ROMA HUKUKUNDA DEVLETİN MİRASÇILIĞI

Roma hukukunda mirasçılar, miras bırakanın vasiyetname ile mirasçı ataması yoluyla belirlenmiştir. Bunun yapılmadığı durumlarda kanuni mirasçıların kimler olacağı ius civile mirasçılığı ile düzenlenmiş, zaman içinde uygulamada oluşan boşluklar praetor mirasçılığına ilişkin düzenlemelerle giderilmiştir. Iustinianus Dönemi’nde ise kan hısımlığına bağlı mirasçılığın esas kabul edildiği görülmektedir. Bu gelişim sürecinin içinde devletin mirasçılığı kurumuna ilişkin düzenlemelere günümüz Türk hukukundaki şekliyle rastlanmamaktadır. Buna rağmen atanmış mirasçının ya da kanuni mirasçının bulunmadığı ya da mirasçıların mirası iktisap etmelerinin hukuka uygun olmadığı durumlarda miras bona vacantia yani sahipsiz miras olarak nitelendirilmiş ve hukuki düzenlemelerle devlet hazinesi tarafından iktisap edileceği kabul edilmiştir. Sahipsiz mirasın devlet hazinesine intikalinin ilk kez düzenlendiği kanunlar, İmparator Augustus tarafından çıkarılan Lex Iulia de Maritandis Ordinibus ve Lex Iulia et Papia Poppaea olmuştur. Bu kanunların uygulamada Lex Caducaria olarak da adlandırılan düzenlemeleri ile evli olmayanların ve evli olup çocuksuz olanların mirasçı olma ehliyetleri kısıtlanmış ve bu kişiler yerine belirli koşullarla devlet hazinesinin mirası iktisap edeceği kabul edilmiştir. Bunun dışında mirastan mahrumiyet, vasiyetnamenin değiştirilmesi, vasiyetnameye itiraz edilmesi durumlarında mirasın devlet hazinesine intikalini kabul eden düzenlemeler bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Lex Caducaria, Roma Hukuku, Miras Hukuku, Devletin Mirasçılığı, Bona Vacantia

STATE INHERITANCE IN ROMAN LAW

In Roman law, inheritors are determined by the appointment of the heir in the legator’s will. In cases where this does not apply, it is regulated by ius civile inheritance that who will be the legal heirs and the gaps that occur in practice over time have been eliminated by regulations regarding the praetor inheritance. In the Iustinianus Period, it is seen that inheritance due to blood kinship was considered essential. Within this development process, the rules regarding the institution of state inheritance are not found in the form of modern Turkish law. In spite of this, in cases where there is no appointed legatee or legal heir or it is not in accordance with the law for the heirs to acquire the inheritance, the inheritance is considered as bona vacantia means unclaimed inheritance, and it is accepted that it will be acquired by the state treasury under legal regulations. The laws that first regulated the return of unclaimed inheritance to the state treasury were the Lex Iulia de Maritandis Ordinibus and the Lex Iulia et Papia Poppaea, enacted by Emperor Augustus. According to the regulations of these laws, also called Lex Caducaria in practice, the legal capacity to become heirs of those who are not married and those who are married but without children is restricted, and it is accepted that instead of these people, the state treasury will acquire the inheritance under certain conditions. In addition, there are regulations that accept the inheritance to be transferred to the state treasury in cases of disinheritance, modification of the will and objection to the will.

Keywords:

Lex Caducaria, Roman Law, Inheritance Law, State Inheritance, Bona Vacantia,

PDF

___

BERGER, Adolf: Encyclopedic Dictionary of Roman Law, The American Philosophical Society, Philadelphia, 1953.
BERKİ, Şakir: “Roma’da Aile Hukuku”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 14(1), 1957, s.111-121.
BERKİ, Şakir: “Roma’da Miras Hukuku”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 10(1-4), 1953, s.542-576.
BLUME, Fred H./FRIER, Bruce W.: The Codex of Justinian: A New Annotated Translation, with Parallel Latin and Greek Text, Volume 2, Cambridge University Press, Cambridge, 2016.
BRUNT, P. A.: “The Fiscus and Its Development”, The Journal of Roman Studies, 56(1-2), 1966, s.75-91.
BUCKLAND, W.W./MCNAIR, Arnold D.: Roman Law and Common Law: A Comparison in Outline, 5. Baskı, Cambridge University Press, New York, 2008.
DI MARZO, Salvatore: Roma Hukuku, Çev.: Ziya Umur, 2. Baskı, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 1959.
FRIER, Bruce W./MCGINN, Thomas A.J.: A Casebook on Roman Family Law, Oxford University Press, New York, 2004.
GÜNAL, A. Nadi: Roma Hukukundan Günümüze Kazandırıcı Zamanaşımı ile Mülkiyetin İktisabı (Usucapio) (Zamanaşımı), Yetkin Yayınları, Ankara, 2006.
GÜNAL, A. Nadi: “Roma Miras Hukuku’na Genel Bir Bakış ve Vasiyet Yolu ile Miras” (Miras), Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 44(1), 1995, s.425-442.
GÜNEŞ CEYLAN, Seldağ: Roma Hukukunda Evlenme (Matrimonium), Yetkin Yayınları, Ankara, 2010.
HONIG, Richard: Roma Hukuku, Çev.: Şemseddin Talip, 2. Baskı, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 1938.
KASER, Max: Roman Private Law, Çev.: Rolf Dannenbring, 4.B, University of South Africa, South Africa, 1984.
KOSCHAKER, Paul/AYİTER, Kudret: Modern Özel Hukuka Giriş Olarak Roma Özel Hukukunun Ana Hatları, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara, 1977.
KÜÇÜKGÜNGÖR, Erkan: “Roma ve Türk Hukukunda Muayyen Mal Vasiyeti”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 45(1), 1996, s.505-531.
MINDIZ, Emine: Roma Hukukunda Ölüme Bağlı Bağışlama (Donatio Mortis Causa), 2. Baskı, Der Yayınları, İstanbul,, 2018.
MONGAN, Roscoe: C.C. Tacitus: The Annals, Books I. to VI., Dublin, 1858.
OĞUZOĞLU, Cahit: Roma Hukuku, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara, 1952.
RADO, Türkan: Principatus Devri’nde Roma Hususi Hukukunun Senatus Consultum’lar Yoluyle Islahı, Doğan Kardeş Yayınları, İstanbul, 1953.
ROBINSON, O. F.: “The Role of Delators”, Beyond Dogmatics Law and Society in the Roman World, in Cairns, John W./Du Plessis, Paul (ed.), Edinburg University Press, Edinburg, 2007, s.206-220.
SCHULZ, Fritz: Principles of Roman Law, Clarendon Press, Oxford, 1936.
SMITH, William: Dictionary of Greek and Roman Antiquities, 2. Baskı, Walton and Maberly, London, 1853.
SUTHERLAND, C. H. V.: “Aerarium and Fiscus During the Early Empire”, The American Journal of Philology, 66(2), 1945, s.151-170.