Arap Dilinde Müphem Lafızlar ve Delâletleri

Arap dilinde bazı kelimeler vardır ki tek başlarına kullanıldıklarında delâlet ettikleri anlam açık bir şekilde ortaya çıkmaz. Tek başlarına kullanımlarında anlam bakımından bir kapalılık söz konusudur. Bu tür kelimelere müphem lafızlar denir. Müphem lafızların anlamlarındaki kapalılığın ortadan kalkması için başka kelimeler veya cümleler ile kullanılmaları gerekir. İsm-i mevsûller, işaret isimleri, soru isimleri, şart edatları, zamirler, müphem zarflar ve temyîze ihtiyaç duyan kelimeler müphem lafızlardandır. Ayrıca ancak isim tamlamasında muzaf (tamlanan) olarak kullanılabilen bazı kelimeler de müphem lafızlardan sayılır. İsm-i mevsûller sıla cümlesine, işaret isimleri işaret edilen isme (müşârun ileyhe), zamirler de müphemliği ortadan kaldıracak mercî‘e ihtiyaç duyduğu için müphem lafızlardan sayılmıştır. Soru isimlerinde sorulan şeyin belli olmaması, şart isimlerinin belli bir şey için gerçekleşmemesi, temyîze ihtiyaç duyan kelimelerin anlamının kapalı olması, müphem lafızların sınırları, başlangıç ve bitiş noktası belli olmayan zaman ve mekâna delalet etmesi, müphem kelimelerin muzâfun ileyhe ihtiyaç duymasından dolayı bahsi geçen kelimeler müphem sayılmıştır. Bu çalışmada Arapçadaki müphem lafızlar Türkçe karşılıkları ile ele alınmıştır. Böylelikle bu çalışmanın karşılaştırmalı bir çalışma olması hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Arap Dili, Nahiv, Karşıtsal Çözümleme, Türkçe, Müphem Lafızlar

Indefinite Words in the Arabic Language and Their Indication

There are some words in the Arabic language that do not indicate an independent and clear meaning and have ambiguity in the meaning if they are used alone (separated from the other words). These words are called indefinite words. To remove ambiguity from indefinite words, they must be used with their related words or sentences. Ambiguous words include relative pronouns, demonstrative pronouns, interrogative tools, tools condition, pronouns, ambiguous adverbs, and words that need distinction. In addition, there are some words associated with the addition that is considered indefinite words. Since relative pronouns need a connection, demonstrative pronouns need a reference, and pronouns need a reference to remove the ambiguity from them, these words are considered ambiguous. The point of thumb in the interrogative and tools conditional is that these tools fall for general and non-specific things, and there are some words since they need a distinction to remove the ambiguity from them, they are considered indefinite words. Finally, there are some words, such as indefinite adverbs of time and place, that do not denote a finite time or a finite place, and they are inseparable from the addition (they are not used unless they are added to the genitive). For the reason mentioned above, these words are considered indefinite. In this research, ambiguous words in the Arabic language were dealt with their equivalents in the Turkish language, and therefore we sought to make this research comparative research.

Keywords:

Arabic language, Indefinite words, Grammar, Contrastive analysis, Turkish language.,

PDF

___

Abbâs Hasan. en-Nahvu’l-vâfî. 4 Cilt. Dâru’l-Me’ârif, 15. Basım, ts.
Abdurrahîm, Nâsır Abdurrahîm Muhammed. “el-İsmu’l-mubhem medlûluh ve envâ‘uh ve ebrazu ahkâmih fî bâbi’l-idâfe”. Havliyyatu Kulliyeti’d-Dirâsâti’l-İslâmiyye ve’l-‘Arabiyye li’l-Benât bi’l-İskenderiyye 36/1 (2020), 1020-1095.
Asutay, Mücahit. Arap Dilinin 100’ü. Ankara: Otto Yayınları, 2017.
Cârim, Ali- Emîn, Mustafa. en-Nahvu’l-vâdıh fî kavâ‘idi’l-luğati’l-‘Arabiyye. Kahire: ed-Dâru’l-Mısriyye es-Suudiyye, ts.
Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Hammâd. es-Sıhâh tâcu’l-luğa ve sıhâhu’l-‘Arabiyye. thk. Ahmed Abdulğafûr Attâr. Beyrut: Dâru’l-‘İlm li’l-Melâyîn, 4. Basım, 1407/1987.
Çelik, Gülten Melek. Türkçe Arapça İsm-i Mevsûl, İzâfet, Sıfat, Hâl ve Bileşik Cümlelerin Karşıtsal Çözümlemesi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
Çörtü, Mustafa Meral. Sarf-Nahiv Edatlar. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 8. Basım, 2008.
Esterâbâdî, Necmü’l-eimme Radıyyüddîn Muhammed b. el-Hasen. Şerhu kâfiyeti İbn Hâcib. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1998.
Günday, Hüseyin - Şahin, Şener. Arapça Dilbilgisi Nahiv bilgisi. İstanbul: Alfa Yayınları, 6. Basım, 2012.
Ğalâyînî, Mustafa b. Muhammed Selîm. Câmi‘u’d-durûsi’l-‘Arabiyye. Beyrut: el-Mektebetu’l-‘Asriyye, 28. Basım, 1414/1993.
Hamd, Münîre Mahmûd. “el-Mubhemât ve hasâisuhâ fi’n-nahvi’l-‘Arabî”. Mecelletu’l-İmâm Muhammed b. Su‘ûd el-İslâmiyye 23 (1998), 161-259.
Hâşimî, es-Seyyid Ahmed. el-Kavâ‘idu’l-esâsiyye li’l-luğati’l-‘Arabiyye. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 3. Basım, 1432/2011.
Herevî, Muhammed b. Ali b. Muhammed Ebû Sehl. İsfâru’l-fasîh. thk. Ahmed b. Saîd b. Muhammed Kaşşâş. Medine: ‘İmâdetu’l-Bahsi’l-‘İlmî bi’l-Câmi‘ati’l-İslâmiyye, 1420/1999.
İbn ‘Akîl, Abdullah b. Abdurrahman. Şerhu İbn ‘Akîl ‘alê elfiyeti İbn Mâlik. thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamîd. Kahire: Dâru’t-Turâs, 1980.
İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdullāh. Şerhu katri’n-nedâ ve belli’s-sadâ. thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamîd. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 2010.
İbn Manzûr, Cemâluddin Muhammed b. Mukerrem. Lisânu’l-‘Arab. Beyrut: Dâru Sâdir, 3. Basım, 1414/1993.
İbn Yaîş, Ebü’l-Bekā Muvaffakuddîn Yaîş b. Alî. Şerhu’l-mufassal li’z-zemahşerî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-’İlmiyye, 2001.
İbnu’l-Hâcib, Cemâluddin Osman b. Ömer b. Ebî Bekr b. Yunus. el-Kâfiye fî ’ilmi’n-nahv. thk. Salih Abdulazîm eş-Şâir. Kahire: Mektebetu’l-Âdâb, 1. Basım, 2010.
İbnu’s-Serrâc, Ebû Bekr Muhammed b. Sehl. el-Usûl fî’n-nahv. thk. Abdulhüseyin el-Fetelî. Beyrut: Muessetu’r-Risâle, 3. Basım, 1417/1996.
İşler, Emrullah. “Arapça ve Türkçede Ortaçlar -Karşıtsal Çözümleme-”. Nüsha Şarkiyat Araştırmaları Dergisi 2/7 (Güz 2002), 99-109.
İşler, Emrullah - Yıldız, Musa. Arapça Çeviri Kılavuzu. İstanbul: Elif Yayınları, 5. Basım, 2013.
Karslı, İlyas. Yeni Sözlük : Arapça-Türkçe. İstanbul: Ensar Neşriyat, 1. Basım, 2013.
Korkmaz, Zeynep. Türkiye Türkçesi Grameri Şekil Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 5. Basım, 2017.
Mecma‘u’l-Luğati’l-‘Arabiyye. el-Mu‘cemu’l-vasît. Kahire: Mektebetu’ş-Şurûki’d-Duveliyye, 5. Basım, 2011.
Merşâd, Mutlak Muhammed Mubârek. “el-Mubhemât ve dilâletuhâ’l-uslûbiyye fî şi‘ri Fehd el-‘Asker”. Havliyyât Âdâb Ayn Şems 44/2 (2016), 135-164.
Müberred, Ebü’l-Abbâs Muhammed b. Yezîd b. Abdilekber b. Umeyr. el-Muktadab. thk. Muhammed Abdulhâlik ‘Udayme. 4 Cilt. Beyrut: ‘Âlemu’l-Kutub, ts.
Râcihî, Abduh. et-Tatbîku’n-nahvî. Beyrut: Dâru’n-Nahdati’l-ʿArabiyye, 2. Basım, 1431/2010.
Sîbeveyhi, Amr b. Osmân b. Kanber. el-Kitâb. thk. Abdusselam Muhammed Harun. 4 Cilt. Kahire: Mektebetu’l-Hancî, 3. Basım, 1408/1988.
Süheylî, Abdurrahman b. Abdullah. Netâicu’l-fiker fi’n-nahv. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-’İlmiyye, 1412/1992.
Şahin, Osman. Türkçe’den Arapça’ya Çeviri Teknikleri. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2013.
Yurttaş, Tahsin. Arap Dilinde İ‘râb ve Anlam İlişkisi. Ankara: Fecr Yayınları, 2020.
Zebîdî, Muhammed Murtaza el-Huseynî. Tâcu’l-‘arûs min cevâhiri’l-kâmûs. thk. Mustafa Hicâzî. Kuveyt: Matba‘atu Hukûmeti’l-Kuveyt, 1413/1993.
Sifatlar.com. “Adlaşmış Sıfat Fiil Kullanımı ve Örnekleri”. Erişim 15 Ağustos 2021. https://www.sifatlar.com/adlasmis-sifat-fiil.html
Turkedebiyati.org. “Belgisiz Sıfatlar, Özellikleri, Örnekleri | Türk Dili ve Edebiyatı”. Erişim 19 Ağustos 2021. https://www.turkedebiyati.org/belgisiz-sifatlar/
Türkçe Rehberi. “Koşul – Sonuç (Şart – Sonuç) Cümleleri Konu Anlatımı 2020”. Erişim 03 Eylül 2021. https://www.turkcerehberi.com/kosul-sonuc-sart-sonuc-cumleleri-konu-anlatimi/
DilBilgisi.net. “Koşul-Sonuç Cümleleri Konu Anlatımı”. Erişim 03 Eylül 2021. https://www.dilbilgisi.net/kosul-sonuc-cumleleri-konu-anlatimi/
“Zarf (Belirteç) Konu Anlatımı | DilBilgisi.net”. Erişim 22 Ağustos 2021. https://www.dilbilgisi.net/zarf-konu-anlatimi/