ŞİDDET İÇERİKLİ SÖYLEMLER BAKIMINDAN İFADE ÖZGÜRLÜĞÜNÜN SINIRLANDIRILMASI: AİHM KARARLARI IŞIĞINDA KISA BİR DEĞERLENDİRME

Her türlü kanaati serbestçe açıklama hürriyeti anlamına gelen ve insanın insan olmasından kaynaklı onur değere sahip olan ifade özgürlüğü, birçok temel hak ve hürriyetin teminatı olma özelliğini taşımaktadır. Bu bağlamda ifade özgürlüğünün tam olarak korunmadığı toplumlarda diğer hak ve hürriyetlerden bahsetmek çok da mümkün değildir. Bunun yanısıra, ifade özgürlüğünün sınırsız bir hak olmadığı, tam aksine demokratik toplumlarda bir takım kısıtlamalara tabi olduğu kabul görmektedir. Özgürlüğe ilişkin temel prensip getiren AİHS’nin 10. maddesi aynı zamanda bu özgürlüğün bir takım sınırları olduğunu vurgulamaktadır. Sözleşme’nin 10/2. maddesinde tahdidi bir biçimde sayılan meşru amaçların varlığı halinde bu özgürlüğün sınırlanabileceği öngörülmüştür. Bu amaçlardan herhangi birinin yokluğu halinde ise AİHM tarafından ifade özgürlüğünün ihlal edildiği kabul edilmektedir. Bu çalışma, AİHS'nin 10.maddesi çerçevesinde şiddet içerikli söylemlerin konu edildiği ve Türkiye’nin taraf olduğu bazı AİHM kararlarını ele almaktadır. AİHM, şiddet içerikli söylemlerin şiddete çağrı yapıp yapmadığını araştırırken her somut durumun kendine özgü hallerini de göz önünde bulundurarak konuya ilişkin farklı bir yaklaşım benimsemekte ve kaynak niteliği taşıyan içtihatlar geliştirmektedir.

Anahtar Kelimeler:

İfade Özgürlüğü, Demokratik Toplum, Şiddet Söylemi, AİHM Kararları

LIMITATIONS ON FREEDOM OF EXPRESSION IN TERMS OF VIOLENCE DISCOURSES: A BRIEF EVALUATION IN THE LIGHT OF ECHR DECISIONS

Freedom of expression, which means the freedom to express any kind of opinion freely and which has the honour value arising from the human being, is the indemnity of many fundamental rights and liberties. In this instance, it is not possible to talk about other rights and liberties in societies, in which freedom of expression is not completely protected. Nevertheless, it is accepted that freedom of expression is not an unlimited right, but on the contrary, it is subject to some restrictions in democratic societies. Article 10 of the ECHR, which brings the basic principle of freedom, also underlines that this freedom has some boundaries. In Article 10/2 of the convention, it is anticipated that this freedom may be limited in the presence of legitimate objectives, which are counted as a constraint. In the absence of any of these purposes, it is accepted by the ECHR that the freedom of expression is violated. In this study, some of the ECHR judgments on violent discourses, which Turkey is a party, are discussed in the framework of article 10 of the ECHR. While investigating whether violent discourses a call for violence, the ECHR adopts a different approach to the issue and develops a jurisprudence that is a resource, taking into account the specific aspects of each concrete situation.

Keywords:

Freedom of Expression, Democratic Society, Discourse of Violence, ECHR Decisions,

PDF

___

BIÇAK, Vahit, Der.: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarında İfade Özgürlüğü, Liberal Düşünce Topluluğu, Ankara 2002.
BOZKURT, Enver/DOST Süleyman: “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarında İfade Özgürlüğü ve Türkiye”, Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, 7(1), 2002, s.47-74.
DEĞER, Ozan: “AİHS’nin 10. Maddesi Çerçevesinde Şiddet Unsuru İçeren İfade: Güneydoğu Davalarından Örnekler”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 62(1), 2007, s.43-64.
ERDOĞAN, Mustafa: İnsan Hakları Teorisi ve Hukuku, Orion Kitabevi, Ankara 2016.
ERGİL, Doğu: “Uluslararası Terörizm”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 47(3), 1992, s.139-143.
GÖZÜBÜYÜK, Şeref/GÖLCÜKLÜ, Feyyaz: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İnceleme ve Yargılama Yöntemi, 11. Ek Protokole Göre Hazırlanıp Genişletilmiş 6. Basım, Turhan Kitabevi Yayınları, Ankara 2004.
GÜL, Cengiz/ÇAKAN, Seher: “AİHM Kararları Işığında Nefret, Şiddet ve Müstehcen İçerikli Söylemler Bakımından İfade Özgürlüğünün Kısıtlanması”, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 13(1), 2018, s.365-410.
KABOĞLU, İbrahim: Özgürlükler Hukuku-İnsan Haklarının Hukuksal Yapısı, Afa Yayınları, İstanbul 1999.
KARAKAYA, Yavuz Selim: “İfade Özgürlüğünün En Yeni İhlali: Wikipedia’ya Erişim Engeli”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 9(2), 2018, s.103-124.
KARAN, Ulaş: İfade Özgürlüğü-Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru El Kitapları Serisi-2, Ankara 2018, https://www.anayasa.gov.tr/media/3545/02_ifade_ozgurlugu.pdf (Erişim Tarihi 03.11.2020).
SUNAY, Reyhan: Avrupa Sözleşmesinde ve Türk Anayasasında İfade Hürriyetinin Muhtevası ve Sınırları, Liberal Düşünce Topluluğu, Ankara 2001, http://www.libertedownload.com/ldt/ifade-hurriyeti/ifade-hurriyetinin-muhtevasi-ve-sinirlari.pdf (Erişim Tarihi 02.02.2020).
TEZCAN, Durmuş/ERDEM, Ruhan/SANCAKDAR, Oğuz/ÖNOK, Rifat Murat: İnsan Hakları El Kitabı, Seçkin Yayınları, Ankara 2011.
Anayasa Mahkemesi, Ali Gürbüz ve Hasan Bayar, 24.06.2015 Tarih ve 2013/568 E. Sayılı kararı https://kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/Basvurular/tr/pdf/2013-568.pdf (Erişim Tarihi: 18.05.2020)
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Zana/Türkiye, 25.09.1997, No 69/1996/688/880 http://www.inhak.adalet.gov.tr/ara/karar/zana1997.pdf (Erişim Tarihi: 15.02.2020)
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, 21.01.1999, Fressoz ve Roire/Fransa, No 29183/95 https://hudoc.echr.coe.int/spa#{%22itemid%22:[%22001-58906%22]} (Erişim Tarihi:20.04.2020)
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Gerger/Türkiye, 08.07.1999, No 24919/94 https://hudoc.echr.coe.int/tur#{%22itemid%22:[%22001-141253%22]} (Erişim Tarihi: 23.03.2020)
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Ceylan/Türkiye, 08.07.1999, No 23556/94 https://hudoc.echr.coe.int/tur#{%22itemid%22:[%22001-120890%22]} (Erişim Tarihi: 18.02.2020)
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Falakoğlu ve Saygılı/Türkiye, 23.03.2007, No 22147/02 ve 24972/03 https://hudoc.echr.coe.int/tur#{%22itemid%22:[%22001-125775%22]} (Erişim Tarihi: 20.02.2020)
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Tan/Türkiye, 03.07.2007 No 9460/03 https://hudoc.echr.coe.int/tur#{%22itemid%22:[%22001-159298%22]} (Erişim Tarihi: 12.04.2020)
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Sapan/Türkiye, 08.06.2010, No 44102/04 https://hudoc.echr.coe.int/tur#{%22itemid%22:[%22001-124533%22]} (Erişim Tarihi: 12.03.2020)
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Gözel ve Özer/Türkiye, 06.07.2010, No 43453/04 ve 31098/05 https://hudoc.echr.coe.int/tur#{%22itemid%22:[%22001-121391%22]} (Erişim Tarihi: 02.04.2020)
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Kaos GL/Türkiye, 22.11.2016, No 4982/07 https://hudoc.echr.coe.int/tur#{%22itemid%22:[%22001-172086%22]} (Erişim Tarihi: 04.03.2020)
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Sarıgül/Türkiye, 23.04.2017, No 28691/05 https://hudoc.echr.coe.int/tur#{%22itemid%22:[%22001-181289%22]} (Erişim Tarihi: 10.05.2020)
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Özalp/Türkiye, 18.07.2018, No 48583/07 ve 53717/07 https://hudoc.echr.coe.int/tur#{%22itemid%22:[%22001-180455%22]} (Erişim Tarihi: 08.04.2020)
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Altıntaş/Türkiye, 10.03.2020, 50495/08 https://hudoc.echr.coe.int/tur#{%22itemid%22:[%22001-202576%22]}, (Erişim Tarihi 19.05.2020)