2017

MEHRİN TÜRK POZİTİF HUKUKU AÇISINDAN YENİDEN DEĞERLENDİRİLMESİ GEREKLİLİĞİ

Mehir İslam-Osmanlı hukuku menşeili bir kavramdır. Bu nedenle mehrin konusu, alt ve üst limiti, mehr-i müeccel ve mehr-i muaccel, mehr-i misil ve mehr-i müsamma gibi ayırımlar, İslam aile hukukunun kendisine has sistemi içerisinde anlam kazanmaktadır. Türk pozitif hukuk doktrininde mehrin hukukî niteliği “bağışlama sözü verme” ve “boşanmanın fer’i sonuçlarından tazminat üzerine anlaşma” olarak nitelendirilmiştir. Yargıtay ise 1959 tarihli İçtihadı Birleştirme Kararı ile mehri, “bağışlama vaadi” olarak kabul etmektedir. Mehrin bu şekilde çözümlenmesi, bir yandan eşler arasında boşanma sonrası uyuşmazlık sayısını artırmakta diğer taraftan Türk Medeni Kanunu’nda eşler arasında eşitlik esasına dayanan adalet anlayışına zarar vermektedir. Öte taraftan, bu çözüm tarzı, müessesenin menşei olan İslam hukuku ile de uyuşmamaktadır. Yargıtay’ın “mehir” adı altında nihayete erdirdiği ihtilaf konuları İslam hukukuna göre “mehir” olmayabilmektedir. Kanaatimizce her hukuk sisteminde aile hukuku eşler arasında adaleti tesis edici araçlarıyla bir bütündür. Bu nedenle mehrin “toplumsal kabulü” göz önünde bulundurulmalı; ancak müessese “pozitif hukukta” uyuşmazlık konusu olmaktan çıkarılmalıdır. Bunun için bizce, en ideal çözüm, müesseseyi TMK’nın “aile cüzdanı ve dinî tören” kenar başlıklı 143. maddesine eklenecek bir fıkra ile “eksik borç” haline getirmektir. Böyle bir düzenleme, Türk aile hukukunda eşler arasında eşitlik esasında kurulan adil dengeye zarar vermez; karı koca arasındaki uyuşmazlık sayısını azaltır ve uygulamaları “mehr-i muaccele” yönlendirerek İslam hukukuna aykırılık teşkil etmez.

Anahtar Kelimeler:

Mehir anlaşmaları, bağışlama sözü verme, boşanmanın fer’i sonuçlarına ilişkin anlaşma, mehr-i müeccel, mehr-i muaccel, eksik borç.

THE NECESSITY OF THE RE-EVALUATAION OF MAHR IN TERMS OF THE TURKISH POSTIVE LAW

Mahr,which is derived from Islamic Law, is a legal instrument for the benefit of the female spouses in Islamic family law. Therefore the subject, the upper and lower limits of the Mahr, kinds of Mahr (such as mehr-i müeccel and mehr-i muaccel, mehr-i misil and mehr-i müsamma) have a specific significance in its original system. According to the doctrine of Turkish positive law, the legal nature of the Mahr has been determined as “a promise to make a gift (donation)” or “a compensation derived from divorce”. The General Assembly on the Unification on the Judgements of the Court of Cassation used a simple contract approach to resolve a dispute over Mahr and accepted the claims to mahr in 1959. As a result of this approach, the number of post-divorce disputes has increased and the fair balance based on equality between the spouses in Turkish civil law has disturbed. Also, the solutions achieved by this approach do not correspond with Mahr’s original meaning in Islamic law. Some disputes which the court of Cassation identifed as a Mahr, can not be described as a Mahr in accordance with Islamic law. It is thought that in every legal system, family law constitutes an entity with its own legal instruments which ensure justice between the spouses. Therefore, Mahr should not be a matter of dispute in Turkish positive legal system. In our opinion, the ideal solution for this is to regulate Mahr as a natural obligation in Turkish Civil Law. This kind of provision will neither give harm to the fair balance betweeen the spouses nor increase the number of post divorce disputes. On the other hand it will lead spouses to mehr-i muaccel which is not contrary to Islamic law.

Keywords:

Mahr agreements, promise to make a gift (donation), contract about compensation derived from divorce, mehr-i müeccel, mehr-i muaccel, natural obligation.,

PDF

___

ACAR, H. İbrahim :“Mehrin İslam Hukuku Açısından Değerlendirilmesi”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 17, 2011, s. 367-388.
AKINTÜRK, Turgut :Yeni Medenî Kanuna Göre Uyarlanmış Aile Hukuku Cilt II, 8. Bası, Beta Yayıncılık, İstanbul 2003.
AKMAN, Mehmet :İstanbul Kadı Sicilleri Gal Ata Mahkemesi 5 Numaralı Sicil (H. 983-984 / M. 1575-1576), İSAM Yayınları, İstanbul 2011.
AKYILMAZ, Gül :“Osmanlı Aile Hukukunda Kadın”, in Güzel, Hasan Celâl, Çiçek, Kemal, Koca, Salim (ed.), Türkler, c. 10, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002.
AKYÜZ, Jülide :“Evlenme Sözleşmesinin Önemli Bir Öğesi Olan “Mehir” Hakkında Bazı Düşünceler”, Ankara Üniversitesi DTCF Tarih Araştırmaları Dergisi, 38, 2005, s. 213-230.
ARAL, Fahrettin / AYRANCI, Hasan :Borçlar Hukuku: Özel Borç ilişkileri, Yetkin Yayınları, Ankara 2012.
AYDIN, Bilgin / TAK, Ekrem :İstanbul Kadı Sicilleri Üsküdar Mahkemesi 1 Numaralı Sicil (H. 919–927/ 1513-1521) Cilt 1, İSAM Yayınları, İstanbul 2008.
AYDIN, Mehmet Akif :Türk Hukuk Tarihi, 7. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul 2009.
BİLMEN, Ömer Nasuhi :Hukuk-ı İslamiyye ve Istılahat-ı Fıkhıyye Kamusu, Cilt 2, Tarihsiz.
BUHÂRÎ, Ebu Abdullah Muhammed b. İsmail :el-Câmiu’-Sahih, (Sahihu’l- Buhârî), Çağrı Yayınları, İstanbul 1981.
BİLGE, Necip: “Eşler Arasında veya Koca Menfaatine Karı ile Üçüncü Kişiler Arasında Yapılan Hukuki Muamelelerin Yargıç Tarafından Tasvibi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 8 (1), 1951, s. 576-605.
CİN Halil :İslam ve Osmanlı Hukukunda Evlenme (Evlenme), SÜ Yayınları, Konya 1988.
CİN, Halil :“İslâm Hukukunda Mehr” (Mehr), Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 29 (1), 1972, s. 199-254.
CİN, Halil/ AKYILMAZ, Gül :Türk Hukuk Tarihi, 5. Baskı, Sayram Yayınları, Konya 2014.
ÇAKIRCA, Seda İrem :“Mehir Sözleşmesinin Hukuki Niteliği”, Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 9 (121-122), 2014, s. 89-116.
DİNÇ, Güven :“Şer ‘iyye Sicilleine Göre XIX. Yüzyıl Ortalarında Antalya’da Ailenin Sosyo-Ekonomik Durumu”, OTAM, 17(17), Ankara 2005, s. 1-18.
DURAL, Mustafa / ÖĞÜZ, Tufan / GÜMÜŞ, Alper :Türk Özel Hukuku Cilt III Aile Hukuku, Filiz Kitabevi, İstanbul 2005.
DÜZDAĞ, Ertuğrul :Şeyhülislâm Ebussûud Efendi Fetvaları Işığında 16. Asır Türk Hayatı, Enderun Kitabevi, İstanbul 1972.
ERDOĞAN, İhsan :Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 3. Baskı, Gazi Kitabevi, Ankara 2017.
EREN, Fikret :6098 Sayılı Türk Borçlar Kanununa Göre Hazırlanmış Borçlar Hukuku Genel Hükümler (Borçlar Genel), 20. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2016.
EREN, Fikret :Borçlar Hukuku Özel Hükümler (Borçlar Özel), Yetkin Yayınları, Ankara 2014.
EROL (VAHAPOĞLU), Ayten : İslâm Devletler Hususî Hukukunda Yabancı Unsurlu İhtilâflar (Şahıs, ile, Miras), Ankara Üniversitesi SBE İslam Hukuku Anabilim Dalı, doktora tezi, Ankara 2004.
ESENER, Turhan :“Boşanmanın Fer’i Neticelerine Dair Mukaveleler”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 8 (3), 1951, s. 610-628.
HATEMİ, Hüseyin : Hukuka ve Ahlâka Aykırılık Kavramı ve Sonuçları (Özellikle BK m. 65), Sulhi Garan Matbaası, İstanbul 1976.
HATEMİ, Hüseyin / KALKAN OĞUZTÜRK, Burcu :Aile Hukuku, 4. baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2014.
HALEBİ, İbrahim :Mültekâl-Ebhur, Mevkufât, (şerheden Mehmed Mevkufati, Sadeleştiren Ahmed Davudoğlu), Doyuran Matbaası, İstanbul 1980.
IMBER, Colin :“Kadınlar, Evlilik ve Mülkiyet: Yenişehirli Abdullah’ın Behçetü’l Fetava’sında Mehr”, in C. Zilfi, Madeline (ed.), Modernleşmenin Eşiğindeki Osmanlı Kadınları, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2000.
KESKİN, Dilşad: :“Küçük Yaşta Evlenmenin Müeyyidesi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 15(4), 2011, s. 65-83.
MÜSLİM, Ebu’l Hüseyin b. el-Haccac b. Müslim el-Kuşeyri en-Nisâburi : Câmiu’s-Sahih, (Sahihi Müslim), Çağrı Yayınları, İstanbul 1981.
OKUR GÜMRÜKÇÜOĞLU, Saliha : “İslam Aile Hukukunda Kadının Mehir Hakkına Toplumun Bakışı Üzerine Bir Değerlendirme”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 17(4), s. 223-256.
ORTAYLI, İlber :“Anadolu’da XVI. Yüzyılda Evlilik İlişkileri Üzerine Bazı Gözlemler”, Osmanlı Araştırmaları Dergisi, 1(1), 1980, s. 33-40.
ÖZTAN, Bilge :“Medeni Kanun’un Kabulünün 70’nci Yılında Aile Hukuku” (70. Yılında Aile Hukuku), Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 44(1-4), 1994, s. 79-126.
ÖZTAN, Bilge :“Resmi Nikahtan Sonra Yapılan Mehir Anlaşması Geçerli Midir?” (Mehir), in Karayalçın, Yaşar (ed.), Prof. Dr. Ali BOZER’e Armağan, BTHAE Yayınları, Ankara 1998, s. 389-397.
PÜRSELİM-ARNİNG, H. Selin :“Türk ve Alman Milletlerarası Özel Hukuklarında Mehir Kavramının Vasıflandırılması”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, 33 (2), 2013, s. 137-151.
PÜRSELİM, H. Selin :“Alman Yüksek Mahkemesi’nin 09.12.2009 Tarihli ve XII ZR 107/08 Sayılı Mehre İlişkin Kararının Değerlendirilmesi”, Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları, 8, 2009, s. 47-61.
REİSOĞLU, Safa :“Mihri Müeccele Müteallik 2.12.1959 tarihli Tevhidi İçtihad Kararı Hakkında (1)”, Ankara Barosu Dergisi, 3, 1960, s. 78-82.
SAĞLAM, Hadi :“İslâm Hukukunda Mehir Evlilik Sigortası mıdır?”, Universal Journal of Theology, 1 (1), 2016, s. 1-19.
ŞİRİN, Şükrü :“İslam Hukukunda Mehir Davaları”, Marife, 15 (2), 2015, s. 298-319.
ŞENER, Abdulkadir :İslâm Hukukunda Hibe, AÜİF Yayınları, Ankara 1984.
TÜZÜNER, Özlem :“Türk ve İslam Hukuku Bakış Açısından Evlenmenin Hukuki Niteliği Hakkında Bir İnceleme”, Ankara Barosu Dergisi, 71 (1), 2013, s. 127-147.
YILDIZ, Kenan :İstanbul Kadı Sicilleri Üsküdar Mahkemesi 9 Numaralı Sicil (H. 940-942 / M. 1534-1536), İsam Yayınları, İstanbul 2010.
BARDAKOĞLU, Ali :Hibe, https://islamansiklopedisi.org.tr/hibe.
Kazancı İçtihat Bilgi Bankası.
www.emsalyargitay.gov.tr.
http://rapory.tuik.gov.tr/27-11-2018-03:46:56-161046410216196510711189830328.html.
https://ailetoplum.aile.gov.tr/uploads/pages/arastirmalar/taya2011.pdf.
http://tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=21869