İran Dış Politikasında Şii Hilali

İran’ın Şii gruplar ile kurduğu ilişkiler, bölgede İran merkezli bir Şii kuşak oluşturduğuna yönelik tartışma yaratmaktadır. Şii grupların faaliyetleri başta Suudi Arabistan olmak üzere bölgedeki aktörlerin tehdit algılamalarına sebep olmaktadır. Bu algının dış politikaya yansıması olarak Şii Hilali kavramı ortaya çıkmıştır. İddialara göre İran bölgede Şii Hilali oluşturarak Sünni ülkeleri kuşatmayı amaçlamaktadır. İran’ın bu amacına yönelik çevreleme politikası uyguladığı iddia edilmektedir. Çevreleme, bir devletin ulusal çıkarlarının tehdit edilmesi durumunda, bu tehditleri gerekli araçları kullanarak (propaganda, ekonomik ve askeri yardımlar, iş birliği) ortadan kaldırmak amacıyla izlediği politikalardır. İran bu dış politika stratejisini kullanarak Şiilik üzerinden etki sahasını genişletme amacı gütmektedir. Bu makalenin iddiası İran’ın çevreleme politikası izleyerek çeşitli ülkelerde yaşayan Şiilerin güvenini kazanmaya çalıştığı, ekonomik, siyasi ve kültürel anlamda ilişkiler yürüttüğü ve bölgede Sünni devletlere karşı bir koruma sağladığı yönündedir. Çalışmanın ilk bölümünde çevreleme politikası kavramı ve belirleyici olan unsurları üzerinde durulacaktır. İkinci bölümde Ortadoğu bölgesinin önemi açıklanacak ve İran’ın Ortadoğu’daki dış politikası değerlendirilecektir. Son bölümde ise çevreleme politikasının kavramsal çerçevesi ışığında İran’ın bölgedeki Şiilere yönelik davranışları değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler:

İran, Şii Hilali, Ortadoğu, Çevreleme Politikası, Dış Politika, Iran, Shiite Crescent, Containment Policy, Middle East, Foreign Policy

The Shi'i Crescent in Iran Foreign Policy

Iran's relations with Shiite groups create a debate about the creation of an Iran-centered Shiite generation in the region. The activities of Shiite groups cause the actors in the region, especially Saudi Arabia, to perceive threats. As a reflection of this perception on foreign policy, the concept of the Shiite Crescent has emerged. Allegedly, Iran aims to surround Sunni countries by forming the Shiite Crescent in the region. It is claimed that Iran has implemented a containment policy for this purpose. In the event that their national interests are threatened, states can implement a containment policy against the threatening country by using various tools such as propaganda, economic aid and cooperation. Regionally, Iran aims to expand its sphere of influence over Shiism by using methods similar to this foreign policy strategy. The claim of this article is that Iran tries to gain the trust of Shiites living in various countries by following a containment policy, maintains economic, political and cultural relations and provides protection against Sunni states in the region. Based on this pre-acceptance, in this study, the relations with Shiite groups regarding Iran's regional policies are discussed as a subject. In the study using qualitative research method, various literature reviews were made. Based on this pre-acceptance, in this study, the relations with Shiite groups regarding Iran's regional policies are discussed as a subject. In the study using qualitative research method, various literature reviews were made. Based on this pre-acceptance, in this study, the relations with Shiite groups regarding Iran's regional policies are discussed as a subject. In the study using qualitative research method, various literature reviews were made.

Keywords:

Iran, Shiite Crescent, Containment Policy, Middle East, Foreign Policy,

PDF

___

Arı, T. (2006). Uluslararası İlişkiler ve Dış Politika. İstanbul: Alfa Yayınları.
Asl, N. K. (2009). 1979 Sonrası İran'ın Ortadoğu Politikası ve Bölge Ülkeleri ile İlişkileri. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Aydın, A. (2021). Dış Politikada Din Faktörü: İran'ın Devrim İhracı Politikası ve Şii Hilali Söylemi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Balcı, A., & Kardaş, Ş. (2014). Uluslararası İlişkilere Giriş. İstanbul: Küre Yayınları.
Başaran, H. İ. (2010). Reagan'ın Ortadoğu'da Çevreleme Politikası ve İslami Hareketlerin Bu Politikadaki Rolü. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Ankara Üni.
Bilgetürk, İ. (2018). İran'ın Suriye Politikası Bağlamında Şiilik ve Şii Milisler. ANKASAM, 398-438. Bir İran Emperyalizmi Projesi 'Şii Hilali' Gerçek mi Oluyor? (2016, Aralık 15). Ocak 15, 2022 tarihinde TIMETURK: https://www.timeturk.com/bir-iran-emperyalizmi-projesi-sii-hilali-gercek-mi-oluyor/haber-406668 adresinden alındı
Breasted, J. H. (1916). Ancient Times: A History of the Early World. Ginn.
Çandar, C. (1988). Ortadoğu Çıkmazı . İstanbul: Seçkin Yayıncılık.
Çevik, H. (2005). Kadim Toprakların Trajedisi Uluslararası Politikada Ortadoğu. Konya: Nüve Kültür Merkezi.
Davutoğlu, A. (2001). Stratejik Derinlik. İstanbul: Küre Yayınları.
Djalili, M. R., & Kellner, T. (2013, Eylül 30). Arap Baharı Karşısında İran ve Türkiye. İstanbul: Bilge Yayınları.
Doster, B. (2013). İran'ın Devlet Kapasitesi ve Dış Politikası. Ortadoğu Analiz, 5(54), 54-61.
Dueck, C. (2015). The Obama Doctrine: American Grand Strategy Today. New York: Oxford University Press.
Dursun, D., & Arı, T. (2013). Ortadoğu'da Siyaset. T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını.
Efegil, E. (2021). İran'ın Dış Politika Yapım Sürecini Etkileyen Unsurlar. Ortadoğu Analiz, 53-67.
Elias, F. (2021, Mayıs). İran'ın Jeopolitik Doktrini ve İslam Dünyasındaki Etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Ercan, H. (2018, Eylül). Amerika Birleşik Devletleri Dış Politikasında Çevreleme Siyaseti: Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği ve Çin Halk Cumhuriyeti Örnekleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Erhan, Ç. (2003). ABD ve NATO ile İlişkiler. B. Oran içinde, Türk Dış Politikası Olaylar Belgeler Yorumlar. İstanbul: İletişim.
Gaddis, J. (1981). Containment, Its Past and Future. İnternational Security, 5(4), 74-102.
Gaddis, J. L. (1981). Containment, Its Past and Future. İnternational Security, 5(4), 74-102.
Gold, D. (2007). Iran, Hizbullah, Hamas and the Global Jihad . Jerusalem Center for Public Affairs, 1-20.
Göçer, İ., & Çınar, S. (2015). Arap Baharı'nın Nedenleri, Uluslararası İlişkiler Boyutu ve Türkiye'nin Dış Ticaret ve Turizm Gelirlerine Etkileri. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, 10(6), 51-68.
Green, S. (1840). The Life Of Mahomet. London: Vol. 73.
Gürel, N. (2019). İran'ın Körfez Politikasının Analizi: Hatemi ve Ahmedinejad Dönemleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sakarya Üniversitesi Ortadoğu Enstitüsü.
Hajiousefi, A. M. (2009). Whose Agenda is Served by the Idea of a Shia Crescent? Alternatives: Turkish Journal of International Relations, 114-135.
Harunoğulları, M. (2017). Jeopolitik Rekabet Alanı: Hazar Havzası ile Türkiye. TÜCAUM Uluslararası Coğrafya Sempozyumu, 401-413.
Horasanlı, İ. (2020, 02 20). Devrim Sonrası İran'ın Bahreyn Şiileriyle İlişkisi. İRAM: https://iramcenter.org/iranin-bahreyn-siileriyle-iliskisi/ adresinden alındı
İhtişami, E. (1999). Yapılandırma Döneminde İran İslam Cumhuriyeti. Tahran : İslam Devrimi Belgeleri Merkezi Yayınları.
Karaoğlu, O. (2021). Şiiliğin İran Dış Politikasına Etkileri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Karasakal, K. (2021). Şii Hilali ve Ortadoğu Bölgesine Etkileri. Asya Araştırmaları Dergisi, 1-19.
Katzman, K. (2010). Iran-Iraq Relations. CSR Report for U.S.Congress, 1-11.
Kennan, G. (1946). "The Long Telegram". 12 15, 2021 tarihinde Natıonal Securıty Archıve: https://nsarchive2.gwu.edu//coldwar/documents/episode-1/kennan.html adresinden alındı
Koçer, B. (2016). ABD'nin Ortadoğu Politikasında Petrolün Yeri ve Etkileri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Bahçeşehir Üniversitesi.
Konukcu, Y. (2018). Jeopolitik Güç Mücadelesi ve Basra Körfezinin Önemi. Elektronik Siyaset Bilimi Araştırmaları Dergisi, 9(2), 19-36.
Mackinder, H. (1919). Democratic Ideals and Reality. New York: Henry Holt and Company.
Marashi, İ. E. (2007). Şii Hilali Mitini İnşa Etmek: İran Devrimi'nden 2003 Irak Savaşı'na. Avrasya Dosyası, 13(3), 7-36.
Mayers, D. (1947). Containment and the Primacy of Diplomacy: George Kennan's Views. 1(11), 124-162.
McLellan, D. S. (1973). Who Father Containment?: A Discussion. İnternational Studies Quartely, 205-226.
Nasr, V. (2006). The Shia Revival. Narton&Company.
Oktav, Ö. (2011). Basra Körfezinin Değişen Dinamikleri: İran-ABD-Suudi Arabistan İlişkileri. İstanbul: Beta.
Okyar, O. (2015). İran ve Arap Baharı: Çift Taraflı Aynadaki Asimetri mi? Uluslararası İlişkiler Dergisi, 12(45), 61-82.
Özbay, M. A. (2010). İran'ın Şii Hilali Projesi İddiası. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Özcan, N. A. (2006). İran Sorununun Geleceği . Tepav Ortadoğu Çalışmaları , 1-84.
Özkan, M. F. (2013). İran'ın Ortadoğu'da Etkinlik Arayışları: Devrim İhracı Politikasından Şii Hilali Söylemine. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale: Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Parlar, S. (2007). Emperyalist Müdahale Doktrinleri ve NATO. İstanbul: Kalem Yayınları.
Salihi, E. (2011). Ortadoğu'da Oluşan Yeni Dengeler ve "Şii Hilali" Söylemi. Bilge Strateji, 2(4), 183-202.
Sinkaya, B. (2007). Şii Ekseni Tartışmaları ve İran. Avrasya Dosyası, 13(3), 37-63.
Şahin, M. (2006). Şii Jeopolitiği: İran İçin Fırsatlar ve Engeller. Akademik Ortadoğu , 39-55.
Şen, G. (2012). İran ve Arap Baharı : Bağlam, Söylem ve Siyaset. Ortadoğu Etütleri, 3(2), 95-118.
Uygur, H. (2012). İran ve Arap Baharı. SETA Analiz(52), 3-37.
Wright, R., & Baker, P. (2004, 12 8). Iraq, Jordan See Threat From Iraq. Washington Post. adresinden alındı
Yegin, A. (2017). İran'ın Bölgesel Faaliyetleri ve Güç Unsurları. İstanbul: Seta Yayınları.
Yousefi, A. (2009). Whose Agenda is Served by the İdea Of a Shia Crescent? Turkish Journal of İnternational Relations, 1(8).