Hâfız’ın Şâh-ı Şucâʻ ve Kıvâmüddîn Muhammed Sâhibu’l-Iyâr Adına Methiyelerindeki Teşbîh Sanatları Üzerine Bir İnceleme

Teşbîh, söze kuvvet ve güzellik vermek için aralarında benzerlik bulunan iki şeyden zayıf olanı güçlü olana benzetmeye denir. Fars edebiyâtında teşbîh sanatı çeşitli şekilllerde kullanılmıştır. İlk dönemlerde sâde ve somut teşbîhler kullanılırken daha sonra anlaşılması güç teşbîhler kullanılmıştır. Fars edebiyâtında on altı çeşit teşbîh türü vardır. Hâfız, Şâh-ı Şucâʻ ve onun vezîri Kıvâmüddîn Muhammed Sâhibu’l-Iyâr hakkında yazmış olduğu methiyesinde bu sanattan çokça istifâde etmiştir. Şâh-ı Şucâʻ kasîdesinde kullanılan teşbîhler daha somut, açık ve sayıca daha fazla iken Kıvâmüddîn Muhammed’in kasîdesinde kullanılan teşbîhler sayıca daha az, daha kapalıdır. Hâfız; Şâh-ı Şucâʻı mübâlağadan uzak bir üslûpla teşbîh sanatları ile dolu bir şekilde medhederken, veziri de mübâlağasız ama nasihatvârî daha çok vezirin bilgin kişiliğini, cömertliğini ön plana çıkartıp teşbîhten uzak bir şekilde övmüştür. Şâh-ı Şucâʻın medhinde toplam altmış yedi teşbîh sanatı kullanan Hâfız, vezirin medhinde toplam yirmi yedi teşbîh sanatı kullanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Teşbîh, Teşbîh Sanatları, Şah-ı Şucâʻ, Kıvamüddîn Muhammed, Karşılaştırmalı Edebiyat

An Analysis About the Art of Similes in the Praises of Hafiz on Behalf of Shah-ı Shuca and Kıvamuddin Mohammed Sahibu’l-Iyar

Simile(teşbih) is to assimilate the weaker of two things which have similarity to the strong one in order to add strength and beauty to the expression. The art of simile has been used in Persian literature in a variety of forms. Hafiz utilized from this art greatly in his praise which he wrote about Shah-ı Shuca and his vizier Kıvamuddin Mohammed Sahibu’l-Iyar. When the similes which are used in the eulogium of Shah-ı Shuca are more concrete, open and more numerous, similes used in the eulogium of Kıvamüddin Mohammed are less in number and more closed. While Hafiz praises Shah-ı Shuca in a style clear of exaggeration and in a form filled with art of simile, also praises the vizier without exaggeration but hortatively, far from simile, mostly bringing wise personality and generosity of the vizier into the forefront.

Keywords:

Simile, Arts of Simile, Shah-ı Shuca, Kıvamuddin Mohammed, Comparative Literature,

PDF

___

Aytaç, Gürsel, Karşılaştırmalı Edebiyât Bilimi, İstanbul: Say Yayınları, 2013.
Bosnevî, Muhammed Sûdî, Şerh-i Sûdî Ber Hâfız, çev. İsmet Sitârzâde, Tahran: Müessese-i İntişârât-i Nigâh, 1389, c. IV.
Cürcânî, Seyyid Şerîf, Kitâbu’t-Taʻrîfât çev. Arif Erkan, İstanbul: Bahar Yayınları, 1997.
Değirmençay, Veyis, ʻʻTeşbîh’’, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2011, c. XXXX, s. 556.
Durmuş, İsmail, , ʻʻTeşbîh’’, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2011, c. XXXX, s. 553.
Engünün, İnci, Mukâyeseli Edebiyât, İstanbul: Dergah Yayınları
Gölpınarlı, Abdulbâkî, Hâfız Divânı, İstanbul: Maârif Matbaası, 1944.
Gölpınarlı, Abdulbâkî, Hâfız-ı Şirazî Hafız Dîvânı Hasan Âli Yücel Klasikler Dizisi, 3. bs., İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2016.
Hümâyî, Celâleddîn Funûn-i Belâgat ve Sınâʻât-ı Edebî, Tahran: Mahâret Yayın, 1389.
Muhammedî, Muhammed Hüseyin, Belâgat (Meʻânî, Beyân ve Bedîʻ), tahran: İntişârât-ı Züvvâr, 1392.
Pedide, Mahmut, ‘’Hâfız Divânında Güç Beyitler’’, Doktora Tezi, İ.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1978.
Rousseau, M. Andre-Pichois, Claude, Karşılaştırmalı Edebiyât, çev. Mehmet Yazgan, İstanbul: MEB Yayınları, 1994.
Seyyid Ali Âl-i Davud, ʻʻAl-i Muzaffer (Silsile)’’, Dâiretü’l-Meârf-i Bozorg-i İslâmî, c.2, s.144.