İstanbul’da Banliyöleşme ve Banliyöleşme Sonrası Kentleşme

Aglomerasyon veya metropoliten alan ya da büyükşehir olarak İstanbul özellikle son altmış yılda daha önce hiçbir dönemde olmadığı kadar geniş mekâna yayılmıştır. Bu yayılmada en önemli neden II. Dünya Savaşı sonrasında yaşanan hızlı nüfus artışı ve buna paralel olarak ülkenin yaşamış olduğu yapısal değişimdir. Bu dönemde Türkiye’de devletçi ekonomiden liberal ekonomiye geçişle birlikte yabancı sermaye için fırsatlar yaratılmıştır. Yabancı sermayenin ağırlıklı olarak yatırımları için pazar, yetişmiş eleman, uygun iklim ve ulaşım imkânlarının uygun olduğu Marmara Bölgesini ve burada da Osmanlı’nın başkentini tercihi söz konusu olmuştur. Bu durum, yani yeni işyerlerinin açılması ucuz iş gücüne ihtiyaç doğurmuştur. Yine bu dönemde kırsal alanda nüfus yoğunluğunun artması, makineleşme ile zaten yetersiz olan iş imkânlarının daha da azalmasına yol açmıştır. İtici ve çekici faktörlerin eş zamanlı yaşanması itilen alan olan kırdan çeken alan olan şehirlere doğru hareketi (göçü) hızlandırmıştır. Bu yer değiştirme Türkiye’de planlı gerçekleşmediği için ülkenin belirli alanlarında ve özelliklede İstanbul’da nüfus yığılması ve yerleşim sahasının genişlemesi sonucunu doğurmuştur. Bu genişleme sonucunda İstanbul şehri kısa sürede bir metropol kent haline gelmiştir. Merropol şehir İstanbul’da zamanla birbirinden farklı yerleşme özellikleri ortaya çıkmaya başlamıştır. 1950 sonrasında plansız olarak gelişen şehir bölgeleri Ümraniye, Zeytinburnu, Alibeyköy, Gaziosmanpaşa gibi yerleşim bölgelerine karşın azda olsa planlı yerleşmeler de kurulmuştur. Bunlara 1950’lı yılların Levent’i, 1960’ların Ataköy’ü günümüzün Beylikdüzü, Acarkent, Ataşehir, Arıköy, Bahçeşehir ve Başakşehir’i İstanbul’dan örneklerdir. Levent, Türkiye’de kurulan ilk “Bahçeşehir” olmuştur. Şehrin genişleme sürecinde surların dışına ve Haliç kıyısına yerleşen sanayi kuruluşları, çevresinde gecekondu mahallelerini oluşturmuştur. Böylece gecekondu yerleşmeleri tarafından çevrilen ve kısa sürede mekânsal olarak sıkışan sanayi kendine yeni yerler aramış ve sanayi suburbanlaşmıştır. Oluşan yeni sanayi bölgeleri nüfusu da beraberinde sürüklemiş ve bu durum merkezden uzakta kalan geçmişin mera ya da tarım alanlarının yapılaşmaya açılması sonucunu getirmiştir. İstanbul metropolünün banliyöleşmesi olarak tanımlayabileceğimiz bu mesken hareketliliği metropolün sınırlarının doğu-batı yönünde il sınırlarına kadar genişlemesine ve yakın çevresindeki şehirlerle birleşmesine neden olmuştur. Bu süreç içerisinde merkezde yer alan ticaret, eğitim, finans gibi bazı fonksiyonlarında çevre yerleşmelere kaymış ve böylelikle İstanbul’da banliyöleşme sonrası kentleşme sürecide başlamıştır. Bu çalışmada sanayi ve konut yapısındaki değişim ve metropoliten alan kenarında gerçekleşen yerleşme dinamiklerinin şehrin yeni yapışına etkisiyle kentsel ekonomi ve kentsel yapının yeni alanlarda yükselişi ele alınmıştır. Anahtar Kelimeler: İstanbul, Banliyöleşme, Banliyöleşme Sonrası, Değişim

Anahtar Kelimeler:

İstanbul, Değ

PDF

___

Kaynakça (Quelle): Bontje , M. (2004). From suburbia to post-suburbia in the Netherlands: Potentials and threats for sustainable regional development. Journal of Housing and the Built Environment, Kluwer Academic Publishers. Printed in the Netherlands., 19: 25–47. Borsdorf , A. (2004). On The Way to Post-Suburbia? Changing structures in the outskirts of European cities. COST Action C10, ISBN: 2.11.085663.7, http://urbamet.documentation.developpement-durable.gouv.fr/documents/Urbamet/0259/Urbamet-0259438/EQUTEX00010. Borsdorf, A. (2007). Spatial reconfiguration and problems of governance in urban regions of Europe. . An introduction to the Belgeo issue on advanced service sectors in European urban regions BELGEO. Borsdorf, A., & Bender, O. (2010). Allgemeine Siedlungsgeographie. Wien, Köln, Weimar: Böhlau Verlag Ges.m.b.H. und Co.KG, ISBN978-3-20578542. Burdack, J. ( 2005). Die metropolitane Peripherie zwischen suburbanen und postsuburbanen Entwicklungen. Diskurse und Methodik der Untersuchung. Regional Geographie , 61. pp. 8-23. Burdack, J. (2001). Die städtische Peripherie zwischen „suburbanen“ und „postsuburbanen“ Entwicklungen. Manuskript publiziert in: Berichte zur deutschen Landeskunde, Landscape and Urban Planning 36 (1997) 259-275, H. 2-3,188-196. Cıracı, H., & Kerımoglu, E. (2006, 14 09). The spatial distrubution of service firms in Istanbul metropolitan area. 04 12, 2012 tarihinde www.ecomod.org: www.ecomod.org/files/papers/1409.pdf, erişim 12.04.2012 adresinden alındı Çobanoğlu, M. (2009). İSTOÇ Ticater Merkezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Coğrafya Bölümü Yayınlanmamış Bitirme Tezi, 2009, Tez Danışmanı: Meryem HAYIR. Hall, P., & Pain, K. (2006). The polycentric metropolis: learning from mega-city regions in Europe,. ISBN-13: 978-1-84407-329-02006. Hansen, H., & Winther, L. (2007). The Spaces of Urban Economic Geographies: Industrial Transformation in the Outer City of Copenhagen. Geografisk Tidsskrift, Danish Journal of Geography , 107(2):45-58. Hayır-Kanat, M. (2016). The Gentrification Process in the Historic Eminonu Peninsula in Istanbul. Krepuplischer. Theantropolojist, 24(3), 711-723. Heineberg, H. (2006). Stadtgeographie. Pederborn: Ferdinand Schöning verlag, 3. Auflage, ISBN3-8252-2166-0. http://www.autopia.com.tr. (tarih yok). 09 21, 2012 tarihinde alındı http://www.forumistanbul.com.tr . (tarih yok). 09 21, 2012 tarihinde alındı http://www.shrinkingcities.com/detroit.0.html . (tarih yok). 09 12, 2012 tarihinde alındı Lucy, W. H., & Phillips , D. L. (1997). The post-suburban era comes to Richmond: city decline, suburban transition, and exurban growth. Landscape and Urban Planning 36 , Elsevier, 259-275 . Mettele, G. (2012, 09 06). Public spirit in suburbia? The garden city as civic experiment. GHI Bulleten no. 40 (spring 2007), s. 105-114. Phelps, N. A., & Wood, A. M. (September 2011). The New Post-suburban Politics? Urban Studies, 48(12) 2591–2610. Smith, N. (2002). New Globalism, New Urbanism: Gentrification as Global Urban Strategy. Antipode,Volume 34, 427-450. Wessel, T. (2000). Social Polarisation and Socioeconomic Segregation in a Welfare State: The Case of Oslo. Urban Studies, Vol. 37, No. 11, 1947–1967.