Avrupa İnsan hakları sözleşmesi kapsamında Türk Medeni hukukundaki velayet hakkının kaldırılması (TMK. M. 348 ) hükümlerinin değerlendirilmesi

Türk hukukunda, velâyet hakkının kaldırılmasına, sadece son çare olarak başvurulabilir. Velâyet hakkı kaldırılmadan önce, bu hakkın muhtevasına giren bazı yetkilerin sınırlandırılması yoluyla, çocuğun menfaatine yönelik tehlike ortadan kaldırılmalıdır. Türk Medenî Kanunu ́nda kayyım atanmasına ilişkin kanunî düzenleme mehaz İsviçre Medenî Kanunu’ndan farklı düzenlense bile, bu sonuç Türk Anayasa’sının ailenin korunmasına ilişkin hükümlerinden çıkarılabilir. Zira velâyet hakkının kısıtlanması, anne ve/veya baba ve de çocuğun özgürlüğünün kısıtlanması niteliğindedir. Özgürlükler de özüne dokunmaksızın demokratik devlet düzenine uygun kısıtlanabilir. Demokratik devlet düzeninin gereklerine uygunluğu belirlerken, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin içtihatları Türk hukuku açısından yol göstericidir. Zira Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararları, Türk hukuku açısından bağlayıcıdır. O halde, çocuğun menfaatine yönelik tehlike daha düşük bir tedbiri gerektiriyorsa, hukukumuz açısından da kayyım atanabilir. TMK. m. 346/III’de yer alan, velâyet hakkının kaldırılmasının daha sonra doğacak çocukları kapsaması, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesince benimsenen ve Türk Anayasa hukuku açısından da kabul edilen ilkeler gereği, kabul edilemez. Ana ve/veya babanın velâyet hakkı, her bir çocuk açışından değerlendirilmesi gerekir. TMK. m. 346/III’deki velâyet hakkının kaldırılmasının diğer doğacak çocukları kapsaması halinde, velâyet hakkı, sadece ana ve/veya babanın mutlak eğitim yeteneğinden yoksun olması halinde, kaldırılabilir. Bu ise, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 8. maddesindeki ailenin korunması ilkesi ile bağdaşmaz. Zira Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 8. maddesine göre, ailenin ve özel hayatın korunması ilkesi çerçevesinde devletlerin aktif yükümlülükleri vardır. Bu çerçevede çocuğa yönelmiş tehlike, ana ve babanın mutlak çocuk eğitim yeteneğinden mahrumiyetten beklenilmeden çocuğun yüksek yararı gerekli kılması halinde velâyetin kaldırılması yoluyla izale edilmelidir.

Deprivation of child custody under Turkish law according to article 348 of the Civil Code

2. Abstraction 1.1 General Turkish family law applies a particular hierarchy of measures to be taken in case that a risk to the child's well-being is identified. As a rule, the law draws a distinction between several child protection measures within a particular hierarchy: appropriate actions can be taken in compliance with Article 346 by issuing adequate instructions, followed by the appointment of a guardian under article 426 et seqq. Turkish Civil Code (CC). Deprivation of parental care pursuant to article 347 Turkish CC is a subsidiary measure permissible only if more moderate measures are not eligible in order to remedy a risk to the child's well-being. As the most stringent measure within said hierarchy, deprivation of child custody, either under article 348 (against the parents' will, ordered by the supervisory authority), or under article 349 Turkish CC (with the parents' consent, ordered by the guardianship authority) is possible. 1.2 Principles to be obeyed When ordering a deprivation of child custody, specific principles shall be obeyed: 1. A risk to the child's welfare is the precondition for depriving the parent(s) of child custody; 2. When ordering deprivation of custody, guidelines regarding proportionality must be followed; 3. In the codification of the Swiss Civil Law into the Turkish Civil Code, the regulation of guardian was not accepted, therefore in practice removing the partial deprivation of parental custody the complete depriving the parents of child custody is practiced; But this is under Turkish Constitution (Art. 42) unlawful because a freedom can be restricted in a democratic society only to the extent necessary, without affecting their core under article 13 of the Turkish Constitution. 4. Deprivation of child custody can be ordered only as a ultima ratio measure when other measures fail. 1.3 Criteria justifying the strict standard when appelying custodial measures 1. Deprivation of child custody is regarded as an intrusion into the parents' personal rights and into one's private and family life, which is why courts are reluctant to grant measures directed towards deprivation of parental child custody; 2. Only in case of the parents' permanent failure to comply with their duties under article 339-344 Turkish CC, meaning serious deficiencies relating to the child's education, physical or mental health, moral or social development, the child's place of residence and similar, the courts may order a deprivation of child custody; 3. However, even if a deprivation of child custody has been ordered by the court, the parents' access rights and, vice versa, the child's access rights remain in effect, in compliance with article 323 Turkish CC and Art. 8 of the European Convention on Human Rights; 4. In relation of European Court of Human Rights case law, the provision of article. 348/III Turkish CC obviously does not satisfy said standards, as it stipulates that any deprivation of child custody ex lege applies also to children born subsequently. 5. The educational capacity of parents is relative determining, the parents of a child may be education incapable, but for the other child education capable. The demand for an absolute educational capability for deprivation of custody of all children cannot be agreed with the task of supporting the family by the state. That is why the depriving the parent(s) of child custody for each child to be assessed separately and an absolute inability of parents educational capacity is not to wait out to help the child.

PDF

___

Affolter K. /Vogel U. Maßnahmen und Zuständigkeiten des zivilrechtlichen Kindesschutzes, modifizierte Fassung einer Vorlage der Konferenz der Kantonalen Vormundschaftsbehörden (VBK), Institut für Angewandtes Sozialrecht, Urs Vogel, Luzern 2001 (2002/2004), http://www.vogel- consulting.ch/assets/pdf/050120%20Skript %20Kindesrecht%20und%20-schutz.pdf, tarih: 11.09.2012
Akıntürk T. Alexy R. / Kunig P./ Heun W. / Hermes G. / Erbguth, W. / Höfling W. /Streinz, R. / Epiney A. Türk Medenî Hukuku, Yeni Medenî Kanuna Uyarlanmış Aile Hukuku, İkinci Cilt, Yenilenmiş 9. Baskı, İstanbul 2004 Verfassungsrecht und einfaches Recht – Verfassungsgerichtsbarkeit und Fachgerichtsbarkeit / Primär- und Sekundärrechtsschutz im Öffentlichen Recht, VVDStRL 61, De Gruyter, Berlin 2002
Baktır Çetiner S. Berlin, H. Velayet Hukuku, Ankara 2000 Kinder- und Jugendrechte in der Schweiz: Eine Untersuchung unter besonderer Berücksichtigung der neuen Bundesverfassung, Europäisches und Internationales Integrationsrecht, Band 17, Lit Verlag, Berlin 2011
Bilderbost, Y. Die Erziehungsbeistandschaft (Art. 308 ZGB), Freiburg/Schweiz 1996
Büchler, A. / Vetterli, R. Cantieni, L.,/Freivogel, E.,/Rüetschi, D., Ehe, Partnerschaft, Kinder – Eine Einführung in das Familienrecht der Schweiz, Helbing Lichtenhahn, Basel 2007 Aktuelle Reform des Rechts der elterlichen Sorge und des Unterhalts nach Trennung und Scheidung, in FamPra.ch 03/2012 tarih: 14.08.2012, FamPra.ch–2012– 627
Dattenborn, H. Kindeswohl und Kindeswille, Psychologische und rechtliche Aspekte, 2. Auflage, München 2007
Dopffel, P. Kindschaftsrecht im Wandel, Mohr Siebeck, Studien zum ausländischen und internationalen Privatrecht, Tübingen 1994
Dural, M.,/Öğüz, T. /Gümüş, A. Frank, G. Türk Özel Hukuku, Cilt III, Aile Hukuku, İstanbul 2005
Grenzbereiche der elterlichen Gewalt, in Riemer, H. M. / Walder, H. U. / Weimar, P. (Hrsg), Festschrift für Cyril Hegnauer zum 65. Geburtstag, Bern 1986
Gözler, K. Anayasa Değişikliğinin Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlandırılması Bakımından Getirdikleri ve Götürdükleri: Anayasanın 13'üncü Maddesinin Yeni Şekli Hakkında Bir İnceleme, Ankara Barosu Dergisi, Yıl 59, Sayı 2001/4, S.53-67
Gözler, K. İnsan Hakları Yıllığı, Cilt 15, 1993, S. 165- 174
Häfeli C. Wegleitung für vormundschaftliche Organe, 4. Aufl., Stutz 2005
Häfeliger, A./Schürmann, F. Die Europäische Menschenrechtskonvention und die Schweiz, Die Bedeutung der Konvention für
Häfelin, U., /Haller, W.,/Keller, H., Hansbauer, P. (Hrsg.) Hegnauer, C. Hegnauer, C., Hegnauer, C., Honsell, H.,/Vogt, N. P. /Geiser, T. (Hrsg.) Jorio, T. Kilkelly U. Liechti, J./Zbinden, M., Nesselrode, Frederike, G. die schweizerische Rechtspraxis, 2.Aufl., Bern 1999
Schweizerisches Bundesstaatsrecht, 7. Aufl., Zürich/Basel/Genf 2008 Neue Wege in der Vormundschaft? Diskurse zu Geschichte, Struktur und Perspektiven der Vormundschaft, Votum Verlag, Münster 2002
Berner Kommentar, Band II, Art. 270-295 ZGB. Die Verwandtschaft. Die Wirkungen des Kindesverhältnisses: Die Gemeinschaft der Eltern und Kinder / Die Unterhaltspflicht der Eltern, Bern 1997 Grundriss des Kindesrechts und des übrigen Verwandtschaftsrechts, 5. Auflage, Bern 1999 (Kısaltması: Berner Kommentar)
Zur elterlichen Gewalt der ledigen Mutter, in ZVW 1990, 99 vd. Basler Kommentar, zum Schweizerischen Privatrecht, Zivilgesetzbuch I, Art. 1-456 ZGB, Zürich 2002
Der Inhaber der elterlichen Gewalt nach dem neuen Kindesrecht, Dissertation, Fribourg / Zürich 1977
The right to respect for private and family life, A guide to the implementation of Article 8 of the European Convention on Human Rights, Human rights handbooks, No. 1, Council of Europe (2001/2003)
Verminderung der Zahl eingeleiteter Maßnahmen als Resultat systemischer Sozialarbeit: Beispiel Jugendamt Kassel (BRD), ZVW 1988, S.81 vd.
Spannungsverhältnis zwischen Ehe und Familien in Artikel 6 des Grundgesetzes,
München 2006 Oberloskamp, H. Öztan, B. Özmen, İ. Poschke, S. Palandt, O.,/Diederichsen, U., Prütting, H. /Wegen, G. /Weinreich, G., Rütschi, D. Raack, W. Rumo-Jungo, A. / Liatowitsch, P. Serozan, R. Schwenzer, I. (Hrsg.) 58
Qualitätsanforderung an die gutachtliche Stellungnahme des Jugendamtes zur Anrufung des Familiengerichts, FPR 2001, 267
Aile Hukuku, 5 Baskı, Ankara 2004 Açıklamalı-İçtihatlı Velayet Hukuku Davaları ve Çocuk Mahkemeleri, Ankara 2005
Das neue Schweizer Scheidungsrecht: Ausgewählte Aspekte im Rechtsvergleich mit dem deutschen Scheidungsrecht, Schriften zum deutsche und ausländischen Familienrecht und Staatsangehörigkeitsrecht, Band 6, Verlag für Standesamtswesen, Frankfurt am Main/Berlin 2000
Bürgerliches Gesetzbuch, Kommentar, 71. Aufl. 2012
Kommentar zum BGB, 7. Aufl. Köln 2011 in aktuelle Reform des Rechts der elterlichen Sorge und des Unterhalts nach Trennung und Scheidung, in FamPra.ch 03/2012 tarih: 14.8.2012, FamPra.ch–2012– 630
Der Schutz des Kindes vor Gewalt im sozialen Nahraum, FPR 2001, S. 258-263 Nichteheliche Lebensgemeinschaft: Vermögens- und kindesrechtliche Belange, in FamPra.ch 2004, S. 895 vd. Çocuk Hukuku, İstanbul 2000
Familienrechts-Kommentar Scheidung, Basel/Bern 2005
Stettler, M. Şener, E. Tammen, B./Trenczek, T. (Hrsg.) Völker, M. /Clausius, M. Schweizerisches Privatrecht, Das Kindesrecht / Familienrecht, 1. Aufl. Band III, Helbing Lichtenhahn, Basel 1992
Vesayet ve Velayet Hukuku, Ankara 1996 Frankfurter Kommentar zum SGB VIII: Kinder und Jugendhilfe, 6. Aufl. Berlin/Heidelberg/Hannover 2009 Sorge- und Umgangsrecht in der Praxis, 5. Aufl. Saarbrücken 2012