Asur Ticaret Kolonileri Çağı ve Hititler Devrinde Anadolu’da Kuyumculuk

Bu çalışmada, arkeolojik veriler ile yazılı kaynakları beraber değerlendirerek dönemin kuyumculuğunu ortaya koymaya çalıştık. M.Ö. 2. binyılın ilk çeyreğinde Asurlu tüccarlar Anadolu’ya gelerek, sistematik bir ticaret kolonisi kurmuşlardır. Bu ticaret ağının merkezi olan Kültepe’de dönemin mücevher modasını gösteren çok sayıda takı bulunmuştur. Bu buluntular, sayıları az olan Hitit takılarını da değerlendirmemize imkânı sağlamaktadır. Nitekim Hitit sanatı, Anadolu’da kendilerinden önce yaşamış kavimler ile II. binyılda çağdaşı ve komşusu olan kültürlerin Anadolu potasında birleşerek oluşmuş bir sentezdir. İncelemiş olduğumuz arkeolojik verilerden anlaşıldığına göre, kuyumculukta altın, gümüş, demir ve tunç gibi madenler ile lapislazuli, kuvars, fayans ve frit gibi değerli ve yarı değerli malzemeler kullanılmıştır. Kazılarda yüzük, küpe, kolye ve bilezik benzeri takıların yanı sıra elbise iğneleri, saç halkası ve ölü levhaları türünde bulgular elde edilmiştir. Yazılı belgeler de söz konusu arkeolojik verileri desteklemektedir.

Anahtar Kelimeler:

Anadolu, Asur, Hitit, Kuyumculuk, Takılar

Jewelery in Anatolia in Assyrian Trade Colonies Era and Hittites Period

In this study, we tried to present jewelery of the period by evaluating archeological data and written sources together. Assyrian merchants came to Anatolia in the first quarter of 2 thousand B.C. and established a systematic trade colony. Many ornaments showing the jewelery fashion of that period were found in Kültepe that was the center of this trade network. These findings enable us to evaluate Hittites jewellery whose number is few. Thus, Hittites art is a synthesis created by the integration of tribes who lived before themselves in Anatolia and contemporary and neighbor cultures in 2 thousand year in the Anatolia pot. Mines such as gold, silver, iron and bronze and precious and semi-precious materials such as lapislazuli, quartz, faience and frit were used in the jewelery. Findings in form of brooch, hair rings and dead plates were found as well as jewelery such as ring, earring, necklace and bracelet in excavations.

Keywords:

Anatolia, Assyria, Hittite, Jewelery, Ornaments,

PDF

___

Albayrak, İrfan, Kültepe Tabletleri IV, Ankara: TTKY., 2006.
Alp, Sedat, ”Zu den Körperteilnamen im Hethitischen”, Anadolu II, (1957): 1-45.
Bilgiç, Emin, “Asurca Vesikalar Göre Etilerden Önce Anadolu’da Maden Ekonomisi”, Sümeroloji Araştırmaları, (1941): 913-950.
Bilgiç, Emin ve Sabahattin Bayram, Ankara Kültepe Tabletleri-II (AKT II), Ankara: TTKY., 1995.
Bilgiç, Emin ve Cahit Günbattı, Ankaraner Kültepe-Texte III (AKT III), (Stuttgart: FAOS Beiheft 3, 1995).
Bingöl, F. R. Işık, Antik Takılar: Anadolu Medeniyetleri Müzesi, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü, 1999.
Çeçen, Salih, “‘idinnum’ Kelimesinin Anlamı Hakkında Yeni Bir Teklif”, Archivum Anatolicum 2, (1996): 20-24.
Çeçen, Salih, “Kaniš Kārum’unun Diğer Kārum ve Wabartumlar’a “KÙ.AN” (amutum) İle İlgili Önemli Talimatları”, Belleten LXI-231, (1997): 219-232.
Çınardalı Karaaslan, Nazlı, “Arkeolojik ve Filolojik Veriler Işığında M.Ö. 2. Binde Frit, Fayans ve Cam Malzeme Üzerine Bir Çalışma”, Belleten LXXVII-278, (2013): 15-72.
Çınaroğlu, Aykut ve Duygu Çelik, “Alaca Höyük 2007 Yılı Kazısı”, 30. Kazı Sonuçları Toplantısı, Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2009, c. III, s. 91-105.
Darga, Muhibbe, Hitit Sanatı, İstanbul: Akbank Kültür ve Sanat Kitapları: 56, 1992.
Darga, Muhibbe, Anadolu’da Kadın: On Bin Yıldır Eş, Anne, Tüccar, Kraliçe, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2013.
Dercksen, Jan Gerrit (2011). Cevherden Objeye: Kaniş’te Madenler, Anadolu’nun Önsözü Kültepe-Kaniš Karumu, (ed.) Fikri Kulakoğlu, Selmin Kangal, Kayseri: Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, 2011, s. 110-115.
Emre, Kutlu, Hitit Sanatında Kültepe/Kaniş’in İzleri, Anadolu’nun Önsözü Kültepe-Kaniš Karumu, (ed.) Fikri Kulakoğlu, Selmin Kangal, Kayseri: Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, 2011, s. 154-160.
Emre, Kutlu, Yanarlar: Afyon Yöresinde Bir Hitit Mezarlığı, Ankara: TTKY., 1978.
Erkut, Sedat, “Kültepe Metinlerinde Geçen amūtu(m) Üzerine”, Belleten LXXI-260, (2007): 1-4.
Erol, Hakan ve İrfan Albayrak, “Kültepe’den nikka İle İlgili Altı Yeni Belge”, Archivum Anatolicum 8/2, (2005): 1-20.
Gökçek, L. Gürkan, “Koloni Devri Anadolu’sunda Faaliyet Gösteren Asurlu Tüccar Aileler (Šū-Laban’ın oğlu İmdīlum, Aššur-imittī’nin oğlu Uṣur-ša-İštar ve Aššur-rē’ī’nin oğlu Pilah-İštar)”, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2002.
Günbattı, Cahit, Kültepe-Kaniş/Anadolu’da İlk Yazı, İlk Belgeler, Kayseri: Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, 2012.
Lyckowska, Krystyna, “Some Remarks on Jewellery in the Old Assyrian Texts”, Written on Clay and Stone, Ancient Near Eastern Studies Presented to Krystyna Szarzyńska on the Occasion of her 80th Birthday, (1998): 45-53.
Meriçboyu, Yıldız Akçay, Antikçağ’da Anadolu Takıları, İstanbul: Akbank Kültür ve Sanat Kitapları, 2001.
Nimet Özgüç, “Acemhöyük Kazıları”, Anadolu X-2, (1966): 1-28.
Özgüç, Tahsin, Maşat Höyük Kazıları ve Çevresindeki Araştırmalar, Ankara: TTKY., 1978.
Özgüç, Tahsin, Kültepe-Kaniş II, Ankara: TTKB., 1986.
Özgüç, Tahsin, Kültepe-Kaniš/Neša, İstanbul: YKY., 2005.
Özgüç, Tahsin ve Nimet Özgüç, Kültepe Kazısı Raporu 1949, Ankara: TTKB., 1953.
Öztan, Aliye, “2003 Yılı Acemhöyük Kazıları”, 26. Kazı Sonuçları Toplantısı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Dösimm Basımevi, 2005, c. II, s. 91-103.
Sever, Hüseyin, “amūtum Madeninin Ticaretinin Yapılması Hususunda, Asur Şehir Meclisince Verilmiş Bir Ruhsatname”, Archivum Anatolicum 3, (1997): 291-299.
Süel, Aygül ve Mustafa Süel, “1998 Ortaköy-Şapinuva Kazı Çalışmaları”, 21. Kazı Sonuçları Toplantısı, Ankara: Ankara Kültür Bakanlığı Milli Kütüphane Basımevi, 2000, c. I, s. 321-327.
Türe, Altan, M. Yılmaz Savaşçın, Anadolu Antik Takıları, İstanbul: Goldaş Kültür Yayınları, 2002.
Yıldırım, Nurgül, Kültepe Metinlerinde Geçen Altın Süs Eşyaları, History Studies 5/3, (2013): 255-267.
Yılmaz, Şerife, “KÙ.AN (amutum) Madeni ile İlgili 3 Yeni Belge”, Anadolu Medeniyetleri Müzesi 2002 Yıllığı, (2003): 158-172.