Kur’an-ı Kerim’de Terâdüf-Te’kîd İlişkisi

İki veya daha fazla kelimenin aynı anlamı ifade etmesine terâdüf, bir kelime veya cümleyi lafız yahut anlamca pekiştiren ögelere te’kîd denilmektedir. Bir anlam için birden fazla kelimenin bulunmasının birçok hikmet ve faydasi bulunmaktadır. Sözü etkili kılması ve pekiştirici öge olması bu faydalardan birisidir. Arap dilinde bir anlamı vurgulamanın birçok yöntemi vardır. Bunlardan bir de eş anlamlı kelimeleri kullanmak suretiyle yapılan vurgu çeşididir. Kur’an-ı Kerim’de bulunan eşanlamlı kelimeler beş farklı üslûp ile varid olmaktadır. Birbirinden farklı bu kullanım şekilleri şunlardır: 1. Peşpeşe, atıfsız gelen müterâdif kelimeler, 2. Kendi müterâdifine atfedilen sözcükler, 3. Bir kelimenin kendi müterâdifi için “hâl-i müekkide” formatında kullanıldığı üslûp, 4. Benzer ayet ve bağlamlarda (lafzî müteşabih ayetlerde) gelen eşanlamlılar, 5. Farklı ayet ve farklı bağlamlarda varid olan eşanlamlı kelimeler. Bu beş kategoriden ilk üçünün doğrudan te’kid ile ilişkisi bulunmaktadır. Bu makalede, Kur’an-ı Kerim’de müterâdif kelimelerle nasıl te’kîd yapıldığı ve bu konunun kendi içerisindeki kategorileri örneklerle beraber ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Kuran, LAfız, Mana, Teradüf, Tekid

PDF

___

Abdulmuhsin bin Hamd. Ayatü Müteşabihatü’l-Elfaz fi’l-Kur’ani’l-Kerim. Riyad: y.y., 2002.
Alûsî, Şihabuddin Mahmud bin Abdullah. Ruhu’l-Meanî fi Tefsiri’l-Kur’ani’l-Azîm ve Sebi’l-Mesânî. Beyrut: y.y., 1415.
Asmaî, Abdu’l-Melik b. Kurayb. Ma’htelefet Elfazuhu ve’ttefakat meânîhi. thk. Macit Hasan ez-Zebidî. Dımeşk: y.y., 1987.
Beydavî, Nasiruddin Ebu Abdullah. Envaru’t-Tenzil. thk. Mahmud Abdulkadir el-Arnavut. Beyrut: Daru Sadır, 2004.
Beğavî, el-Hüseyn b. Mes’ûd. Mealimu’t-Tenzil. thk. Muhammed Abdullah en-Nemr. b.y.: Daru Tayyibe, 1997.
Cevherî, İsmail b. Hammad. Tacu’l-Luga ve’s-Sihahu’l-Arabiyye. thk. Muhammed Zekeriya Yusuf. Beyrut: y.y., 1990.
Durmuş, İsmail. “Te’kîd”, TDV İslam Ansiklopedisi. 40/365-368.
Ebu Hafs, Ömer bin Ali bin Adil ed-Dimeşkî el-Hanbelî. el-Lubâb fi Ulûmi’l-Kitap. thk: Şeyh Ali ve Şeyh Adil. Lübnan: y.y., 1998.
Ebu Hayyan, Muhammed b. Yusuf. el-Bahrü’l-Muhit. thk. Sıdkı Muhammed Cemil. Beyrut: Daru’l-Fikr, 1420.
Ebu Hilal, Hasan b. Abdullah b. Sehl el-Askerî. el- Furûku’l-lugaviyye. thk. Muhammed Basıl. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2015.
Ebu İshak eş-Şatıbî. el-Mekasidu’ş-Şafiye. Mekke: y.y., 2007.
Ebu’l-Berekat en-Nesefî. Medariku’t-Tenzîl ve Hakaiku’t-Te’vîl. thk. Yusuf Ali Bedivi. Beyrut: Daru İbn Kesir, 1999.
Ferra, Ebu Zekeriya Yahya b. Ziyad. el-Meani’l-Kuran. thk. Ahmed Yûsuf Necâtî, M. Ali en-Neccâr, Abdülfettâh İsmâil Şelebî. Beyrut: y.y., 1980.
Firuzabadi, Muhammed b. Yakup. Kamusu’l-Muhit. thk. Komisyon. Dımaşk: y.y., 1997.
Halil b. Ahmet el-Ferahidî. Kitabu’l-Ayn. thk. Mehdi el-Mahzumî, İbrahim es-Samraî. Beyrut: y.y., 1988.
Hasan, Abbas. en-Nahvu’l-Vâfi. Kahire: Darul Maarif 15. Baskı, 1998.
Hazın, Alauddin Ali bin Muhammed bin İbrahim el-Bağdadî. Lubabu’t-Te’vîl fi Maani’t-Tenzîl. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmi, 1979.
İbn Âdil, Ebû Hafs Sirâcüddîn Ömer b. Nûriddîn Alî b. Âdil en-Nu‘mânî ed-Dımaşkī. El-Lübab fi Ulûmi’l-Kitab. Beyrut: y.y., 1998.
İbn Akil, Abdullah b. Abdurrahman. Şerhu İbni Akil. thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamit. Kahire: y.y., 1980.
İbn Aşur, Muhammed. et-Tahrir ve’t-Tenvir. Tunus: Daru’t-Tunusiyye li’n-Neşri, 1984.
İbn Düreyd, Muhammed b. Hasan. Cemheretü’l-Luga. thk. Remzi Munir. Beyrut: y.y., 1987.
İbn Faris, Ebu’l-Huseyn Ahmet b. Faris. Mekayisu’l-Luga. thk. Abdusselam Muhammed Harun. Beyrut: y.y., 1979.
İbn Hişam, Muhammed. Muğni’l-Lebîb. thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamit Kahire: Daru’t-Turas, 2009.
İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemalüddin Muhammed b. Mükerrem b. Ali b. Ahmet el- Ensarî. Lisanu’l- Arap. Beyrut: y.y., ts.
Kara, Ömer. “el-Furûku’l-Lugaviyye’ye Giriş III”, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 2004, http://isamveri.org/pdfdrg/D03296/2004_4/2004_4_KARAO.pdf
Kettânî, Ebu Abdullah Muahammed bin Hasan el-Kettânî et-Tabîb. Kitabu’t-Teşbîhat min Eşari Ehli Endülüs. Beyrut: y.y., 1981.
Kirmanî, Muhammed b. Hamza. el-Burhan fi Tevcîhi’l-Müteşabihi’l-Kur’an. thk. Abdulkadir el-Ata. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1986.
Komisyon, Kur’an Yolu, Ankara: DİB yayınları, 2014.
Kudame b. Cafer. Cevâhiru’l-Elfâz. thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamit. Beyrut: y.y., 1985.
Mahmut es-Seyyid eş-Şeyhûn. Esraru’t-Tekrâr fi Lugati’l-Kur’an, Kahire: y.y., ts.
Muhammed b. Ali es-Sabban. Haşiyetu’s-Sabbân ala Şerhi’l-Eşmûnî. Beyrut: y.y., 1997.
Ragıp el-İsfehanî, Hüseyin b. Muhammed. el-Müfredat fi Garîbi’l-Kur’an. thk. Safvan Adnan ed-Davudî. Beyrut: Darul Kalem, 1412.
Râzî, Zeynuddin Muhammed b. Ebubekir. Muhtaru’s-Sıhah. thk. Hamza Fethullah. Beyrut: Muessesetu’r-Risale, 2001.
Sağanî, Hasan bin Muhammed. el-Ubabu’z-Zahir ve’l-Lubabu’l-Fahir. thk. Muhammed Hasan. Bağdat: Matbaatü’l-Meʻârif, 1977
Samerraî, Fadıl Salih. et-Ta’bîru’l-Kur’anî. Ürdün: Darü’l-Fikr, 2006.
Samerraî, Fadıl Salih. Kur’an Kelimelerinin Sırlı Dünyası. trc: Osman Ertuğrul. İstanbul: Cantaş Yayın, 2015.
Samerraî, Fadıl Salih. Meâni’n-Nahv. Ürdün: Darü’l-Fikr, 2000.
Semin el-Halebî, Ahmet b. Yusuf. ed-Durru’l-Mesûn fi Ulumi’l-Kitabi’l-Meknûn. thk. Ahmet Muhammed Harrat. Dımaşk: Daru’l-Kalem, ts.
Semin el-Halebî. el-Umde, thk. Muhammed Basıl. Beyrut: Daru’l-Kutbi’l-İlmiyye,1996.
Suyûtî, Abdurrahman b. Ebubekir Celalettin. el-İtkân fi Ulûmi’l-Kur’an. thk. Said el-Mendub. Lübnan: Daru’l-Fikr, 1996.
Şatıbî, Ebu İshak İbrahim b. Musa. el-Mekasidu’ş-Şafiye. thk. Komisyon, Mekke: y.y., 2007.
Taberî, Muhammed b. Cerîr. Camiu’l-Beyan fi Te’vîli’l-Kur’an. thk: Ahmet Muhammed Şakir. Kahire: Daru’l-Hicr, 2001.
Ulugöl, Fatih. “Belagat İlminde Fasıl ve Vasıl”. Nüsha 49 (2019), 155-185.
Üşmûnî, Nuruddin. Şerhü’l-Üşmûnî Ala Elfiyeti İbn Malik. Beyrut: y.y., 1998.
Zebidî, Ebu’l-Feyz Murteza Muhammed b. Muhammed. Tacü’l- Arus min Cevahiri’l-Kamus. thk. Komisyon. Beyrut: Daru’l-Hiday, ts.
Zeccac, Ebu İshak İbrahim b. es-Seri b. es-Sehl. Meani’l-Kur’an ve İ’rabuhu. thk: Abdulcelil Abduh. Beyrut: y.y., 1988.
Zemahşerî, Mahmud b. Ömer Carullah. el-Keşşaf. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-Arabî, 1407.
Zerkeşî, Bedruddin Muhammed b. Abdullah. el- Burhan fi Ulûmi’l-Kur’an. thk. Ebu’l-Fadl ed- Dimyatî. Kahire: Daru İhyai’l-Kutubi’l-Arabiyye, 2006.