Tarımsal Destek Ödemeleri ile Tarımsal Üretim Düzeyi Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Türkiye Örneği

Tarım sektörü birçok ekonomi için önemini hala koruyan, yalnızca toprağın işlenmesini değil, hayvancılığı, ormancılığı ve balıkçılığı da kapsayan bir iktisadi faaliyet alanını oluşturmaktadır. Özellikle gelişmekte olan birçok ülkede tarım sektörü hem önemli bir ekonomik alan hem de önemli bir istihdam alanı oluşturmaktadır. Tarım sektörünün modernleşmesi ve beraberinde gelişmesiyle birlikte kırsal kalkınma, ekonomik büyüme vb. gibi temel ekonomik değişkenler de olumlu olarak etkilenmektedir. Bu ve bunun gibi birçok nedenden dolayı Türkiye’deki tarım sektörüne yönelik birçok araştırma yapılmaktadır. Bu çalışmanın amacı da Türkiye’de 2006Q1-2019Q4 yılları arasında çeyrek dönemlik veriler kullanarak merkezi yönetim bütçesinden verilen tarımsal destek ödemeleri ile tarımsal üretim düzeyi arasındaki nedensellik ilişkisini ortaya çıkarmaktır. Nedensellik ilişkisi Hacker ve Hatemi-J Bootstrap Nedensellik Testi (2006) ve Hatemi-J (2012) Asimetrik Nedensellik Testi ile tespit edilmiştir. Nedensellik analizinden önce gerçekleştirilen eşbütünleşme analizi sonuçları, Türkiye’de tarımsal destek ödemeleri ve tarımsal üretim düzeyi arasında uzun dönemli ilişki olduğunu göstermektedir. Hacker ve Hatemi-J Bootstrap Nedensellik Testi (2006) sonucuna göre tarımsal destek ödemelerinden tarımsal üretim düzeyine doğru tek yönlü nedensellik tespit edilmiştir. Hatemi-J (2012) Asimetrik Nedensellik Testi sonuçları ise tarımsal destek ödemelerindeki pozitif ve negatif şoklar ile tarımsal üretim düzeyindeki negatif şoklar arasında nedensellik ilişkisi olduğunu göstermiştir. Sonuçlar genel olarak değerlendirildiğinde Türkiye’de tarım sektörüne verilen destek ödemelerinin tarımsal üretim düzeyinde uzun dönemde etkili olduğu görülmektedir. Özellikle tarımsal destek ödemelerindeki pozitif ve negatif şokların tarımsal üretim düzeyindeki negatif şoklarla nedensellik ilişkisi içerisinde olması, bu sektördeki azalma nedenlerini belirleyerek politika üretme zorunluluğunu ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Tarımsal Destekler, Tarım Sektörü, Kamu Harcamaları, Tarımsal Kalkınma, Tarımsal Destek Politikaları

The Causality Relationship Between Agricultural Subsidy Payments and Agricultural Production: The Case of Turkey

The agricultural sector constitutes an economic activity that still maintains its importance for many economies, not only cultivating the land, but also animal husbandry, forestry, and fishing. The agricultural sector is not only an important economic area but also an important employment area, especially in most of the developing countries. With the modernization and development of the agricultural sector, basic economic variables such as rural development, economic growth, etc. are also positively affected. The purpose of the study is to investigate the causal relationship between agricultural incentive payments from the central government budget and agricultural production levels through using the quarterly data for the period of 2006Q1-2019Q4 in Turkey. The causal relationship is determined through Hacker and Hatemi-J Bootstrap Causality Test (2006) and Hatemi-J (2012) Asymmetric Causality Test. The results of cointegration analysis that is carried out before causality analysis indicate that there is a long-term relationship between the agricultural incentive payments and the level of agricultural production in Turkey. According to the results of Hacker and Hatemi-J Bootstrap Causality Test (2006), one-way causality is determined from agricultural incentive payments to the level of agricultural production. On the other hand, Hatemi-J (2012) Asymmetric Causality Test results show that there is a causal relationship between positive and negative shocks in agricultural incentive payments and negative shocks at the level of agricultural production. As the results indicate, it could be asserted that agricultural incentive payments have a long-term effect on the level of agricultural production in Turkey. Especially, the fact that positive and negative shocks in agricultural incentive payments are in a causal relationship with negative shocks in the level of agricultural production reveals the necessity of policy making by determining the reasons for the decrease in this sector.

Keywords:

Agricultural Support, Agricultural Subsidy, Government Expenditures, Agricultural Development, Agricultural Support Policy,

PDF

___

Acar, M. ve Bulut, E. (2009). Türkiye’de ve Dünyada Tarımsal Destekleme Politikalarında Son Gelişmeler. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 9(17), 1-19.
Akan, Y. ve Arslan, İ. (2008). Türkiye’de Sektörel Yatırım Teşvik Belgesi İle İstihdam Analizi: Doğu Anadolu Bölgesi Üzerine Bir Uygulama (1980-2016). Çalışma ve Toplum Dergisi, 1, 107-119.
Aktaş, E., Altıok, M. ve Songur, M. (2015). Farklı Ülkelerdeki Tarımsal Destekleme Politikalarının Tarımsal Üretim Üzerine Etkisinin Karşılaştırmalı Analizi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(4), 55-74.
Andreosso- O’callaghan, B. (2003). The Economics of European Agriculture. New York: Palgrave Macmillan.
Arslan, F. (2017). Türkiye’de uygulanan tarımsal destekleme politikalarının tarımsal üretim üzerine etkisinin güncellenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
Bal, G. (2019). Türkiye’de tarımsal desteklerin bölgesel dağılımı (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Baldock, D., Hart, K. ve Scheele, M. (2011). Public Goods and Public Intervention in Agriculture. Publications Office of the Erepean Union web sitesinden erişildi: https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/539854a6-f6e6-4105-8a5e-e34d94546b10
Bayraktar, Y. ve Bulut, E. (2016). Tarımsal Desteklerin Değişen Yapısı ve Yüksek Tarımsal Desteklerin Nedenleri: Türkiye İçin Karşılaştırmalı Bir Analiz. İktisat Fakültesi Mecmuası, 66, 45-66.
Cengiz, S. ve Baydur, C. M. (2010). Kırdan Kente Göç ve Tarımsal Verimlilik: Türkiye Örneği. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(2), 85-98.
Colman, D. ve Young, T. (1989). Principles of Agricultural Economics: Markets and Prices in Less Developed Countries. Cambridge: Cambridge University Press.
Comcec, (2017). Improving Agricultural Market Performance: Creation and Development of Market Institutions. Standing Committee for Economicand Commercial Cooperation of the Organization of Islamic Cooperation, Ankara.
Çil, M. B. (2019). Tarımsal teşviklerin üretimi artırmadaki rolü: Balıkesir’de tarımsal teşviklerin analizi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
Demirdöğen, A., Olhan, E. ve Chavas, J. (2016). Food vs. fiber: An analysis of agricultural support policy in Turkey. Food Policy, 61, 1-8.
Direk, M., Kan, A. ve Kan, M. (2019). Agricultural Supports on Sustainability of Agriculture in Turkey. 6th International Conference on Sustainable Agriculture and Environment, 3-5 October 2009, Konya, Türkiye, Bildiriler içinde (278-285).
Doğan, H. G. (2018). Türkiye’de Fark Ödemesi Desteklerinin Seçilmiş Bazı Tarım Ürünlerine Etkileri. Türk Tarım – Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, 6(10), 1455-1462.
Doğan, H. G., Kan, M. Ve Kan, A. (2018). Türkiye’ de Fark Ödemesi Desteklemelerinin Bazı Hububat Ürünlerinin Üretici Kararlarına Etkilerinin Değerlendirilmesi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(6), 945-951.
Erdal, G. ve Erdal, H. (2008). Türkiye’de Tarımsal Desteklemeler Kapsamında Prim Sistemi Uygulamalarının Etkileri. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 25(1), 41-51.
Granger, C. W. J. ve Yoon, G. (2002). Hidden Cointegration. Department of Economics Working Paper. University of California, San Diego.
Gujarati, D. N. (2004). Basic Econometrics. Fourth Edition, The McGraw− Hill Compaines, New York.
Hacker, R. S. ve Hatemi-J, A. (2006). Tests for Causality Between İntegrated Variables Using Asymptotic and Bootstrap Distributions: Theory And Application. Applied Economics, 38(13), 1489-1500.
Hatemi-J, A. (2012). Asymmetric Causality Tests With An Application. Empirical Economics, 43(1), 447-456.
Hazman, G. G. (2010). Türkiye’de Mali Nitelikteki Teşviklerin Doğrudan Yabancı Sermaye Üzerindeki Etkisi: Toda-Yamamoto Nedensellik Analizi Çerçevesinde Değerlendirme. Afyon Kocatepe Üniversitesi İ.B.B.F. Maliye Dergisi, 158, 262-277.
Johansen, S. (1988). Statistical Analysis of Cointegration Vectors. Journal of Economic Dynamics and Control, 12(2-3), 231–254.
Johansen, S. ve Juselius, K. (1990). Maximum Likelihood Estimation and Inference on Cointegration with Application to Money Demand. Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 52(2), 169-210.
Kandemir, O. (2011). Tarımsal Destekleme Politikalarının Kırsal Kalkınmaya Etkisi. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 3(1), 103-113.
Kar, M. ve Tatlısöz, F. (2008). Türkiye’de Doğrudan Yabancı Sermaye Hareketlerini Belirleyen Faktörlerin Ekonometrik Analizi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İ.B.B.F. Dergisi, 14, 1-23.
Lundberg, M. (2005). Agricultural Market Reforms. A. Coudouel ve S. Paternostro (Eds.), Analyzing the Distributional Impact of Reforms: A Practitioner’s Guide to Trade, Monetary and Exchange Rate Policy, Utility Provision, Agricultural Markets, Land Policy and Education (145-212) içinde. Washington DC: The World Bank.
Menek, M. ve Kızılaslan, H. (2008). Doğrudan Gelir Desteğinin Üreticiler Üzerine Etkisi (Tokat İli Merkez İlce Örneği). Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 25(1), 53-62.
Özüdoğru, T. ve Miran, B. (2015). Türkiye’de Farklı Destekleme Politikalarının Pamuk Arzı Üzerine Etkileri. Tarım Ekonomisi Araştırmaları Dergisi, 1(2), 9-19.
Özüdoğru, T., Miran, B., Top, B. T. ve Uçum, İ. (2015). Pamuk, Ayçiçeği ve Soya Üretiminde Fark Ödemesi Desteklerinin Etkisi. Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü, TEPGE Yayın No: 262, Ankara.
Sağdıç, E. N. ve Yıldız, F. (2019). Türkiye’de Tarım Sektörüne Yönelik Uygulanan Mali Teşviklere Genel Bir Bakış. Taytak, M. ve Şaşmaz, M. Ü. (Eds.), Türkiye’de Mali Teşvik Sistem ve Uygulamaları (s.153-177) içinde. Bursa: Ekin Yayınevi.
Sandall, J., Kaine, G. ve Johnson, F. (2009). Clarifying Economic Justification for Government Intervention to Assist Agricultural Adaptation to Climate Change, Department of Primary Industries Practice Change Working Paper No:02/09, State of Victoria, Melbourne.
Selim, S. O., Koçtürk, M. ve Eryiğit, P. (2014). Türkiye’de Yatırım Teşvikleri ve Sabit Yatırımların İstihdam Üzerine Etkisi: Panel Veri Analizi. Ege Akademik Bakış, 14(4), 661-673.
Sims, C. A. (1980). Macroeconomics and reality. Econometrica: Journal of the Econometric Society, 48(1), 1-48.
Stiglitz, J. (1987). Some Theoretical Aspects of Agricultural Policies. The World Bank Research Observer, 2(1), 43-60.
Şaşmaz, M. Ü. ve Özel, Ö. (2019). Tarım Sektöründe Sağlanan Mali Teşviklerin Tarım Sektörü Gelişimi Üzerindeki Etkisi: Türkiye Örneği. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 61, 50-65.
Tarım Kanunu (25 Nisan 2006). Resmi Gazete (Sayı: 5488).
Terin, M., Aksoy, A. ve Güler, İ. O. (2013). Tarımsal Büyümeye Etki Eden Faktörlerin Belirlenmesi Üzerine Bir Çalışma. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 3(3), 41-50.
Toda, H. Y. ve Yamamoto, T. (1995). Statistical Inference in Vector Autoregressions With Possibly Integrated Processes. Journal of Econometrics, 66(1-2), 225-250.
Yavuz, F. (2005). Türkiye’de Tarım. Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı Yayınları: Ankara.
Yavuz, A. (2010). Bir Maliye Politikası Aracı Olarak Yatırım Teşviklerinin Rekabet Koşulları Altında Özel Kesim Yatırımları ve İstihdam Üzerine Etkisi: Ekonometrik Bir Analiz. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(1), 83-101.
Yavuz, G. C., Miran, B., Gürer, B. B., Yüksel, N. Y. ve Demir, A. (2016). Buğday, Dane Mısır Ve Çeltik Üretiminde Fark Ödemesi Desteklerinin Etkisi. Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü, TEPGE Yayın No: 266, Ankara.
Yıldız, F. (2017). Türkiye’de Merkezi Yönetim Bütçesinden Yapılan Tarımsal Destekleme Ödemelerinin Tarımsal Üretim Üzerindeki Etkisi: 2006-2016 Dönemi, Sayıştay Dergisi, 104, 45-63.
Yılmaz, E. ve Yaşar, E. (2020). Türkiye’de Hayvancılık Desteklerinin Yurt İçi Kırmızı Et Fiyatlarına Etkisi. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 8(2), 81-94.
Yilanci, V. ve Bozoklu, Ş. (2014). Türk Sermaye Piyasasında Fiyat ve İşlem Hacmi İlişkisi: Zamanla Değişen Asimetrik Nedensellik Analizi. Ege Academic Review, 14(2), 211-220.