MasterChef’e Sosyolojik Bakış: Türkiye Örneği

İnsanlığın en kadim meselesi olan yemek olgusunu sosyolojik aksiyomla irdelemek bu çalışmanın temel motivasyonudur. İletişim ve yemek konusunun sınırları içinde hazırlanmış bu çalışmada, epey girift olan iletişim pratikleri içinden kitle iletişimine odaklanılmıştır. Çalışma, en sık başvurulan kitle iletişim aracı olan televizyonun kapsamı içinde gerçekleşmiştir. Oldukça popüler bir TV içeriği olan MasterChef’in Türkiye deneyimi irdelenmiştir. Araştırmanın metodolojik tasarımını van Dijk’in ideolojik söylem analizi oluşturmuştur. Global bir program olan MasterChef, değişik ülkelerde, farklı disiplinlerden araştırmacıların ilgisini çekmiştir. Yapılan değerlendirmelerin önemli bir kısmı bu içeriğin çatışmasız, eşitlikçi, sevecen ve iyicil olduğu yönündedir. Oysa bu çalışmanın çözümlemesinden çıkan sonuç, sözü edilen değerlendirmelerden farklıdır. Programın içine gömülü olan söylem neo-liberal ideolojinin temel savlarıyla uyumlu bir eğilim taşımıştır. Gerçektekinin televizyon ortamındaki simülasyonu olan MasterChef Türkiye mutfağında üretilen söylemle izleyenler; çevreci, sağlıklı, erişilebilir gıda meselelerinden uzaklaştırılarak tüketim kültürüne ait bir fantazyaya davet edilmiştir. Kimliklerimiz, söz ve edimlerimiz, sınıfsal farklılıklarımız ve iktidar odakları yemek üzerinden yeniden imlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Yemek Sosyolojisi, Televizyon, İdeoloji, MasterChef, Türkiye

Sociological Perspective Towards MasterChef: The Case of Turkey

The main motivation of this study is to examine the phenomenon of food, which is the ancient issue of humanity with sociological axiom. In this study, which was prepared within the boundaries of communication and food, it is focused on mass communication among the rather complex communication practices. The study was realized within the scope of television, which is the most frequently used mass communication tool. MasterChef experience of Turkey, which is quite a popular TV content, were examined. Van Dijk's analysis of ideological discourse constitutes the methodological design of the study. An important part of the conducted evaluations is that this content is non-conflict, egalitarian, affectionate and benign. However, the analysis result of this study is different from these evaluations. Program tended to be in line with the basic arguments of neo-liberal ideology. With the discourse produced in MasterChef Turkey kitchen, the viewers were removed from environmentalist, healthy, accessible food issues and invited to a fantasy of consumption culture. Our identities, words and deeds, class differences have been re-marked through food.

Keywords:

Food Sociology, Television, Ideology, MasterChef, Turkey,

___

Akarçay, E. (2014). Kâh kahvehane kâh café: küreselleşen Eskişehir’de kahve tüketimi üzerine kuramsal bir giriş. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi ,( ), 181-202.
Akarçay, E. (2016). Beslencenin sosyolojisi. Ankara: Phoenix Yayınları.
Althusser, L. (2000). İdeoloji ve devletin ideojik aygıtları. (Y. Alp ve M. Özışık, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
Arun, Ö. (2010). Türkiye’de televizyon alanının sosyal yapısı ve televizyon alanında kültürel tüketim pratikleri. Doktora tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Halkla İlişkiler ve Tanıtım Anabilim Dalı Araştırma Yöntemleri Bilim Dalı, Konya.
Bednarek, M. (2013). There’s no harm, is there, in letting your emotions out: a multimodal perspective on language, emotion and identity in MasterChef Australia. Nuria Lorenzo-Dus and Pilar Garcés-Conejos Blitvitch. (Ed.), In Real Talk: Reality Television and Discourse Analysis in Action. (p.88–114). Basingstoke UK: Palgrave Macmillan.
Bourdieu, P. (1997). Televizyon üzerine. (T. Ilgaz, Çev.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Bourdieu, P. (2015). Ayrım, beğeni yargısının toplumsal eleştirisi. (D. Fırat ve G. Berkkurt, Çev.) Ankara: Heretik Yayın.
Carlson, B. & Svensson, M. (2015). Masterchef and The Sportification of Popular Culture, Published on idrottsforum.org, 1-16. Retrieved from: https://www.researchgate.net/publication/286926045_Masterchef_and_the_sportification_of_popular_culture
Çavuş, Ö. (2014, Güz). Türkiye'de Vegan ve Vejetaryen işletmelerin Artışı: Küreselleşme Bağlamında Bir İnceleme İstanbul Örneği. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Bölümü Değişim Sosyolojisi Dersi Sunumu, Erişim: https://www.academia.edu/30831771/Vegan_Vejetaryen_%C4%B0%C5%9Fletmeler_ve_K%C3%BCreselle%C5%9Fme
Doğanay, Ü. (2003). Demokratik usuller üzerine yeniden düşünmek. Ankara: İmge Kitabevi.
Durkheim, E. (1985). Toplumbilimsel yöntemin kuralları. (C. B. Akal, Çev.) Ankara: B/F/S Yayınları.
Fiske, J. (2003). İletişim çalışmalarına giriş. (S. İrvan, Çev.) Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
Giddens, A. (2011). Sosyolojinin savunusu. (İ. Kaya, Çev.) İstanbul: Say Yayınları.
Giddens, A. (2008). Sosyoloji. (A. Sönmez, Çev.) İstanbul: Kırmızı Yayınları.
Hall, S., Bob, L. & McLennan, G. (1985). Siyaset ve ideoloji ‘Gramsci’. (S. Emrealp, Çev.) Ankara: Birey ve Toplum Yayınları.
Haarman, L. (2015). MasterChef: Cooking Competition Across Cultures. Roberta Piazza, Louann Haarman, and Ann Caborn (Ed.), In Values and Choices in Television Discourse: A View from Both Sides of the Screen, (p.158–182). Basingstoke UK: Palgrave Macmillan.
Hancock, P., Hughes, B., Jagger, E., Kevin, P., Russel, R., Winton, E., Tyler, M., (2000). The body. Culture and Society, Philadelphia: Open University Press.
Hekimoğlu, G. (2019a). Televizyondaki agora: bir kamusal alan imkânı olarak televizyon. Ankara: Gece Akademi.
Hekimoğlu, G. (2019b). Ataerkil söylemin medyadaki izdüşümü: Rinso reklam filmi üzerine bir inceleme. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19 (4), 1189-1206.
Hofsoos, E. (1999). Reklam ve yönetim. (A. Haykır, Çev.) Ankara: Öteki Ajans
Kaymak, G. ve Öztürk, Aykaç, N. (2015). Yeni denetim biçimleri bağlamında ideoloji. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3 (14), 39-51.
Kejanlıoğlu, B. (2015). Medya çalışmalarında kamusal alan kavramı. M. Özbek (Ed.), Kamusal alan içinde (s. 837-861). İstanbul: Hil Yayın.
Kınıkoğlu, M. (2015). Vegan beslenme. İstanbul: Oğlak Yayıncılık
Koç, M. (2014). Gıda sisteminde kim doğruyu söylüyor. Gıda Dergisi: Kırmızı Et/Gıda Politikaları, Mart, 26-29.
Kümbetoğlu, B. (2012). Sosyolojide ve antropolojide niteliksel yöntem ve araştırma. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
Marcuse, H. (2010), Tek boyutlu insan. (A. Yardımlı, Çev.) İstanbul: İdea Yayınevi.
Mardin, Ş. (2006), İdeoloji. İstanbul: İletişim Yayınları.
Marx, K. ve Engels, F. (1976). Alman İdeolojisi. (S. Hilav, Çev.) İstanbul: Sosyal Yayınları.
Moore, L. (2017). The Politics of Cooking: Class, Inequality and Power in MasterChef Australia. Master Dissertation, University of Tasmania School of Social Sciences. Retrieved from https://eprints.utas.edu.au/30683/1/Moore_whole_thesis.pdf
Phillipov, M. (2012). Communicating health risks via the media: what can we learn from Masterchef Australia? The Australasian Medical Journal. 5 (11), 593.
Postman, N. (1994). Televizyon: öldüren eğlence. (O. Akınhay, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Singer, P. (2005). Hayvan özgürleşmesi. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Sözen, E. (2017). Söylem, belirsizlik, mübadele, bilgi/güç ve refleksivite. İstanbul: Profil Kitap.
Tatar, A. (2019). Siyasal Pazarlama Açısından Siyaset Kurumu İmajının Seçmenler Tarafından Algılanması ve Iğdır İline Yönelik Bir İnceleme, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi [itobiad], 8 (4), s: 2810/2836.
Üşür, S. (1997). İdeolojinin serüveni. Ankara: İmge Kitabevi.
van Dijk, T. (2003). Söylem ve ideoloji çok alanlı bir yaklaşım. (B. Çoban ve Z. Özarslan, Çev.) İstanbul: Su Yayınevi.
van Dijk, J. (2018). Ağ toplumu alternatif medya ve toplumsal hareketler. (Ö. Sakin, Çev.) İstanbul: Epsilon Yayınevi.
van Dijk, Teun, (2005). Söylemin yapıları ve iktidarın yapıları. M. Küçük (Ed), Medya, İktidar ve İdeoloji içinde. (s. ) Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
van Dijk, Teun, (2018, Haziran). Eleştirel Söylem Çözümlemesi. Erişim adresi: https://www.thebrandage.com/teun-a-van-dijk-elestirel-soeyle-coezumlemesi
Yegen, C. ve Aydın, O.B. (2018). Postmodern bir kimlik olarak veganlık ve bir çevrimiçi vegan ağının analizi. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, 28, 91-114. doi: 10.16878/gsuilet.436034
Yılmaz, A. B. (2018). Yeni medya ve toplumsal hareketler: vegan hareketi örneği üzerine bir inceleme. Yüksek lisans tezi, İstanbul Ticaret Üniversitesi, Medya ve İletişim Sistemleri Ana Bilim Dalı, İstanbul.