Abay Kunanbayev’in Nasihatler Adlı Eserinde Toplumsal Eleştiri Aracı Olarak İroni

Toplumlar gelişebilmek için değişen zamanın ihtiyaçlarına göre kendilerini yenilemeye mecburdur. Bu gelişme ve yenilenme sırasında değişenler kadar bu değişmeleri biçimlendirecek değişmez kıymet hükümlerine de ihtiyaç vardır. Akıl, ahlak ve gayret bu değişimlere istikamet verecek değişmez kıymetlerden sadece üçüdür. Toplumsal değişme bazen gelişme şeklinde değil gerileme ve bozulma şeklinde de ortaya çıkabilir. Bu durumda gelişmeyi sağlayacak değişmez kıymetlerin farkında olan ve toplumlara önderlik edebilecek şahsiyetler tavsiyeleri, teklifleri ve nihayet tenkitleri ile toplumu gerileme ve bozulma istikametinden gelişme istikametine taşımak için çalışır. Abay Kunanbayev de hem Kazak hem Türk dünyası hem de tüm insanlık için örnek bir şahsiyettir. Zamanında genel anlamda insanlığın, özelde Türk dünyasının yaşadığı toplumsal problemlere kayıtsız kalmaz. Halkını ve insanlığı yeniden olması gereken noktaya taşıyabilmek için eserlerinde problemleri teşhis eder. Sebepleri de gerçekçi ve tarafsız bir tavırla eleştirir. Özellikle ‘Kara Sözler-Nasihatler’ isimli nesir metinlerinde bir eleştiri tarzı olarak ironiyi tercih eder. Abay, ironi üslubunun sarsıcı imkânlarından faydalanarak muhatabına daha hızlı tesir etmek ister. Çünkü ironi, hakikati diğer tenkit usullerine göre zıtlıklardan, muhataba yöneltilmiş sarsıcı sorulardan hareketle daha kolay gösterme imkânına sahiptir.

Anahtar Kelimeler:

Abay Kunanbayev, Kara Sözler, ironi, Kazak Edebiyatı, eleştiri

Irony as A Social Criticism Method in Abay Kunanbayev’s Work Named ‘Nasihatler’

In order to develop, societies have to renew themselves according to the needs of the different times. Social change can sometimes occur in a regression and distortion way instead of development. In such a case, persons who are aware of the unchanging values which provides development and who can lead societies struggle to move society from the direction of regression and deterioration to the direction of development with their recommendations, proposals and finally with their criticism. Abay Kunanbayev is an example personality both for Turkish world and for the whole humanity. At that time, he wasn’t indifferent to the social problems that were experienced. To move humanity to the point where they should be again, he diagnoses the problems. He criticizes the reasons in a realistic and neutral attitude. Especially in his prose work named ‘Kara Sözler-Nasihatler’, he prefers the irony as a criticism method.

Keywords:

Abay Kunanbayev, Kara Sözler, Irony, Kazak Literature, Criticism,

PDF

___

AKDEMİR, A. Müslim (2004), Küreselleşme ve Kültürel Kimlik Sorunu, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.3, S.1, s.43-50
ATAÇ, Adnan; ŞAR, Sevgi (2008), İroni ve Etik Söylem Üstüne, 38. ICANAS Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, s.13-24, Ankara
AYAN, Ekrem (26-28 Mayıs 2014), Çağdaş Kazak Edebiyatının Kurucusu Abay Kunanbayev’in Kara Sözlerinde Eğitim, Türk Dünyası Bilgeler Zirvesi, Eskişehir
CEBECİ, Oğuz (2008), Komik Edebi Türler: Parodi, Satir ve İroni, İthaki Yayınları, İstanbul
CENGİZ, İsmail (1995), Kazak Düşünür, Şair ve Yazarı Abay-Doğumunun 150. Yılında, Doğu Türkistan Göçmenler Derneği, İstanbul.
ÇINARLI, Ali Abbas (1997), Büyük Kazak Şairi Abay Kunanbayev (1845-1904), Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, S:3, s.119-123
ERDEM, Tevfik (2001), Abay Yolu Romanının Sosyolojik Açıdan İncelenmesi, Bilig Dergisi S:17, s.1-32, Ankara
HOPAÇ, Mustafa (2013), Kazak Aydınlanmasında Abay Kunanbayev Düsüncelerinin Etkileri Üzerine Bir Deneme, Akademik Bakış Dergisi, S:37, s.1-11, İstanbul.
İSMAİL, Zeyneş ve ÇINAR, A. Abbas. (1995), Abay - Abay'ın Eserlerinden Seçmeler, Türksoy Yayınları, Ankara.
KÖSOĞLU, Nevzat (2012), Türk Dünyası Tarihi ve Türk Medeniyeti Üzerine Düşünceler, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
KİBAR, Zafer (2014), Abay Kunanbayev-Nasihatler (Kara Sözler) Ön Söz, Ankara.
KUNANBAYEV, Abay (2014), Nasihatler (Kara Sözler), Çev.: Zafer Kibar, Ankara.
TÜRKKAHRAMAN, Mimar- TUTAR, Hüseyin (2009), Sosyal Değişme, Bütünleşme ve Çözülme Bağlamında Toplumda Farklı Kültür ve Anlayışların Yeri ve Önemi, Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, S.1, s.1-16