ANADOLU SELÇUKLU MEDRESELERİNİN CEPHESEL VE MEKÂNSAL KALİTE ANALİZİ: SİVAS KENTİ ÖRNEĞİ

Türkler, Anadolu’yu ele geçirdikten sonra kültürel ve sanatsal birikimlerini yansıtan çok sayıda eserler vermiştir. Bu eserler arasında kültürel hayata ve eğitim hayatına kazandırdıkları medreseler gelecek kuşakları da etkilemiştir. Anadolu’nun her kentinde bir veya birden fazla medresenin bulunuşu şehirlerin kültür seviyesinin ne kadar yüksek olduğunun göstergesidir. Büyük Selçuklu döneminde ortaya çıkan medreseler, Anadolu Selçuklu döneminde yayılmıştır. Medreseler belli konularda ihtisaslaşarak din, deneysel bilimler, tıp veya astronomi üzerine eğitim vermiştir. Devlet adamları ile özel varlıklı kişiler bilimin gelişmesini ve medreselerin yapılmasını desteklemiştir. Anadolu Selçuklu dönemi medreselerinin öne çıkan bir diğer özelliği ise, vakıf geleneği oluşturularak medreselerin idari açıdan özerk olarak işletilmesidir. Anadolu Selçuklu medreseleri mimari açıdan Selçuklu mimarisinin devamı niteliğindedir, ancak kendine has birtakım yenilikler de içermektedir. Bölgenin iklimi, kültürü, sosyal özellikleri ve ekonomisi de medreselerin mimari özelliklerini etkilemiştir. Bu çalışmada Sivas kentinde Anadolu Selçuklu döneminde yapılmış olan Gökmedrese, Burûciye Medresesi ve İzzeddin Keykâvus Dârüşşifâsı (Şifâiye Medresesi) belirlenen yöntem ile iç ve dış değişim kriterlerine göre incelenmiştir. Seçilen medreselerin özgünlük ve koruma değerleri saptanarak kıyası yapılmıştır. Değerlendirme sonuçlarına göre seçilen üç medresenin dış ve iç analizlerinde elde edilen verilere göre A, B ve C grupları oluşturulmuştur. Analiz sonucunda özgünlüğünü en çok koruyan ve mimari değerleri fazla olan medreseler A grubunda yer almıştır. Özgünlüğünü en az koruyan ve mimari değerleri az olan medreseler ise, C grubunda yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Anadolu Selçuklu Medreseleri, Medrese, Mekânsal Kalite, Analiz, Sivas

Analyzing the Spatial and Facade Quality of the Madrasas of Anatolian Seljuks: The Case of Sivas City Madrasas

After the Turks took over the Anatolian, produced many works reflecting their cultural and artistic experiences. Amoung these works Madrasas, which have cultural and educational benefits, affected the future generations. More than one madrasa were built in each Anatolian city, which indicates the high culture level of the cities. The madrasas emerged during the Great Seljuks era and spread during the Anatolian Seljuks era. Madrasas mastered in certain fields and provided religious, scientific, medicinal and astronomical education. Statesmen and wealthy people financed the scientific development and construction of madrasas. A foundation-related tradition was generated and madrasas were administratively operated, which is a remarkable feature of Anatolian Seljuk’s madrasas.Madrasas of the Anatolian Seljuks can be regarded as the follow-up of the Seljuk’s architecture but they also have new aspects. The climate, culture, social features and economy of the region affected the architecture.This study examined Gök Madrasa, Burūciye Madrasa and İzzeddin Keykāvus Hospital (Şifāiye Madrasa), constructed in Sivas during the Anatolian Seljuks era, using the pre-determined method by the internal and external transformation criteria. These madrasas were compared determining the originality and conservation values. A, B and C groups were generated considering the results of the external and internal analyses of these madrasas. The madrasas with the best and worst originality were in group A and C, respectively.

Keywords:

Madrasas of Anatolian Seljuks, Madrasa, Spatial quality, Analysis, Sivas,

PDF

___

Aydın, A. (2006). Kent Merkezlerinde Meydanların Gelişimi “Sivas Hükümet Meydanı Örneği”, Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.
Çatakoğlu, M. (2002). Anadolu Selçuklu Dönemi İlmi Faaliyetleri ve Bu Faaliyetlerin Osmanlı Kuruluş Dönemi İlmi Faaliyetlerine Tesiri, Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
Demiralp, Y. (2006). Osmanlı Öncesi Anadolu Medreselerinde Örtü ve Erken Osmanlı Medreseleriyle Karşılaştırma, Sanat Tarihi Dergisi, 15, 29-48
Dinçdir, İ. (2015). Türkiye Selçuklu Devletinde Eğitim Sistemi (1075-1308), Yüksek Lisans Tezi, Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
Doğan, N. (2013). Ortaçağ’da Anadolu’nun Eğitim Mekânları: Selçuklu Medreseleri-Dârüşşifâlarından Örnekler, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28, (2), 429-433.
Güven, İ. (1998). Türkiye Selçukluları’nda Medreseler, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, (31), 1, 125-146.
Kalender, S., Demiroğlu, D. (2011). Tarihi Süreç İçerisinde Sivas Kent Meydanı’nın İrdelenmesi, İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, (1), 3, 355-365.
Karadaş, Ş. (2003). Sivas’taki Selçuklu Medreselerinin Taş Bezeme Düzenleri, Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
Kemaloğlu, M. (2015). XI.-XIII. Yüzyıl Türkiye Selçuklu Devletinde Eğitim-Öğretim (Medreseler), Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 5, (2), 89-106.
Sivas Belediye Başkanlığı, (2014). Sivas 2015-2019 Stratejik Planı. http://www.sivas.bel.tr/Files/Content/SP201519_Meclis_Onay.pdf
Semerci, F., Uğur, B. S., (2017). Geleneksel Konya Evlerinin Mimari Değerlerinin Analiz Edilmesi, Uluslararası Hakemli Tasarım ve Mimarlık Dergisi, Doi: 10.17365/TMD.2017.1.005.x, Kocaeli.
Semerci, F., Gümüş, B., (2017). Sivil Mimarlık Örneklerine Bir Değerlendirme Önerisi: Afyonkarahisar Örneği, Uluslararası Hakemli Tasarım ve Mimarlık Dergisi, Doi: 10.17365/TMD.2017.2.6, Kocaeli.
Tuncer, C. O. (2008). Sivas Gökmedrese, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
Yalçınkaya, A. (2007). Anadolu Türk Mimarisinde 12.-14. Yy. Arasında Tarihlenen Cami, Medrese, Şifahane e Türbe Yapılarındaki Taş Üzerine Yapılmış İnsan Figürlü Bezemeleri. Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
İnternet Kaynakları
URL-1, http://www.kulturelbellek.com/anadolu-selcuklu-medreseleri/
URL-2, Sivas Kültür Envanteri, http://www.sivaskulturenvanteri.com/sivas/sivasin-cografi-konumu/
URL-3, Sivas Şehrinin Tarihsel Gelişimi, http://www.sivaskulturenvanteri.com/sivas/sivas-sehrinin-tarihsel-gelisimi/
URL-4, http://www.sivasder.org/index.php?Page=IcerikDetay&No=52
URL-5, http://www.siv askulturenvanteri.com/Burûciye-medresesi/
URL-6, www.bik.gov.tr/tarih-ve-kultur-kenti-sivas-burujiye-medresesi/
URL-7, http://okuryazarim.com/Burûciye-medresesi
URL-8, http://www.sivaskulturenvanteri.com/sifaiye-medresesi
URL-9, http://sifahane.org/sivas-darussihhasi-darussifasi
URL-10, http://www.sivaskulturenvanteri.com/gok-medrese