتذوق الأدب العربي، كنو-نيجيريا: دار الأمة لوكالة المطبوعات، 2006م.
  • السيد، نور الدين، الأسلوبية تحليل الخطاب، دار هومة للطباعة والنشر، ج 1، د.ت.
  • صحراوي، مها حسن، الزمن في الرواية العربية المعاصرة، الأردن: المؤسسة العربية للدراسة والنشر والتوزيع، ط 1، 2004م.
  • ضيف، شوقي، البحث الأدبي، القاهرة: دار المعارف، ط 9، 1976م.
  • ضيف، شوقي، الترجمة الشخصية، القاهرة: دار المعارف، ط4، 1956م.
  • ضيف، شوقي، في النقد الأدبي، القاهرة: دار المعارف، ط 5، 1962م.
  • عباس، إبراهيم، تقنيات البنية السردية في الرواية المغاربية، المغرب: المؤسسة الوطنية للاتصال والنشر، د.ت.
  • عباس، إحسان، فن السيرة، باريس-فرنسا، ط 1، 1855م.
  • عبد الدايم، إبراهيم يحيى، الترجمة الذاتية في الأدب العربي الحديث، بيروت: دار إحياء التراث الأدبي، 1974م.
  • عبد العزيز، شرف، أدب السيرة الذاتية، لونجمان-مصر: الشركة المصرية العالمية للنشر، 1992م.
  • عبد الكريم، جامع سعد الله، "أدب السيرة الذاتية العربية في إمارة إلورن، نيجيريا: لمحات ونماذج"، مجلة ابن مَسَنِ لقسم الدراسات العربية، العدد 2، الرقم 2، كَتْسِنا- نيجيريا: جامعة عمر موسى يَرْأدُوا، 2019م، ص 98.
  • عبد الله، أحمد أبوبكر، المدخل في الرواية العربية، إلورن: المعهد العبدلي للثقافة العربية الإسلامية- حارة إدأين أوكي أبومو، ط 1، 2014م.
  • عبير، منتديات، روايات طويلة وقصص وقصص قصيرة وسياقات قصصية، http://www.un.org/ar/sc/ctc ، (يوم الاثنين: 30 مارس، 2020م(.
  • الفيروز آبادي، محيي الدين محمد بن يعقوب، القاموس المحيط، بيروت: مؤسسة الرسالة، ط 3، 1983م.
  • الكناني، نصر بن سيَّار الكناني الأموي، "وإن الحرب أولها الكلام"، ديوان نصر بن سيَّار الكناني الأموي، https://ar.m.wikisource.org/diwan-alkinani، يوم الجمعة: 1 مايو، 2020م.
  • مجمع اللغة العربية بالقاهرة، المعجم الوجيز، مصر: وزارة التربية والتعليم، 2003م.
  • مجمع اللغة العربية بالقاهرة، المعجم الوسيط، مصر: مكتبة الشروق الدولية، ط4، 2004م.
  • مختار، أحمد، اللغة والأدب، القاهرة: عالم الكتب، ط 2، 1997م.
  • مرتاض، عبد الملك، وادي الظلام: رواية عربية، دون مكان النشر، ط 2، 2005م.
  • مرتضى، عبد الملك، تحليل الخطاب السردي: معالجة سيميائية تفكيكية تركيبية للرواية، زقاق المدق نموذجا، الجزائر: ديوان المطبوعات الجامعية، د.ت، ص 196.
  • مندور، محمد، الأدب وفنونه، القاهرة: دار نهضة مصر للطباعة والنشر والتوزيع، 1996م.
  • نجاة، محمد يوسف، فن القصة، بيروت-لبنان: دار الثقافة، ط 1، 1979م.
  • Abbas, Ibrahim, Taqanniyyat al-Binyat as-Sardiyyat Fi ar-Riwayat al-Magharibiyyat, Al-Magrib: Al-Muassat al-Wataniyyat Lil-Ittisal wan-Nashr, d.t.
  • Abbas, Ihsan, Fann as-Sirat, Paris-France, t. 1, 1955.
  • Abd ad-Dayim, Ibrahim Yahya, At-Tarjamat adh-Dhatiyyat Fi al-Adab al-cArabiyy al-Hadith, Beirut: Dar Ihya at-Turath al-Adabiyy, 1974.
  • Abdul cAziz, Sharaf, Adab as-Sirat adh-Dhatiyyat, Longman-Misr: Ash-Sharkat al-Misriyyat al-cAlamiyyat Li Nnashr, 1992.
  • AbdulKarim, Jamicu Sacadullah, "Adab as-Sirat adh-Dhatiyyat al-cArabiyyat Fi Imarat Ilorin-Nigeria: Lamahat Wanamadhij", Majallat Ibn. Masani Li Qism ad-Dirasat al-cArabiyyat, al-cAdad. 2, ar-Raqm. 2, Katsina-Nigeria: Jamicat Umar Musa Yar'adua, 2019, p. 98.
  • Abdullah, Ahmad Abubakar, Al-Madkhal Fi ar-Riwayat al-cArabiyyat, Ilorin: Al-Macad al-Adabiyy Li ath-Thaqafat al-cArabiyyat al-Islamiyyat, Harat Idi-Ayan, Oke-Apomu, t.1, 2014.
  • Abir, Muntadayat, Riwayat Tawilat Wa-Qisas Wa-Qisas Qasirat Wa-Siyaqat Qasasiyyat, Monday, 30th March, 2020, http://www.un.org/ar/sc/ctc.
  • Akeyede, Murtada al-Imam, "Tarjamat Hayat Akeyede", Al-Muqabalat ash-Shakhsiyyat, Ilorin-Nigeria: Monday, 1st June, 2020.
  • Akeyede, Murtada al-Imama, Fi- Sabil al-Majd, Ilorin-Nigeria, Sharkat al-Mudif li Ttibacat wan-Nashr, t. 1, 2012.
  • Alabi, Abdul Ganiyy Adebayo, Al-Qissat wal-Masrahiyyat: Tarikh wa-Usul, Ilorin-Nigeria, Sharkat al-Mudif li Ttibacat wan-Nashr, t.2, d.t.
  • Al-Fairuz Abadi, Muhyiddin Muhammad bn. Yacqub, Al-Qamus al-Muhit, Beirut: Muassasat ar-Risalat, t. 3, 1983.
  • Al-Haqiqiyy, Murtada Abdussalam, Rihlat az-Zahra, Ilorin-Nigeria, Matbacat Kewudamilola Li Nnashr, t.1, 2012.
  • Al-Kananiyy, Nasr bn. Sayyar al-Umawiyy, "Wainnal harba awwaluhal Kalamu", Diwanu Shicr, Friday, 1st May, 2020, https://ar.mwikisource.org/diwan-alkinani.
  • As-Sayyid Nuruddin, Al-Uslubiyyat: Tahlil al-Khitab, Dar Humat lit Tibacat Wan-Nashr, j.1, d.t.
  • At-Tamimiyy, Amal, As-Sirat adh-Datiyyat an-Nisaiyyat Fi al-Adab al-cArabiyy al-Mucasir, Ad-Dar al-Baydau: Al-Markaz ath-Thaqafiyy al-cArabiyy, t.1, 2005.
  • Badr, Taha, Tatawwur ar-Riwayat al-cArabiyyat al-Hadithat, Misr: Dar al-Macarif, t.2, d.t.
  • Dayf, Shawqi, Al-Bahth al-Adabiyy, Al-Qahirat: Dar al-Macarif, t. 9, 1976.
  • Dayf, Shawqi, At-Tarjamat ash-Shakhsiyyat, Al-Qahirat, Dar al-Macarif, t. 4, 1956.
  • Dayf, Shawqi, Fi an-Naqd al-Adabiyy, Al-Qahirat, Dar al-Macarif, t. 5, 1962.
  • Google, http://www.annabaa.org/arabic/literature/الترجمةوالسيرة, retrieved on 20-10-2016.
  • Hornby, A.S. Oxford Advanced Learner’s Dictionary of Current English, 6th Edition, Oxford: Oxford University Press, 2002), p. 64.
  • Husayn,Zakariyya Idris–Oboh, Miftahu Naqd al-Adab, Makhutah, Umur at-Tabci Ghayr Madh-kurat.
  • Ibn Durayd, Abubakar Muhammad bn. al-Hasan al-Azdiyy, Maqsurat Ibn Durayd, Beirut-Lubnan: Al-Maktabat ash-Shaibiyyah, d.t.
  • Majmau al-Lughat al-cArabiyyat bil Qahirat, Al-Mucjam al-Wajiz, Misr: Wazarat at-Tarbiyat wat-Taclim, 2003.
  • Majmau al-Lughat al-cArabiyyat bil Qahirat, Al-Mucjam al-Wasit, Misr: Maktabat al-Shuruq ad-Dawliyyat, t. 4, 2004.
  • Mandur Muhammad, Al-Adab wa-Fununuh, Al-Qahirat: Dar Nahdat Misr Li Ttibacat wan-Nnashr wat-Tawzic, 1996.
  • Mukhtar, Ahmad, Al-Lughat wal-Adab, Al-Qahirat: Aalam al-Kutub, t. 2, 1997.
  • Murtada, cAbdul Malik, Tahlil al-Kitab as-Sardiyy: Mucalajat Simiyaiyyat Tafkikiyyat Tarkibiyyat Li ar-Riwayat “Ziqaq al-Madaq” Namudhajan, Al-Jazair: Diwan al-Matbucat al-Jamiciyyat, d.t., p. 196.
  • Murtada, cAbdul Malik, Wadi azh-Zhalan: Riwayat cArabiyyat, Duna Makani Nnashr, t. 2, 2005.
  • Najat, Muhammad Yusuf, Fann al-Qissat, Beirut-Lubnan: Dar ath-Thaqafat, t.1, 1979.
  • Sahrawiy, Maha Hasan, Az-Zaman Fi ar-Riwayat al-cArabiyyat al-Mucasirat, Al-Urdun: Al-Muasasat al-cArabiyyat Li Ddirasat Wan-Nashr Wat-Tawzic, t.1, 2004.
  • Sucudi, Amal, Hadathat as-Sard wal-Bina Fi Riwayat "Dhakirat al-Mai" Li al-Acaraj Wasini, (Mudhakkirat Muqaddamat Linayli Shahadat al-Majestir), Al-Masilat: Jamciat Muhammad Budiyaf, 2009, p. 42.
  • Suwaid, Ali Naibi, Kayfa Natadhawwaq al-Adab al-cArabiyy, Kano-Nigeria: Dar al-Ummat li-Wakalat al-Matbucat, 2006.
  • Zada, Khadijat Qala, Al-Qissat cAnasiruha al-Fanniyyat Wa-Khasaisuha al-Mawduciyyat, Mawqic al-Minbar Lith-Thaqafat wal-Fikr wal-Adab, Wednessday, 15th April, 2020, http://fuad-it.wikispace.com/alqissat-waanasiruha.
  • Zaytuni, Latif, Mucjamu Mustalahat Naqd ar-Riwayat, Beirut: Daru an-Nur li Nnashr, t.1, 2012.