Bu çalışmanın amacı Türkiye ve İsrail’in devlet inşa süreçlerinin din, devlet ve milliyetçilik ilişkileri ekseninde karşılaştırılmasıdır. Bu iki devlet konuya ilişkin literatürde demokratik, seküler ve modern olarak tanımlanmakta ve İsrail’in bu bağlamda Orta Doğu bölgesinde istisnai olduğu öne sürülmektedir. Ancak konuya dair sağlıklı bir analiz yapabilmek için bu iki devleti temel alan sekülerizm tartışmalarının her iki ülkenin de kendine özgü milli ve tarihsel bağlamlarından koparılmaması gerekmektedir. Bu amaçla bu çalışmada, bu iki ülkenin sekülerleşme süreçlerinde benimsedikleri benzer ve farklı yollar irdelenince, İsrail devletinin bölgede istisnai bir örnek teşkil etmediği ve bu iki devletin sekülerlik süreçlerinin düşünülenden daha fazla bir paralellikte seyrettiği ve ortak yönleri olduğu iddia edilmektedir. Bunun yanı sıra, iki devletin kuruluşunu müteakip gerçekleştirilen milli kimlik inşası sürecinde dinin göz ardı edildiğine dair fikirler öne sürülmüştür. Bu çalışma bu tartışmalar çerçevesinde din-devlet ilişkilerinin tarihsel, kurumsal ve anayasal eksende karşılaştırılması yolu ile iki devletin kurucu ideolojisinin seküler bir temele dayanmasına rağmen, milli kimlik ve ulus inşası sürecinde dine dayalı bir kimlik tanımı yapıldığını ortaya koymayı hedeflemektedir. Buna göre, her iki ülkede, kuruluş sürecinde belirgin olan dinin rolünü azaltmaya yönelik çabanın yerini dinin kıstas olduğu bir milli kimlik inşasına bıraktığı görülecektir.

The intention in this study is to make a comparison of the relationship between the state, religion and nationalism in the State of Israel and the Republic of Turkey during their state-building processes. Existing literature analyzing the relationship between the state and religion in Israel and Turkey reveals that both have been conceived as secular, democratic, modern states, and Israel can be put forward as exceptional case in the Middle East. That said, there is a need to include the issue of secularism in the national, historical contexts of both states to gain a better understanding of the issue. To this end, this study delineates the similar and different paths followed by the State of Israel and the Republic of Turkey concerning their experiences with secularism, and argues that, contrary to general assumptions that emphasize their uniqueness in the region; the two share various similarities and indeed are not unique. It has been argued further that religion was neglected by the state elite during the construction of a national identity in both countries. This study seeks to challenge this bias by making a comparative historical, constitutional and institutional analysis of the relationship between the state and religion in the State of Israel and the Republic of Turkey, and argues that although the state elite in both countries started out as secular, relied on religion to define the boundaries of the national identity during the state-building period.