Yenişehirli Avnî Bey’in Mir’ât-ı Cünûn’unda Gelenek-Yenilik Çatışması
Mir’ât-ı Cünûn, 19.yüzyıl şairlerden Yenişehirli Avni Bey’in, aruzun “fe’ilâtün/ fe’ilâtün/ fe’ilün” kalıbıyla yazılmış bir mesnevisidir. Eserde olaylar şairin rüyası içinde geçmektedir. Rüyasında bir akıl hastanesinin içinde olan Yenişehirli Avni Bey, normal dışı davranışlar gösteren 29 kişiyi mizahi bir dille eserine konu edinmiştir. Bu kişiler arasında, “nasihat delisi” diye tanımlanan bir karakter bulunmaktadır. “Nasihat delisi” geleneklerin bozulduğundan şikayet ederek dönemi için yenilik olarak kabul edilen monokl, fular, diş fırçası gibi eşyaları; modern bir düzende oluşturulan orduyu, kadınların başlarını şeffaf örtülerle örtmesini birer kıyamet alameti olarak kabul etmektedir. İstemediği bir evlilik yapması üzerine yolu mahkemeye düşen, “zen-dost” diye tanımlanan bir karakterin yaşadıkları “Sebeb-i İmtid’ad-ı Da’vâ” başlığı altında anlatılmaktadır. Bu bölümde geleneksel bir tedavi yöntemi olan musikinin, yeni nesil için yetersiz kaldığı vurgulanmıştır. Çalışmamızda yenilikçi bir şair olan Yenişehirli Avni Bey’in, dönemine, döneminin gelişmelerine bakış açısının Mir’ât-ı Cünûn’a etkisi ve esere yansıtılan gelenek-yenilik çatışması incelerek konu hakkında tespitlerde bulunulacaktır.
Anahtar Kelimeler:
Yenişehirli Avnî Bey, Mir’ât-ı Cünûn, 19.yüzyıl Klasik Türk Edebiyatı, Gelenek-Yenilik, Musiki ile Tedavi
Differences Between Tradition and Modernity in Yenişehirli Avni Bey’s Mir’ât-ı Cünûn
In this masnavi; Yenişehirli Avni Bey was in a mental hospital in his dream. He has been mentioned with humorous wording about 29 abnormal cases. In the hospital, there is a man who has been named as a “mad hortative”. He has been complained about lose tradition’s edge. He has been admitted to a sign of doomsday trendy breakthroughs for its period, such as eyeglass, kerchief, toothbrush; social breakthroughs such as modern army, covering woman’s hair with transparent headsquares. Another man is called “womaniser”. He has been gotten to court for his unsuccessful marriage and these has been told in a tittle in masnavi “Sebeb-i İmtid’ad-ı Da’vâ”. In this tittle, it has been mentioned that, music therapy’s inability, which is a traditional treatment, to cure rising generation. In this work, it will be viewed to a modern poet Yenişehirli Avni Bey’s point of view to his period and experiences in this time and how its influenced to Mir’ât-ı Cünûn. And it will be viewed to differences between tradition and modernity in Mir’ât-ı Cünûn and it will be see to this masnavi.
Keywords:
Yenişehirli Avnî Bey, Mir’ât-ı Cünûn, Classical Turkish Literature in 19th century, Tradition-Modenity, Music Therapy,
___
- BELGE, M. (1975). Politik Roman Üzerine. Birikim Dergisi, S. 9, s. 40-47.
- CÜNDİOĞLU, D. Mevlana, Şems ve Aşk. Yeni Şafak Gazetesi, 29.08.2009,http://yenisafak.com.tr/yazarlar/?t=29.08.2009&y=DucaneCundioglu.
- DOLTAŞ, D. (2003). Postmodernizm ve Eleştirisi. İstanbul: İnkılap Yayınevi.
- GÖKBERK, M. (1990). Felsefe Tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
- GÖKTÜRK, A. (2001). Okuma Uğraşı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- JEANNİERE, A. (1994). Modernite Nedir? (Nilgün Tutal-Küçük, çev.) Modernite versus Postmodernite. (Derleyen: Mehmet Küçük) Ankara: Vadi Yayınları.
- KAYA, Y. (2000). Aydınlanma Çağı ve Felsefesi. İstanbul: Tiglat Matbaacılık.
- KIZILÇELİK, S. (1994). Postmodernizm: “Modernlik Projesine” Bir Başkaldırı. Türkiye Günlüğü, S. 30.
- KÖKER, L. (1990). Modernleşme, Kemalizm ve Demokrasi. İstanbul: İletişim Yayınları.
- KUNDERA, M. (1987). Roman Sanatı. (İsmail Yerguz, çev.) İstanbul: Afa Yayınları.
- KÜÇÜK, M. (1994). Postmodernin Modern Karakteri Ya da Dönemleştirmenin İronisi. Modernite versus Postmodernite. (Derleyen: Mehmet Küçük) Ankara: Vadi Yayınları.
- NASR, S. H. (2001). İslam ve Modern İnsanın Çıkmazı. (Ali Ünal-Sara Büyükduru, çev.) İstanbul: İnsan Yayınları.
- ÖZCAN, T. (2006). Tarihi Roman Vadisinde Aytmatov’un Beyaz Gemi Adlı Romanının Çözümlenmesi. II. Kayseri ve Yöresi Kültür Sanat ve Edebiyat Bilgi Şöleni. II. Oturum, 10-12 Nisan. s. 1-9.
- TALU, N. (2010). Modernlik Söylemi: Endişeli Bakışlarda Modern Birey. Metu Jfa, S. 27, C. 2, s. 141-171.
- TEKİN, M. (2010). Tuhaf Bir Teli roman: Aşk. Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, S. 4, s. 7-35.
- ŞAFAK, E. (2009). Aşk.( K. Yiğit Us, çev.) İstanbul: Doğan Kitap.
- YALÇIN, F. (2013). Postmodern Dünyada Geleneğin Yeniden İnşası ya da Ticari Bir Meta Olarak Keşfi Ve Çağdaş Türk Romanında Gelenek Sorunu. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S.49, s.171-184, Erzurum.
- ISSN: 2147-1185
- Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
- Başlangıç: 2012
- Yayıncı: Mustafa SÜLEYMAN ÖZCAN