Metindilbilim Açısından el-Mütenebbî’nin Aḥyâ ve Eyser İsimli Kasidesinin Analizi

Bu araştırma metindilbilim kavramını ve el-Mütenebbî’ye (ö. 354/965) ait Aḥyâ ve Eyser isimli kasidenin söylem analizini içermektedir. Çalışma, betimsel inceleme yöntemi kullanmak suretiyle söz konusu kasidenin metindilbilim esaslarına göre tahlil edilmesini hedeflemektedir. Arap uleması; cümle, kelime ve ses yapısını anlamaya dair çokça çaba sarf etmiş, dili her yönüyle incelemeye çalışmıştır. Modern dönemde ise metindeki cümle, kelime ve seslerin ötesine geçilerek metin bir bütün halinde incelenmeye başlanmıştır. Bir metni metin kılan özellikler, metin içerisindeki uyumu sağlayan ögeler incelenmiş ve bunun sonucunda da metindilbilim ilmi ortaya çıkmıştır. Metindilbilimin en önemli amacı bir metnin uyumlu olup olmadığının belirlenmesidir. Nitekim araştırmada metindilbilim tanımı, ortaya çıkışı, hedefi ve metni anlamaya yönelik katkısına değinilmiştir. Metindilbilimin yedi esası olan bağlaşıklık, bağdaşıklık, metinlerarasılık, amaçlılık, durumsallık, kabul edilebilirlik ve bilgisellik tanımlanmış ve kaside bu ölçütlere uygun olarak analiz edilmiştir. Araştırmanın ulaştığı sonuca göre Van Dijk tarafından modern bir ilim olarak ortaya konan metindilbilim, betimsel bir ilim olmanın yanı sıra yöntemi açısından diğer ilimlerden de faydalanmaktadır. Metindilbilim esasları göz önüne alındığında el-Mütenebbî’nin

Al-Mutanabbi’s Poem " Aḥyā wa Aysar ": A Study According to Text Linguistics

This research includes text linguistics and the discourse analysis of al-Mutanabbi's (354 h.) poem name “Aḥyā wa Aysar”. The study aims to analyze the ode in question according to the principles of text linguistics by using descriptive analysis method. Arab scholars spent a lot of effort to understand the structure of sentences, words and sounds, and tried to examine the language from all aspects. In the modern period, the text has been examined as a whole by going beyond the sentences, words and sounds in the text. The features that make a text a text and the elements that provide harmony in the text have been examined and as a result, the science of text linguistics has emerged. The most important purpose of text linguistics is to determine whether a text is coherent or not. The method used in this research is the descriptive analytical method, thus the definition of text linguistics, its emergence, target and its contribution to understanding the text are mentioned. Also the seven principles of text linguistics, that are cohesion, coherence, intentionality, acceptability, informativity, situationality, intertextuality, have been defined and the ode, therefore, has been analyzed in accordance with these criteria. The result of the research; text linguistics, which is a modern science, was revealed by Van Dijk. In addition to being a descriptive science, it also benefits from other sciences in terms of its method. Considering the principles of text linguistics, the poem compiled by al-Mutanabbi is a coherent text, and all these principles have been applied to different extents.

___

  • القرآن الكريم.
  • الآمدي. الموازنة بين شعر أبي تمام والبحتري. ط4. تح. السيد أحمد صقر. القاهرة: دار المعارف، د ت.
  • بحيري، سعيد حسن. علم لغة النص. ط4. بيروت: مكتبة لبنان ناشرون، 1997م.
  • البرقوني، عبد الرحمن. شرح ديوان المتنبي. ط1. بيروت: دار الكتاب العربي، 1986م.
  • خطابي، محمد. لسانيات النص مدخل إلى انسجام الخطاب. ط2. بيروت: المركز الثقافي العربي، 2006م.
  • خليل، عبد العظيم فتحي. مباحث حول نحو النص. القاهرة: جامعة الأزهر، 2016م.
  • دي بوجراند، روبرت. النص والخطاب والأجزاء. ط1. تر. تمام حسان. القاهرة: عالم الكتب، 1998م.
  • ديك، فان. النص والسياق. تر. عبد القادر قنيني. بيروت: إفريقيا الشرق، د ت.
  • الذهبي، شمس الدين. تاريخ الإسلام ووفيات المشاهير والأعلام. ط1. تح. بشار عوَّاد معروف. بيروت: دار الغرب الإسلامي، 2003م.
  • ابن الشجري. أمالي ابن الشجري. تح. محمود الطناحي. ط1. القاهرة: مكتبة الخانجي، 1991 م.
  • عبد المطلب، محمد. قضايا الحداثة عند عبد القاهر الجرجاني. ط1. القاهرة: لونجمان، 1995م.
  • عفيفي، أحمد. نحو النص اتجاه جديد في الدرس النحوي. ط1. القاهرة: مكتبة زهراء الشرق، 2001م.
  • فضل، صلاح. بلاغة الخطاب وعلم النص. الكويت: عالم المعرفة، 1992م.
  • المتنبي، أبو الطيب. ديوان المتنبي. بيروت: دار بيروت، 1983م.
  • الواحدي، أبو الحسن. شرح ديوان المتنبي. ط1. تح. ياسين الأيوبي وقصي الحسين. بيروت: دار الرائد العربي، 1999م
  • يعقوب، أميل بديع. موسوعة علوم اللغة العربية. ط1. بيروت: دار الكتب العلمية، 2006م.