Anlaşma Temeline Dayalı Boşanma Davalarında Hakimin Yoksulluk Nafakasına Müdahalesi

Anlaşma temeline dayalı boşanma davalarında tarafların boşanmasına karar verilebilmesi için taraflarca kabul edilen bir düzenlemenin mevcut olması gerekmektedir (TMK md 166/III). Taraflarca kabul edilen düzenleme ile eşler, boşanmanın mali sonuçları ve çocukların durumuna ilişkin anlaşmış olmalıdır. Bununla birlikte TMK md 166/III c 3 hükmünde yer alan bu düzenleme hakimin, taraflarca kabul edilen düzenlemede değişikliğe neden olabilecek müdahalesinin mümkün olduğunu işaret etmektedir. Çalışma konumuz olan ve boşanmanın mali sonuçları arasında yer alan yoksulluk nafakası da taraflarca kabul edilecek düzenlemenin zorunlu içeriğine dahildir. Bu kapsamda hakimin yoksulluk nafakasına müdahalesinin mümkün olduğu sonucuna varılmaktadır. Ne var ki yabancı hukuk sistemlerinde boşanma hukukundaki güncel değişiklikler hakimin boşanmanın mali sonuçlarına yönelik müdahalesinin sınırlı tutulması yönündedir. Çocuğun durumuna ilişkin düzenlemelerin tersine, tarafların serbest tasarrufuna dahil olması nedeni ile yoksulluk nafakasına müdahalenin dar yorumlanması, olması gereken hukuk açısından yerindedir. Bununla birlikte tarafların yoksulluk nafakasına yönelik sözleşme serbestisinin sınırları mevcuttur. Gerçekten taraflar, sözleşmenin içeriğini belirlerken bu içeriğin kanunun emredici düzenlemelerine, kamu düzenine, kişilik haklarına uygunluğa ve konusunun imkansız olmamasına riayet etmekle yükümlüdür. Buna ilaveten Medeni Kanunun genel ve çerçeve nitelikli amir hükümleri de tarafların sözleşme özgürlüğünü sınırlamaktadır. Bu sınırlamalar hakimin yoksulluk nafakasına müdahalesinin kapsamını da belirlemektedir. Bu kapsamda öncelikle hakimin yoksulluk nafakasına ilişkin düzenlemenin geçerli olup olmadığını denetleme ödevi bulunduğu belirtilmelidir. Hakim, yoksulluk nafakası da dahil olmak üzere düzenlemenin zorunlu içeriğinin serbest bir irade ürünü olup olmadığını da incelemelidir. Bu belirtilenler kapsamında hakimin yoksulluk müdahalesinin kapsamı ve sınırları özellikle uygulamada karşılaşılan muhtemel problemlerle birlikte ele alınmaktadır. Tarafların yoksulluk nafakası hususunda sessiz kalması, yoksulluk nafakasını saklı tutması, nafakanın belirli bir süre için verileceği yönünde anlaşması, nafakadan feragat edilmesi ve nafaka miktarının çok yüksek ya da çok düşük belirlenmesi gibi durumlarda hakimin müdahalesinin kapsamı ve sınırları değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Yoksulluk Nafakası, Boşanmanın Mali Sonuçları, Anlaşmalı Boşanma, Anlaşmalı Boşanma Protokolü, Hakimin Müdahalesi

Alimony Scrutiny by Judge in Mutual Consent Divorces

According to Turkish Civil Code (TMK) Art 166/III, there shall be an agreement by the parties in order to place a judgement in a judicial divorce by mutual consent. The parties shall agree upon the financial consequences and a parenting plan, which constitute the mandatory scope of the agreement. TMK Art 166/III indicates that a judge may overrule stipulations in the agreement resulting in alterations. Therefore, scrutiny and alimony intervention, the subject of this study, is possible. Notably, current changes in foreign divorce law address limited scrutiny related to financial consequences. Unlike provisions related to the parenting plan, it is appropriate to restrict the extent of scrutiny on alimony since it is a matter the parties are free to decide. However, parties’ freedom to the agreement has limitations. Parties shall guarantee that the content of agreement complies with the restrictive rules, public order, and personal rights. Freedom also has its limitations in the restrictive Civil Code rules that frame the extent of judge’s scrutiny. Therefore, a judge shall examine the validity of provisions of the agreement and convinced that the provisions result from free will. Within the scope of the previously mentioned statements, the range and limits of scrutiny are discussed along with any possible disputes encountered in practice such as when parties are silent about the alimony, when alimony is reserved for further resolution, when alimony is limited to a specific time frame, when an alimony waiver has been declared, and when alimony is decidedly too high or too low.

Keywords:

Alimony, Financial Consequences of Divorce, Divorce by Mutual Consent, Spousal Agreements, Judge’s Scrutiny,

PDF

___

Akıntürk T ve Ateş D, Türk Medeni Hukuku Aile Hukuku İkinci Cilt (Yenilenmiş 21. Bası, Beta, 2019).
Arkan Serim A, ‘Yoksulluk Nafakası’ (2007) LXV (1) İÜHFM 277-302.
Arsebük E, Medeni Hukuk II Aile Hukuku Kısım 1 (1940).
Atar E A, ‘Nafakadan Feragat’ (2016) 22 (3) MÜHFHAD Cevdet Yavuz’a Armağan 251-267.
Bauermann P, Grundlagen und Ausgestaltung im deutschen Unterhaltsrecht und in den Prinzipien der Commission on European Family Law (CEFL) (Stämpfli Verlag AG, 2013).
Beilfuss C G, ‘CEFL’s Maintenance Principles: The Conditions For Maintenance’ (2005) Common Core and Better Law in European Family Law 83-103.
Burcuoğlu H, ‘Boşanmada Kusur ve Yoksulluk Nafakası ile İlgili Gözlemler’ (2018) 4 (2) İstanbul Aydın Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 1-12.
Bühler W ve Spühler K, Berner Kommentar, Die Ehescheidung, Art. 137-158 ZGB, Schweizerisches Zivilgesetzbuch, Das Familienrecht, Das Eherecht, (3. Baskı, Stämpfli Verlag AG, 1980).
Ceylan E, Türk ve İsviçre Hukukunda Boşanmanın Hukuki Sonuçları (Galatasaray Üniversitesi Yayınları, 2006).
Demir M, Türk Medeni Hukuk Öğreti ve Uygulamasında Yoksulluk Nafakası (Seçkin Yayıncılık, 2018).
Demirbaş A, ‘Güncel Tartışmalarla Yoksulluk Nafakası’ (2018) 5 (2) İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 219-236.
Dural M, Öğüz T ve Gümüş M A, Türk Özel Hukuku Cilt III Aile Hukuku (Gözden Geçirilmiş 15. Bası Filiz Kitabevi, 2020).
Demirsatan B, ‘Boşanmada Ev Hayvanlarının Hukuki Durumu’ (2020) 24(3) Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 137-161.
Elçin Grassinger G, ‘Boşanma Davasında Eşlerin Boşanmanın Tali Sonuçlarına İlişkin Konularda Anlaşma Yapmaları ve Konu ile İlgili İsviçre Federal Mahkemesi Kararı’ (1997) LV (3) İHFM 235-242.
Esener T, ‘Boşanmanın Fer’i Neticelerine Dair Mukaveleler’ (1951) VIII (3-4) AÜHFD 610-628.
Fankhauser R, Die Ehescheidung und die Ehetrennung / Erster Abschnitt: Die Scheidungsvoraussetzungen, FamKomm (3. Baskı, Stämpfli Verlag AG, 2017).
Ferrand F, ‘Divorce and Spousal Agreements’ (2005) Common Core and Better Law in European Family Law 71-83.
Freiburghaus D, Personen -und Familienrecht- Partnerschaftsgesetz Art.1-456 ZGB, Handkommentar zum Schweizer Privatrecht (3. Baskı, Schultess Juristische Medien AG, 2016).
Gençcan Ö U, 6100 sayılı HMK Hükümlerine Göre Boşanma, Tazminat ve Nafaka Hukuku (2. Baskı, Yetkin, 2013).
Helvacı S, Kişilik İşlemi Hakları (Münhasıran Şahsa Bağlı Haklar) (İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 1993).
Hoşlan Ö C, ‘Anlaşmalı Boşanma Protokollerine İlişkin Yargıtay Kararlarının Değerlendirilmesi’ Medeni Hukuk Alanındaki Güncel Yargıtay Kararlarının Değerlendirilmesi Sempozyumları, Cilt II: Aile Hukuku (On iki Levha, 2019) 203-285.
Jungo A, Personen- und Familienrecht – Partnerschaftsgesetz Art. 1-456 ZGB – PartG, Handkommentar zum Schweizer Privatrecht (3. Baskı, Schulthess Juristische Medien AG, 2016).36
Kırbaş Ö, Türk Hukuku’nda Eşlerin Anlaşmasına Dayanan Boşanma: (MK.m.134/III), (İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 1994).
Kocabaş G, ‘Evlilik Sonrası Dayanışma İlkesi ve Bu İlkenin Sınırı Olarak Clean Break İlkesi Doğrultusunda Yoksulluk Nafakasını Belirleyici Ölçütler’ (2013) 19 (1) 357-392.
Kulaklı E, ‘Yoksulluk Nafakası ve Yoksulluk Nafakasının Süresi Bağlamında Bir Mukayeseli Hukuk İncelemesi’ (2018) 5 (2) İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 237-268.
Nomer H N, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (Gözden Geçirilmiş, Genişletilmiş Ondördüncü Baskı, Beta, 2015).
Oğuzman M K ve Öz T, Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt-1 (Güncellenip Genişletilmiş 17. Bası Vedat Kitapçılık, 2019).
Oktay Özdemir S, “Sözleşme Özgürlüğü” (2019) 1 İstanbul Şerhi Türk Borçlar Kanunu: Yürürlük Kanunu Madde 1-82, 337-441.
Oktay Özdemir S, ‘Türk Hukukunda Boşanma Sisteminde Revizyon İhtiyacı’ (2015) 35 (1) MHB 29-46.
Özdemir N, Türk Hukukunda Anlaşmalı Boşanma (İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2003).
Özer M T, Medeni Hukukta Hata Kavramı (On iki Levha, 2019).
Öztan B, Aile Hukuku (6. Bası, Turhan Kitabevi, 2015).
Roth M, ‘Future Divorce Law- Two Types of Divorce’ (2005) Common Core and Better Law in European Family Law 41-58.
Ruhi A C, Yargıtay İçtihatlarıyla Nafaka Hukuku (3. Baskı, 2010).
Schwander I, ZGB 125, OFK-Orell Füssli Kommentar (Gözden Geçirilmiş 3. Baskı, Orell Füssli Verlag AG, 2016).
Schwenzer I ve Büchler A, Dritte Abschnitt: Die Scheidungsfolgen/ Art. 125/I.-II., FamKomm (3. Baskı, Stämpfli Verlag, 2017).
Seçer Ö, ‘Anlaşmalı Boşanmada Eşlerin Yaptıkları Anlaşma’ (2016) 7 (2) İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi) 259-286.
Shannon G, ‘Clean Break or Long-Term Payment of Maintenance’ (2005) Common Core and Better Law in European Family Law 103-119.
Şahin M, ‘Türk-İsviçre Medeni Kanunlarına Göre Evlilik Sonrası Katkının (Yoksulluk Nafakasının) Şartları (TMK m.175-ZGB m.125)’ (2017) XXI (3) Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 75-107.
Şıpka Ş, ‘Avrupa Birliği Aile Hukuku ve CEFL (Avrupa Birliği Aile Hukuku Komisyonu, Prensipleri, Amaçları ve Yapılan Çalışmalar)’ (2006) 10 (2) 163-172.
Tekinay S S, Türk Aile Hukuku (7. Baskı, Filiz Kitavevi, 1990).
Uzun M, Yargıtay Kararları Kapsamında Yoksulluk Nafakası (Vedat Kitapçılık, 2013).
Ülkü Atmaca H, Türk Hukukunda Anlaşmalı Boşanma Protokolü (Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2017).
Yağcı K, ‘Yoksulluk Nafakasında Süresizlik Sorunu’ (2018) 76 (1) İstanbul Hukuk Mecmuası 323‒358.
Yıldırım A, ‘Yoksulluk Nafakası ve Yoksulluk Nafakasında Süre Sorunu’ (2016) 14 (157) 59-89.
Yücedağ N, ‘Kadının Talep Ettiği Yoksulluk Nafakası’ (2017) 6. Uluslararası Suç ve Ceza Film Festivali 509-529.
Yücel S, ‘Yargıtay Kararları Işığında Anlaşmalı Boşanma Davası Sonrasında Nafaka ve Tazminat Talepleri’ (2018) 4 (1) 239-257.