Kredi Garanti Fonu’nun İslam İktisadı ve Fıkıh Açısından Değerlendirilmesi

Bu çalışma ülkelerin ekonomisinde en önemli sektörlerden biri olan küçük ve orta boy işletmelerin (KOBİ) finansman yetersizliğine çözüm olarak kurulmuş Kredi Garanti Fonu’nu (KGF) ele almaktadır. Ülkenin ekonomik hayatını yöneten devletin temel hedeflerinden biri de ekonominin can suyu olan, büyük işletmelerin faaliyetlerinde tamamlayıcı rol oynayan ve bölgesel kalkınma ve gelir dağılımındaki dengesizliğin kapatılmasında önemli rol üstlenen KOBİ’lerin finansal problemlerini çözmektir. Dünyanın birçok ülkesinde olduğu gibi ülkemizde de KGF’nin temel amacı finansal açıdan KOBİ’lere destek olmaktır. Ülkemizde 1991 yılında kurulan ve 1994 yılında ilk kredi kefaletini gerçekleştiren KGF hakkında bugüne kadar pek çok çalışma yapılmış ancak İslam iktisadı ve fıkıh açısından bir çalışmaya henüz konu olmamıştır. Hâlbuki KGF’nin amaçlarına bakıldığında İslam iktisadının hedefleri açısından önemli bir kurum olduğu görülmektedir. Çalışmada öncelikle KGF’nin işleyişi ele alınmış ve konumuzla alakalı temel noktalar başlıklar halinde verilmeye çalışılmıştır. Sistemin işleyişi kefalet akdine dayalı olduğundan konuya bu açıdan yaklaşılmış ve garanti akdi ile arasındaki farklara değinilmiştir. Kefalet akdi ele alınırken fıkhi birikim, günümüz mer’i hukukla karşılaştırmalı olarak ele alınmış, böylece birleştikleri ve ayrıldıkları hususlar ortaya konulmaya çalışılmıştır. Ayrıca işleyişte görülen kefalet karşılığında ücret veya komisyon alınması, faizli borçlara kefil olunması vb. fıkhi problemler ele alınmış ve bunlara çözüm yolları aranmaya çalışılmıştır. Çalışmada salt fıkhi ilkelerle yetinilmemiş ve konu, İslam iktisadının temel ilkeleri açısından da değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Bu açıdan konvansiyonel iktisat ile İslam iktisadı arasındaki farklara dikkat çekilmeye çalışılmış ve sistemin daha verimli olması açısından yapılan eleştirilerin yanı sıra çözüm yolları da zikredilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Fıkıh, İslam İktisadı, Kefalet, Garanti, Kredi, Fon

Evaluation of the Credit Guarantee Fund in terms of Islamic Economics and Fiqh

This study deals with the Credit Guarantee Fund (KGF), which was established as a solution to the financing insufficiency of small and medium-sized enterprises (SMEs), which is one of the most important sectors in the economy of countries. One of the main goals of the state that manages the economic life of the country is to solve the financial problems of SMEs, which are the lifeblood of the economy, play a complementary role in the activities of large enterprises, and play an important role in regional development and to close the imbalance in income distribution. As in many countries of the world, the main purpose of KGF in our country is to support SMEs financially. Many studies have been carried out about KGF, which was established in 1991 in our country and realized the first loan guarantee in 1994. However, it has not yet been the subject of study in terms of Islamic economics and fiqh. However, when the objectives of the KGF are examined, it is seen that it is an important institution in terms of the objectives of Islamic economics. In the study, first of all, the functioning of the KGF was discussed, and the main points related to our subject were tried to be given under the headings. Since the operation of the system is based on the bail contract, the issue has been approached from this perspective, and the differences between it and the guarantee contract have been mentioned. While dealing with the suretyship contract, the jurisprudence has been handled in comparison with the current law; thus, it has been tried to reveal the points that they unite and diverge. In addition, receiving a fee or commission for the surety seen in the operation, guarantor for interest-bearing debts, etc. Fiqh problems were discussed, and solutions were sought for them. In the study, only fiqh principles were not satisfied, and it was evaluated in terms of the basic principles of Islamic economics. In this respect, it has been tried to draw attention to the differences between conventional economics and Islamic economics, and the solutions, as well as the criticisms made in terms of making the system more efficient, have been tried to be mentioned.

Keywords:

Islamic Law, Islamic Economics, Credit, Fund, Surety, Guarantee,

PDF

___

AAOIFI. (t.y.). The Accounting and Auditing Organization for Islamic Financial Institutions. Faizsiz Finans Standardı 5: Teminatlar. https://www.izu.edu.tr/docs/default-source/default-document-library/faizsiz-finans-standartlari.pdf?sfvrsn=968bc0e9_0 (Erişim Tarihi: 05.06.2023)
Aktan, H. (1997, Şubat). Ticaret Hukukunun Yeni Bazı Problemler Üzerine İslam Hukuku Açısından Bir Değerlendirme (Borsa, Teminat Mektubu, Leasing). S. Zaim (Oturum başkanı), I. Uluslararası İslam Ticaret Hukukunun Günümüzdeki Meseleleri Kongresi. Kombassan Holding-S.Ü. İlahiyat Fakültesi-Konya İlahiyat Fak. Vakfı, Konya.
Ali Abdullah, A. (1986/1407). Cevâzü ahzi’l-ecri evi’l-amûleti fî mukâbili hıtâbi’d-damân. Mecelletu Mecmai’l-Fıkhi’l-İslâmî ed-Düvelî 2(2), 1131-1147.
Alptekin, M. Y. (2015). Kapitalizmin ortaya çıkışı: jeo-kültürel yaklaşım. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, 5(10), 231-241.
Apaydın, H. Y. (2002). Kefalet. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde. (C. 25, ss. 168-177). Ankara: TDV Yayınları.
Arslan, B. (2020). Garanti Sözleşmeleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Başkent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Özel Hukuk Anabilim Dalı, Ankara.
Bayındır, S. (2005) İslam Hukuku Penceresinden Faizsiz Bankacılık. İstanbul: Rağbet Yayınları.
el-Berrî, Z. (1986/1407). Hıtâbu’d-damân. Mecelletu Mecmai’l-Fıkhi’l-İslâmî ed-Düvelî 2(2), 1097-1104. Bezircioğlu, E. ve Saatçioğlu, C. (2022). Türkiye’de Kredi Garanti Fonu A.Ş.’nin İncelenmesi. Sakarya İktisat Dergisi, 11(4), 450-465. Buhûtî, M. (t.y.). Keşşâfü’l-kınâʿ ʿan (metn)i’l-İknâʿ (Cilt. 1-6). Beyrût: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye.
Canbolat, F. ve Topuz, S. (2008). Kefalet ile garanti ayrımının önemi ve ayırımda uygulanacak kıstaslar. Türkiye Barolar Birliği Dergisi (78), 53-76.
Çeker, O. (2006). İslam Hukukunda Akidler. İstanbul: A.H.İ. Yayıncılık.
Çoban Çelikdemir, N. ve Kartal, M.T. (2018). Kredi Garanti Fonu (KGF) teminatlı kredilerin muhasebeleştirilmesi ve KGF teminatlarının bankalara faydaları. Bartın Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 9(17), 13-38.
Dağtan, Ö. (2016). Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin (KOBİ’lerin) Finansal Sorunlarının Çözümünde Kredi Garanti Fonunun Rolü ve Önemi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Okan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, İstanbul.
Değirmenci, G. (2011). Türkiye ve Dünyadaki Kredi Garanti Sistemleri, Türkiye’deki Kredi Garanti Fonu A.Ş.’nin Kefalet Hacminin ve İşlerliğinin Arttırılabilmesi İçin Yapılabilecekler. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Başkent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Ankara. Desûkî, M. (t.y.) Hâşiyetü'd-Desûkî alâ şerhi'l-kebîr (Cilt. 1-4). Kahire: Matbaatu Dâru İhyai’l-Kütübi’l-Arabiyye.
Din İşleri Yüksek Kurulu. (1995). Teminat Mektubu. 23.02.1995 tarihli 16 nolu Kurul kararı.
Din İşleri Yüksek Kurulu. (2017). Kişinin bir borca kefil olması karşılığında ücret alması caiz midir? https://kurul.diyanet.gov.tr/Cevap-Ara/979/kisinin-bir-borca-kefil-olmasi-karsiliginda-ucret-almasi-caiz-midir (Erişim tarihi: 17.04.2023).
Ebû Zeyd, B. (1986/1407). Hıtâbu’d-damân. Mecelletu Mecmai’l-Fıkhi’l-İslâmî ed-Düvelî 2(2), 1037-1045.
Emîn, H. A. (1986/1407). Dirâse, havle hıtâbâti’d-damân. Mecelletu Mecmai’l-Fıkhi’l-İslâmî ed-Düvelî 2(2), 1047-1054.
Haraşî, M. (t.y.). Şerhu Muhtasarı Halîl (Cilt. 1-8). Beyrût: Dârü’l-Fikr.
İbn Âbidîn, M. E. (1423/2003). Reddü’l-muhtâr Ale’d-Dürri’l-muhtâr (Cilt. 1-13). Riyâd: Dâru Âlemi’l-Kütüb.
İbn Cüzey, M. (t.y.). el-Kavânînü’l-fıkhiyye (Cilt. 1-5). (y.y.).
İbnü'l-Hümâm, M. (1424/2003) Şerhu fethü'l-kadîr (Cilt. 1-10). Beyrût: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye.
İbn Kudâme, A. (1997/1417). el-Muğnî (Cilt. 1-15). Riyad: Dâru Âlemi’l-Kütüb.
İbn Rüşd, M. (2004/1425). Bidâyetü’l-Müctehid (Cilt. 1-4). Kahire: Dârü’l-Hadîs.
Kahraman, A. (2008). İslam Borçlar Hukukunda Kefalet Sözleşmesi ve Günümüzdeki Tatbikatı. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
“Karâr bi-şe’ni hıtâbı’d-damân”. (1985/1406). Karârâtü ve tavsiyâtü’l-Mecmai’l-Fıkhi’l-İslâmî ed-Düvelî (II-XXIV dönem arası). (y.y.).
Kâsânî, A. (1987/1406). Bedâiü's-sanâi' fî tertîbi'ş-şerâi' (Cilt. 1-7). Beyrût: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye.
KGF. (t.y.). Ortaklık Yapısı. https://www.kgf.com.tr/index.php/tr/hakkimizda/ortaklik-yapisi (Erişim tarihi: 03.04.2023).
KGF. (t.y.). Başvuru Sürecinde Bankalar Arasında Bir Ayrım Yapılıyor mu? https://www.kgf.com.tr/index.php/tr/bilgi-merkezi/sikca-sorulan-sorular?start=20 (Erişim tarihi: 03.04.2023).
KGF. (t.y.). KGF Ne Zaman Kuruldu, Ne İş Yapar, Kuruluş Amacı Nedir? https://www.kgf.com.tr/index.php/tr/bilgi-merkezi/sikca-sorulan-sorular (Erişim tarihi: 03.04.2023).
Korkut, C. (2021). İslam İktisadında Sermaye. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Mevsılî, A. (1937/1356). el-İhtiyâr li-taʿlîli’l-Muhtâr (Cilt. 1-5). Kahire: Matbaatü’l-Halebî.
el-Mevsûatü'l-fıkhiyye. (1983/1404). Kefalet. (Cilt, 34, ss. 287-320). Kuveyt: Vizâretü'l-Evkâf ve'ş-Şuûni’l-İslâmiyye.
el-Mısrî, R. (1986/1407). Hıtâbu’d-damân. Mecelletu Mecmai’l-Fıkhi’l-İslâmî ed-Düvelî 2(2), 1117-1119.
Milletlerarası Andlaşma. (1993). T.C. Resmi Gazete (21637, 14 Temmuz 1993).
Müslim, M. (1374-75/1955-56). el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ (Cilt. 1-3) Kahire: Dâru İhyâi'l-Kütübi'l-Arabiyye.
Öndeş, T. (2010). Kredi Garanti Fonu, işleyişi ve Erzurum’daki kimi KOBİ'lerle bu konunun bir değerlendirmesi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 15(1-2), 179-188.
Önen, T. (1990). Borçlar Hukuku. Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları. Serahsî, M. el-Mebsût (Cilt. 1-30). Beyrût: Darü’l-Marife.
Serin, V. (2019). KOBİ’lerin Finansal Sorunlarının Çözümünde Kredi Garanti Fonu Desteğinin Verimli Kullanılmasına Yönelik Bir Model Önerisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Konya.
es-Seyfî, A. A. (2018). Hükmü müessesâti damâni’l-kurûd fi’l-fıkhi’l-İslâmî (eş-Şeriketü’l-Ürdüniyye li damâni’l-kurûd numûzecen). Mecelletü’l-Camiâti’l-İslâmiyye li’d-dirâsâti’ş-Şer’iyye ve’l kânuniyye, 27(2), 312-347.
Şîrâzî, İ. (1995/1416). el-Mühezzeb fî fıkhi'l-İmâm eş-Şafiî (Cilt. 1-3). Beyrût: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye.
Şirbînî, H. (1994/1415). Muğni’l-Muhtâc (Cilt. 1-6). Beyrût: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye.
Türk Borçlar Kanunu. (2011). T.C. Resmi Gazete (27836, 4 Şubat 2011).
Ulutaş Çelik, E. (2014). Garanti Sözleşmeleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Özel Hukuk (Medeni Hukuk) Anabilim Dalı, Ankara.
Yavuz Hukuk Bürosu. (2020, 24 Nisan). Yargıtay 13. Hukuk Dairesi Kararı – Kefalet Sözleşmesinin Garanti Sözleşmesinden Farkı. https://www.eyavuz.av.tr/yargitay-13-hukuk-dairesi-karari-kefalet-sozlesmesinin-garanti-sozlesmesinden-farki/ (Erişim tarihi: 17.04.2023)
Zeylaî, O. (1313). Tebyînü'l-hakâik fî şerhi Kenzi'd-dekâik (Cilt. 1-6). Bulak: el-Matbaatü'l-Kübra'l-Emiriyye.