Siyasal Bir Ritüel Olarak Seçimler: Türkiye Örneği

Ritüel, mit, sembol vb. değerler, siyasal ve sosyal yaşamın şekillenmesinde ve sürdürülmesinde etkili olan kültürel araçlardır. Bu çalışmada, 1980’lerden günümüze kadar gelen seçim kampanyalarında kullanılan siyasal ritüellerin ve sembollerin teorik olarak analizi amaçlanmaktadır. Özellikle, seçim dönemlerinde partilerin propaganda aracı olarak öne çıkan belirli bir ritüel kalıbı içinde tekrarlanan antropolojik söylem ve temalar, kullanılan çeşitli simgeler çalışmanın ana konusunu oluşturur. Çalışmanın başlangıç aşamasının Özal dönemi ile başlanmasının sebebi, Türkiye’de liberalleşme politikalarının ve serbest piyasa ekonomisine geçişin bu dönemle ilişkilendirilmesidir. Çalışma (i) 1983-1991 dönemini kapsayan Özal (ii) 1991-2002 yılları arasında kurulan koalisyon hükümetleri (iii) 2002‘den günümüze kadar gelen AKP olmak üzere üç döneme ayrılır. Bu anlamda, Özal dönemi ile başlayan ve günümüze kadar artarak devam eden seçim kampanyaları, dönemsel olarak ayrı ayrı incelenir. Çalışmanın materyali olarak basılı bildirgeler, kitaplar, makaleler, parti liderlerinin söylemleri, sloganlar, reklam afişleri, logolar, amblemler, internet kaynakları, ulusal gazete arşivleri vb. veriler kullanılmıştır. Verilerin çözümlenmesinde betimsel ve içerik analizin temel tekniklerinden yararlanılmıştır. Her üç dönemde de siyasal partilerin, politik ritüel, simge ve mitler aracılığı ile ideolojilerini açıkladıkları ve diğer rakip aday(lar) karşısında kendilerini konumladıkları görülür. Bu anlamda ritüel, sembol, mit vb. politik-kültürel kodların, seçmenler arasında kitle bilinci sağlayarak ideolojik bir ürüne dönüştüğü ve siyaseti yeniden şekillendirdiği söylenebilir.

Anahtar Kelimeler:

siyasal ritüeller, Siyasal semboller, Seçimler, Seçim kampanyaları, Türk siyasal yaşamı, Siyasal iletişim

Elections as a Political Ritual: The Case of Turkey

Ritual, myth, symbol, etc. values are cultural tools that effective in shaping and sustaining political and social life. In this study, the theoretical analysis of political rituals and symbols used in election campaigns since 1980s until present is aimed. In particular, the anthropological discourses and themes, the various symbols used in a certain ritual pattern that stand out as the propaganda tools of the parties during the election periods, constitute the main subject of the study. The reason for starting the study with Özal at its initial phase, along with Turkey’s liberalization policies and the transition to a free market economy, is associated with this period. The study is divided into three periods: (i) the period Özal in power between 1983-1991, (ii) the coalition governments established between 1991-2002, (iii) the AKP that has been on SceneKit from 2002 up to the present. In this sense, the election campaigns that started with the Özal period and continued increasingly until now are analyzed periodically as separate items. As the material of the study, printed declarations, books, articles, discourses of party leaders, slogans, advertising posters, logos, emblems, internet resources, national newspaper archives, etc. data were used. Basic techniques of descriptive and content analysis were used in analyzing the data. In all three periods, political parties are seen to explain their ideology through political rituals, symbols and myths and position themselves against other rival candidate(s). In this sense, ritual, symbol, myth, etc. It can be said that the political-cultural codes have turned into an ideological product and reshaped politics by providing mass consciousness among the voters.

Keywords:

Political rituals, political symbols, elections, election campaigns, Turkish political life, political communication,

PDF

___

Abales, M.(2012). Devletin antropolojisi (N. Ökten, Çev.). Ankara: Dipnot Yayınları.
Akbaş, H. (2004). Bir siyasal iletişim aracı olarak internet. Konya: Tablet Kitabevi.
AK Parti. (2002). 3 Kasım 2002 seçimleri: Seçim kılavuzu. http://www.akparti. org.tr/media/272301/2002-secim-kilavuzu.pdf.
AK Parti. (2007). 22 Temmuz 2007 genel seçimleri seçim beyannamesi. https://www.akparti.org.tr/media/318777/22-temmuz-2007-genel-secimleri-
AK Parti. (2011). 12 Haziran 2011 genel seçimleri seçim beyannamesi. http://www.akparti.org.tr/media/272799/secim-beyannamesi-2011.pdf.
AK Parti. (2015). Yeni Türkiye yolunda daima adalet daima kalkınma, 7 Haziran 2015 genel seçimleri seçim beyannamesi. https://m.bianet.org/bianet/siyaset/ 163824-akp-
Ak Parti. (2018). Cumhurbaşkanlığı seçimleri ve genel seçimler seçim beyannamesi. https://www.akparti.org.tr/media/271931/secim-beyannamesi-2018.pdf.
AKP ve CHP'nin seçim sloganları. (2007, 7 Haziran). Haber7com. https:// www. haber7.com/siyaset/haber/246372-akp-ve-chpnin-secim-sloganlari.
Akpolat, Y. (2020). Kant’ın siyaset teorisi bağlamında siyaset ve darbe üzerine bir deneme. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 20 (15 Temmuz), 97–105.
Aktan, C.C. (1996). Turgut Özal’ın değişim modeli ve değişime karşı direnen güçlerin tahlili. Türkiye Günlüğü Dergisi, 40 (Mayıs-Haziran), 15-32.
Anayasa Mahkemesi 367 şart dedi. (2007, 2 Mayıs). Hürriyet. https://www. hurriyet.com.tr/gundem/anayasa-mahkemesi-367-sart-dedi-6436574.
Anavatan Partisi. (1987). Anavatan Partisi 29 Kasım 1987 Seçim Beyannamesi. https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/handle/11543/664.
Anavatan Partisi.(1999). Anavatan Partisi Seçim Bildirgesi ve Türkiye sözleşmesi. https://acikerisim.tbmm.gov.tr/bitstream/handle/11543/2579/199902101.pdf?sequence=1&isAllowed=y
Atmaca, T. (2015, 1 Ekim). 1 Kasım seçimleri için partilerin sloganları belli oldu. https://pazarlamailetisimi.com/1-kasim-secimleri-icin-partilerin-sloganlari-belli-oldu/
Aydemir, S. (2006). Seçim sistemlerinin siyasal hayattaki etkileri ve Türkiye örneği. Bilgi, 12(1), 61–78.
Aydın, Ş. (2014, 30 Mart). Unutulmayan sloganlar afişler vaatler. Akşam. https://www.aksam.com.tr/pazar/unutulmayan-sloganlar-afisler-vaatler/ haber-295988
Balandier, G. (2017). Siyasal antropoloji (D. Çetinkasap, Çev.). Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Balcı, Ş. (2007). Türkiye’de negatif siyasal reklamlar: 1995, 1999 ve 2002 genel seçimleri üzerine bir analiz. Selçuk İletişim, 4(4), 122–142.
Balcı, Ş. ve Bekiroğlu, O. (2015). Türkiye’de siyasal kampanya uygulamaları. İ. Çağlar ve Y. Özkır (Eds.), Türkiye’de siyasal iletişim 2007-2015 içinde (s. 11–18). İstanbul: SETA Yayınları.
Barlas, M. (2001). Turgut Özal’ın anıları. İstanbul: Birey Yayıncılık.
Başarının sırrı Erdoğan: 2011 genel seçimi. (2017, 17 Mart). Yeni Şafak. https://www.yenisafak.com/secim/basarinin-sirri-erdogan-2011-genel-ecimi-2629686.
Başbakan Çiller’i korkutan belgeler. (1995, 14 Aralık). Cumhuriyet. s.7
Baykal'ın 37 yıllık siyasi serüveni. (2010,10 Mayıs). Cumhuriyet. https://www. cumhuriyet.com.tr/haber/baykalin-37-yillik-siyasi-seruveni-143732.
Bila, F. (2002, 9 Eylül). Çiller’in hazırlığı. Milliyet. s.14.
Bitigen, A. (2019, 8 Mayıs). Meşruiyet sorunu, rıza üretimi. Sonhaber16. https://www.sonhaber16.com/mesruiyet-sorunu-riza-uretimi/
Bora, T.(Ekim 2002). Cem Uzan ve neo-faşizmin yeni yüzü: Şirket konserlerinden partiye. Birikim, 162, 53–61.
Bozkurt, V. (2001). Geleceğin toplumu, dönüşümcü liderlik ve Turgut Özal. İ. Sezal ve İ. Dağı (Eds.), Kim bu Özal içinde (pp.169-196). İstanbul: Boyut Yayınları.
Cemal, H. (1989 ). Özal hikâyesi. Ankara: Bilgi Yayınevi.
CHP bugüne kadar 6 başkan gördü. (2010, 20 Mayıs). Cumhuriyet. https:// www.cumhuriyet.com.tr/haber/chp-bugune-kadar-6-baskan-gordu-146654.
CHP’nin hedefi, AKP silahı; incir, kabak ve kavun. (2002, 17 Ekim). Milliyet. https://www.milliyet.com.tr/ekonomi/chp-nin-hedefi-akp-silahi-incir-kabak-ve-kavun-5200992.
Cıngı, M. (2015, 18 Mart). 1977-1983-1987 genel seçimleri. https://www. slideshare.net/mstfcng/197719831987-genel-seimleri.
Collins, R. (2004). Interaction ritual chains. New Jersey: Princeton University Press.
Cumhuriyet Halk Partisi. (1995). CHP 1995 seçim bildirgesi. https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/handle/11543/2571.
Cumhuriyet Halk Partisi. (2002). Cumhuriyet Halk Partisi 2002 seçim bildirgesi. https://www.chp.org.tr/yayinlar/secim-Bildirgeleri.
Çağdaş, A. (2018, 26 Mayıs). CHP, genel başkan Kılıçdaroğlu’nun katılımıyla 24 Haziran seçim bildirgesini açıkladı! https://bilderim.com/chp-genel-baskan-kilicdaroglunun-katilimiyla-24-haziran-secim-bildirgesini-acikladi/
Çavdar, T. (2019). Türkiye'nin demokrasi tarihi: 1950'den günümüze. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
Demokratik Sol Parti. (1991). Gözün aydın Türkiye DSP seçim bildirgesi. https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/bitstream/handle/11543/602/199303175.
Demokratik Sol Parti. (1995). DSP ile dürüst yönetim, halkça düzen ulusal birlik DSP seçim bildirgesi. https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/handle/11543/764.
Devran, Y. (2004). Siyasal kampanya yönetimi. İstanbul: Odak İletişim.
Dindar, C. (2017, 25 Mayıs). Aşikâr 24 Ocak, derin 12 Eylül: Turgut Özal. https://bilimvegelecek.com.tr/index.php/2017/05/25/asikar-24-ocak-derin-12-eylul-turgut-ozal/
Doğru Yol Partisi. (1991). 21Ekim sabahı yeni bir Türkiye DYP seçim bildirgesi. https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/handle/11543/679.
Doğru Yol Partisi’nin seçim beyannamesi basına dağıtıldı. (1987, 12 Kasım). Cumhuriyet, s.8.
Doğru Yol’un rengi parlement mavisi. (2001, 8 Aralık). Milliyet. https://www.milliyet.com.tr/siyaset/dogru-yol-un-rengi-parlament-mavisi-5269204.
Duman, D. ve İpekşen, S.S. (2013). Türkiye’de genel seçim kampanyaları (1950-2002). Turkish Studies, 8(7), 117-135.
Dürüstlüğün simgesiyiz. (1999, 1 Nisan). Hürriyet. https://www.hurriyet. com.tr/gundem/durustlugun-simgesiyiz-39070797.
En başarılı kampanyayı hangi parti yürüttü? (2011, 14 Haziran). Habertürk https://www.haberturk.com/medya/haber/639393-en-basarili-kampanyayi-hangi-parti-yuruttu.
Geçmişten günümüze parti sloganları. (2010, 14 Temmuz). İnternethaber. https://www.internethaber.com/gecmisten-gunumuze-parti-sloganları-271409h.htm.
Gökmen, Y. (1992). Özal sendromu. Ankara: Verso Yayınları.
Göl, N. (2018, 8 Mayıs). İşte Muharrem İnce’nin seçim şarkısı. Yurt. https:// www.yurtgazetesi.com.tr/gundem/iste-muharrem-incenin-secim-sarkisi-ilk-kez-yurt-ta-h91820.html.
Görgülü, G. (2007, 6 Haziran). Yalnız afişle politik kampanya olmaz! https://www.pazarlama30.com/yalniz-afisle-politik-kampanya-olmaz/
Gündoğan, B. (2020, 17 Haziran). Siyasette 'Baba'sız 5 yıl. https://www.aa. com.tr/tr/turkiye/siyasette-babasiz-5-yil/1879918.
Gürcanlı, Z. ve Alp, A. (2015, 2 Ekim). HDP seçim bildirgesi açıklandı. Hürriyet. https://www.hurriyet.com.tr/gundem/hdp-secim-bildirgesi-aciklandi-30214159.
İpekşen, S.S. ve Duman, D. (2015, 25 Mayıs). 1991-1995-1999 Seçimleri: İmaj Çağı. http://m.bianet.org/kadin/bianet/164719-1991-1995-1999-secimleri-imaj-
İşte 6 partinin 24 Haziran için hazırladıkları seçim kampanyaları. (2018, 28 Mayıs). Marketing Türkiye. https://www.marketingturkiye.com.tr/haberler/ iste-6-partinin-24-haziran-için-hazırladıkları-seçim-kampanyaları/
İşte AK Parti'nin seçim kampanyasında kullanacağı sloganlar. (2018, 23 Mayıs). Hürriyet. https://www.hurriyet.com.tr/galeri-iste-ak-partinin-secim-kampanyasinda-kullanacagi-sloganlar-40845707.
İşte HDP'nin seçim şarkısı ve sloganı. (2015, 10 Nisan). Habertürk. https:// www.haberturk.com/gundem/haber/1064339-iste-hdpnin-secim-şarkısı.
İşte MHP’nin seçim vaatleri. (2015, 3 Mayıs). Haberler.com. https://www. haberler.com/iste-mhp-nin-secim-vaatleri-7266732-haberi/
Kalafat, H. (2015, 15 Mayıs).Seçim şarkılarından iktidar falı tutmak. http://bianet org/biamag/siyaset/164575-secim-sarkilarindan-iktidar-fali-tutmak.
Kalender, A. (2000). Siyasal iletişim seçmenler ve ikna stratejileri. Konya: Çizgi Kitabevi.
Kemankaş, İ. (2019, 21 Aralık). Not defteri: Bir partiden çok partiye. http://www.enbursa.com/yazarlar/ ismail-kemankas-10/not -defteri-bir-html.
Kertzer, D.I. (1988). Ritual, politics, and power. New Haven: Yale University Press.
Kıbrıs Fatihi'ydi 'apo avcısı' oldu. (1999, 17 Şubat). Milliyet. s. 18
Le Bon, G. (2017). Kitleler psikolojisi (H. İlhan, çev.). Ankara: Alter Yayıncılık.
Liberalleşme hareketinin sembolü: Anavatan Partisi. (2019, 15 Mayıs). https://www.habernediyor.com/siyaset/liberallesme-hareketinin-sembolu-
Lukes, S. (1975). Political ritual and social integration. Sociology,9(2), 289–308.
Meriç, M. (2007, 7 Temmuz). İki hafta kala şarkılı seçim tarihi. Radikal. http://www.radikal.com.tr/hayat/iki-hafta-kala-sarkili-secim-tarihi-867383/
Meriç, M. (2018, 20 Mayıs). 24 Haziran 2018, 1977 ya da 1989’da yaşananlar gibi bir dönüm noktası olabilir. Neden olmasın ki? hhtp://www.toplumsal.org/index.
Milliyetçi Hareket Partisi. (2002). Milliyetçi Hareket Partisi 2002 seçim beyannamesi.https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/bitstream/handle/11543/938/200300790.
Milliyetçi Hareket Partisi. (2007). Milliyetçi Hareket Partisi 22 Temmuz 2007 seçim bildirgesi. https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/bitsream/handle/11543/ 919/200902631_2007.pdf?sequence=1&isAllowed=y.
Milliyetçi Hareket Partisi. (2011). Milliyetçi Hareket Partisi 2011 Seçim Beyannamesi. https://www.mhp.org.tr/usr_img/_mhp2007/kitaplar/MHP_ 2011_SecimBe-yannamesi.pdf. Milliyetçi Hareket Partisi. (2015). 1 Kasım 2015 genel seçimleri seçim beyannamesi.https://www.mhp.org.tr/usr_img/mhpweb/1kasimsecim/beyanname_1kasım2015.pdf.
Nar, M.Ş. (2019). Kültürel kimlik sorunsalı: Görecelik mi, evrenselcilik mi? Yoksa uzlaşı mı? Antropoloji, 37, 72-80.
Oral, R.ve Öztürk, (2007,13 Haziran). CHP altı yeni bakanlıkla gelebilir! https:// www.haber7.com/siyaset/haber/247958-chp-alti-yeni-bakanlikla-gelebilir.
Örnek günlükleri, darbe iddialarına dayanak oldu. (2009, 26 Mart). Milliyet. https://www.milliyet.com.tr/gundem/ornek-gunlukleri-darbe-iddialarina-dayanak-oldu-1075636.
Özal, T. (1992, 24 Aralık). 8. Cumhurbaşkanı Turgut Özal'ın İzmir Ticaret Odasındaki konuşmaları. İzmir Ticaret Odası, 14-17.
Özgönül, E. (2017, 5 Kasım ).16 yıl sonra ortaya çıkan sır! Ecevit’in teklifini kabul etmemiş. Sözcü. https://www.sozcu.com.tr/2017/gundem/ecevit-fp-kapatilmasin-dedi-sezer-teklifi-kabul-etmedi-2077489/
Özkan, A. (2016). 7 Haziran ve 1 Kasım seçimlerinde siyasal iletişim. İstanbul: SETA Yayınları.
Özkan, N. (2014). Seçim kazandıran kampanyalar. İstanbul: Mediacat Yayınları.
Özkazanç, A. (1997). Refah devletinden yeni sağa: Siyasi iktidar tarzında dönüşümler. Mürekkep, 7, 21-37.
Özkır, Y. (2018, 2 Haziran). AK Parti’nin kampanya stratejisi. https: //kriter dergi.com/siyaset/ak-partinin-kampanya-stratejisi.
Özpolat, A. (2016). Türk siyasetinde reklam gerçeği: Cem Uzan örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Öztürk, S. (2014). Siyasal ikna ve seçim müzikleri: Türkiye üzerine bir inceleme. İletişim ve Diplomasi, 3, 195–218.
Parti amblemlerinin anlamları. (2011, 23 Şubat). Sabah. https://www.sabah. com.tr/galeri/turkiye/parti_amblemlerinin_anlamlari.
Partilerin kampanyaları. (1999, 2 Şubat). Hürriyet. https://www.hurriyet.com. tr/gundem/partilerin-kampanyalari-39064962.
Refah Partisi. (1991). 20 Ekim 1991 genel seçimi Refah Partisi seçim beyannamesi. https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/handle/11543/672.
Refah Partisi. (1995). 24 Aralık 1995 Refah Partisi seçim beyannamesi. 25 Aralık sabahı Türkiye yeniden doğacak. https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/handle/ 11543/763.
Sarıbay, A. Y. (2001). Türkiye’de demokrasi ve politik partiler. İstanbul: Alfa Yayınları.
Seçim sloganları, afişleri ve şarkıları.(2019, 2 Mart). Nostalgia Wall. https:// www.nostalgiawall.com/insanlar/secim-sloganlari-afisleri-ve-sarkilari/
Sohtaoğlu, M. (2014, 27 Ocak). Siyasetin fon müziği. https://www.cnnturk.com /yazarlar/mete-sohtaoglu/siyasetin-fon-muzigi.
Solak, G. (2018, 19 Haziran). 24 Haziran seçimi için siyasi partilerin hazırladığı reklam filmleri. https://listelist.com/24-haziran-secimi-reklam-filmleri/
Şenkal, Y. (2014). Seçime damga vuran kampanyalar: ANAP seçim şarkıları. https://www.youtu-be.com/watch?v=fB7_5yIdPu0.
Tarihin en iddialı seçim vaatleri.(2007, 24 Haziran). Haber7com. https://www. haber7.com/siyaset/haber/250746-tarihin-en-iddiali-secim-vaatleri.
Topuz, H. (1991). Siyasal reklamcılık dünyadan ve Türkiye’den örneklerle. İstanbul: Cem Yayınevi.
Tosun, M. (2018, 16 Nisan). Ekonomik ve sosyal dönüşümün mimarı: Turgut Özal. https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/ekonomik-ve-sosyal-donusumun-mimari-turgut-ozal/1119517.
Turner, V. (1995). The ritual process, structure and anti-structure. New York: Aldine De Gruyter.
Türkiye Asya Stratejik Araştırmalar Merkezi. (2008, 11 Şubat). Temmuz 2007 seçimleri kampanya karnesi: Langırtlaşan siyaset ortamında iletişim etkisi. https://tasam.org/trR/Icerik/792/temmuz_2007_secimleri_kampanya_karnesi.
Türkiye bilge, demokrat ve tecrübeli liderine kavuşuyor. (1995, 24 Aralık). Milliyet. s.15.
Türkiye’nin kâbusu: 1991 genel seçimi. (2019). Yeni Şafak. https://www.yenisafak.com/secim-1991.
Türkiye'nin en kanlı terör saldırısı. (2015, 10 Ekim). Hürriyet. https:www. hurriyet.com.tr/gundem/turkiyenin-en-kanli-teror-saldirisi-30282825.
TÜSİAD'ın hükümet deviren reklamcısı öldü. (2002, 25 Ocak). Hürriyet. https://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/tusiadin-hukumet-deviren-eklamcisi-ernart-oldu-50507.
Ulagay, O. (1987). Özal ekonomisinde paramız pul olurken kim kazandı kim kaybetti. Ankara: Bilgi Yayınevi.
Uzan beni taklit ediyorlar. (2007, 22 Haziran). Milliyet. https://www.milliyet. com.tr/siyaset/uzan-beni-taklit-ediyorlar-203168.
Ülsever, C. (2007, 29 Nisan). 27 Nisan muhtırası millete hayırlı olsun. Hürriyet. https://www.hurriyet.com.tr/27-nisan-muhtirasi-millete-hayirli-olsun-6426009.
Wulf, C. (2015). Tarihsel kültürel antropoloji (Ö.D. Sarısoy, Çev.). Ankara: Dipnot Yayınları.
Yılmaz, İ. (1999, 6 Mart). Doğru slogan seçim kazandırıyor. Milliyet. https:// www.milliyet.com.tr/siyaset/dogru-slogan-secim-kazandırıyor-5255243.
Yüksek Seçim Kurulu. (2007). 1983-2007 yılları arasında yapılan milletvekili genel seçimleri. https: //www.ysk.gov.tr/tr/1983-2007yillari-arasi-milletvekili-genel-secimleri/3008.
Zariç, S. (2006). Türk siyasal hayatında Milli Görüş Hareketinin tarihsel gelişimi ışığında Milli Görüş İle Adalet ve Kalkınma Partisi arasındaki ideolojik farklılıklar. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(38), 228–243.