Yükseköğretimde Şeffaflık ve Özerklik Algısı: İstanbul İli Vakıf Üniversiteleri Örneği

Bu çalışmanın amacı İstanbul ilindeki vakıf üniversitelerinde görev yapan yöneticilerin (Rektör, rektör yardımcısı, dekan, dekan yardımcısı, enstitü müdürü ve bölüm başkanı) yükseköğretimde şeffaflık ve özerklik konusundaki görüşlerinin belirlenmesidir. Çalışmada nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Çalışma grubunun seçiminde amaçsal örnekleme yöntemlerinden aykırı/aşırı durum örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Çalışma grubunun belirlenmesinde 2012 yılından beri TÜBİTAK tarafından gerçekleştirilen, üniversitelerin girişimcilik ve yenilikçilik performanslarına göre sıralandığı Girişimci ve Yenilikçi Üniversite Endeksi kullanılmıştır. Çalışmada, veriler arasında karşılaştırma yapabilmek amacıyla listede her yıl ilk 10 üniversite içinde yer alan ve bu endekste daha önce yer almamış İstanbul’daki vakıf üniversitelerinde görev yapan yöneticiler araştırmaya katılmıştır. Araştırmada yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Görüşme formunda, katılımcılara yönelik kişisel bilgilerin yanı sıra problem durumuna yönelik temel sorular ve bu soruları destekleyen alt sorular bulunmaktadır. Araştırmaya katılan üniversite yöneticilerinden rektörler, rektör yardımcıları, dekanlar, dekan yardımcıları ve bölüm başkanları (bir tanesi hariç olmak üzere) yönetimde şeffaflık konusunu hem yönetim kademesinin hem de akademik personelin şeffaflığını birlikte ele alarak irdelemişlerdir. Ayrıca üniversite yöneticilerinin şeffaflıkla ilgili görüşlerini statüleri bağlamında değerlendirildiğinde yönetimde şeffaflık konusunda rektörler ve rektör yardımcılarının benzer düşüncelere sahip oldukları gözlenmektedir. Araştırmaya katılan yöneticilerin ortak görüşü yükseköğretimde mevcut koşullar altında özerkliğin sağlanmasının güç olduğu yönündedir. Özerklik konusunda rektörler, rektör yardımcıları, dekanlar, dekan yardımcıları ve bölüm başkanları arasında çalıştıkları üniversitenin endekse girip girmemesi durumuna göre farklılıklar görülmüştür. Çalışmada ulaşılan sonuçlara dayalı olarak ileri araştırmalara, karar alıcılara ve uygulayıcılara yönelik çeşitli öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Yükseköğretim, Yönetim, Şeffaflık, Özerklik

Perception of Transparency and Autonomy in Higher Education: An Example of Foundation Universities in İstanbul Province

This study aims to determine the views of the executives working in foundation universities in Istanbul (Rector, vice-rector, dean, vice dean, institute director and department head) on transparency and autonomy in higher education. The study was conducted using qualitative research method. In the selection of the study group, the contradictory/extreme case sampling method was used. Entrepreneur and Innovative University Index has been used in determination of the working group. The index has been published every year since 2012 by TÜBITAK to rank the universities according to their entrepreneurship and innovation performance. In this study, to make a comparison between the data, the managers of the foundation universities in Istanbul, which are among the top 10 universities in the list and not included in this index before each year, participated in the study. Semi-structured interview form was used to collect data. In the interview form, besides demographic questions to obtain personal information about the participants, there are basic questions about the problem situation and sub-questions that support these questions. The rectors, vice-rectors, deans, vice deans and department heads (except one) who participated in the research discussed the issue of transparency in management by considering both the transparency of the executives and academic staff. Moreover, when the views of university administrators about transparency are evaluated in the context of their status, it is observed that the rectors and vice-rectors have similar opinions about the transparency in management. The common opinion of the executives participating in the research is that it is difficult to ensure autonomy in higher education under the current conditions. Regarding autonomy, there are opinion differences between the rectors, vice-rectors, deans, vice deans and department heads depending on whether or not the university they work in is included in the index. Based on the results obtained in the study, various recommendations for advanced research, decision-makers and practitioners are presented.

Keywords:

Education, Management, Transparency, Autonomy.,

PDF

___

Acar, M. (2013). Eğitimde hesap verebilirlik. İçinde S. Özdemir (Ed.), Eğitim yönetiminde kuram ve uygulama (ss. 381-410). Ankara: Pegem Akademi.
Aktan, C.C. (2008). Akademik özerklik. 4 Mayıs 2019 tarihinde http://www.canaktan.org/egitim/universite-reform/aka-ozerklik.htm#_edn5 adresinden alınmıştır.
Arslan, A. (2014). Yeni kamu mali yönetimi. Ankara: Hermes.
Ateş, H. (2013). OECD ülkeleri ile Türkiye’nin yükseköğretim finansman sistemlerinin karşılaştırılması ve Türkiye için bir finansman modeli önerisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
Avrupa Üniversiteler Birliği [European University Association] (2007). The Lisbon Declaration Europe’s Universities beyond 2010: Diversity with a Common Purpose, Bürüksel. 4 Mayıs 2019 tarihinde http://www.eua.be/fileadmin/user_upload/files/ newsletter/Lisbon_declaration.pdf adresinden alınmıştır.
Balcı, A. (2007). Sosyal bilimlerde araştırma: Yöntem teknik ve ilkeler (6. Baskı). Ankara: PEGEMA Yayıncılık.
Batırel, F. Ö. (2015). Üniversitelerde mali özerklik ve sorumluluk. Uluslar arası Yükseköğretim Konferansı, Ankara:Meteksan.
Bingöl, B. (2013). Üniversite özerkliği. Ankara: Sistem Ofset Yayıncılık.
Bolay, S.H. (2012). Üniversite bilim ve Türkiye (Edt: Vedat Bilgin), Çağdaş üniversitede neler önem kazanmaktadır? Ankara: A Kitap Bir Binyıl.
Braskamp, L. A., Poston, M., & Wergin, J. (1998). Accreditation: "Sitting beside" or "standing over"? 7 Mayıs 2019 tarihinde http://www.chea.org /Chronicle/Vol1/no4/index.html adresinden alınmıştır.
Bülbül, M., ve Demirbolat, O. A. (2014). Hesapverebilirlik ile ilgili Türk milli eğitim sistemin’ne yönelik bir değerlendirme. Eğitim ve Bilim, 39(174), 39- 52.
Büyüköztürk, Ş. Büyüköztürk, Ş., Çakmak Kılıç, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
Cendon, A. B. (2005). Accountability and public administration: concepts, dimensions, developments. 7 Mayıs 2019 tarihinde http://unpan1.un.org/intradoc/groups/public/documents/nispacee/unpan006506.pdf adresinden alınmıştır.
Commission of the European Communities, (2007). The European Research Area: New Perspectives. 161 Final, (Green Paper).
Cresswell W.C. (2013). Nitel araştırma yöntemleri, beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni. (Çeviri Editörleri, M. Bütün, S. B. Demir). Ankara: Siyasal Kitabevi.
Dülger, C. (2007). Türkiye’ de bütçe saydamlığı ve bütçe saydamlığı algılama düzeyinin ölçülmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
Ekiz, D. (2003). Eğitimde Araştırma Yöntem ve Metotlarına Giriş, Nitel, Nicel ve Eleştirel Kuram Metodojileri, Anı Yayıncılık, Ankara.
Erdem, A. R. (2013). Üniversite özerkliği: Mali, akademik ve yönetsel açıdan yaklaşım. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 3(2), 7-107.
Ergüder, Ü., Şahin, M., Terzioğlu, T., ve Vardar, Ö. (2009). Neden yeni bir yükseköğretim vizyonu. İstanbul: İstanbul Politikalar Merkezi. 4 Mayıs 2019 tarihinde http://ipc.sabanciuniv.edu/publication/neden-yni-bir-yuksek-ogretim- vizyonu/ adresinden alınmıştır.
Eryılmaz, B. ve Biricikoğlu, H. (2011). Kamu yönetiminde hesap verebilirlik ve etik. İş Ahlakı Dergisi, 4(7) 19-45.
Gedikoğlu, T. (2013). Yükseköğretimde akademik özgürlük. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 3(3), 179-183.
Gedikoğlu, T. (2014). 11 Haziran 2014 tarihinde Sayın T. Gedikoğlu ile Gaziantep’te bürosunda saat 10.00’da yapılan görüşme.
Gülener, S. (2011). Anayasa yapımında yeni bir paradigma: kapsayıcı, Katılımcı, uzlaşmacı anayasa yapım süreçleri ve Çeşitli örnekler. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XV, Y. 2011, Sa. 3
Günay, D. (2004). Üniversitenin niteliği, akademik özgürlük ve üniversite özerkliği, International Congress on Higher Education, (27-29 Mayıs 2004.) 4 Mayıs 2019 tarihinde http://www.academia.edu/411214/%C3%9Cniversitenin_Neli%C4%9Fi_Akademik_%C3%96zg%C3%BCrl%C3%B Ck_Ve_%C3%9Cniversite_%C3%96zerkli%C4%9Fi adresinden alınmıştır.
Huisman, J. ve Currie, J. (2004). Accountability in higher education: Bridge over troubled water? 6 Mayıs 2019 tarihinde en.unesco.org adresinden alınmıştır.
Karakütük, K. (2002). Öğretim üyesi ve bilim insanı yetiştirme (Lisansüstü öğretimin planlanması). Ankara: Anı.
Karakütük, K. (2007). Üniversitelerin Bütçe Yönetimi Sorunları, 16. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, 5-7 Eylül, Tokat
Karayalçın, Y. (1965). Meseleler ve Görüşler, Kültür-Eğitim-Üniversite-Siyaset-Hukuk. 1965/VIII. Ankara: Ajans-Türk.
Karayalçın, Y. (1972). Meseleler ve görüşler: Kültür-Eğitim-Üniversite-Siyaset- Hukuk. Ankara: Sevinç.
Korkut, H. (2001). Sorgulanan Yükseköğretim. Ankara: Nobel Yayınları, Yayın No: 237
Küçükcan, T. ve Gür, B. S. (2009). Türkiyede yükseköğretim karşılaştırmalı bir analiz. Ankara: Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı.
Leveille, E. D. (2006). Accountability in Higher Education: A Public Agenda for Trust and Cultural Change. Center for Studies in Higher Education, UC Berkeley, University of California at Berkeley, Center for Studies in Higher Education.
Marangoz, C. (2004). Nasıl bir üniversite. Coşkun Can Aktan Çağdaş Üniversite Üzerine Düşünceler. İstanbul: Değişim.
Merriam, S.B. (2013). Nitel Araştırma Desen ve Uygulama İçin Bir Rehber, (Çev. Editörü: Selahattin Turan). Ankara: Nobel Yayınları.
OECD (2003). Changing Patterns Of Governance in Higher Education, 7 Mayıs 2019 tarihinde http://www.oecd.org/education/skills-beyond-school/35747684 .pdf. adresinden alınmıştır.
Ordorika, I. (2003). The limits of university autonomy: Power and politics at the Universidad Nacional Autónoma de México. Higher Education 46: 361–388, 2003.
Öztürk, S. (2006). Üniversite özerkliği ve göstergeleri üzerine bir Değerlendirme, Bilim Eğitim ve Toplum, 4(16), 114-145.
Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. (Çev. Eds. M.Bütün ve S.B. Demir.), Ankara: Pegem.
Resmî Gazete (1981). 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu (1981). 06/11/1981 Tarih ve 17506 Sayılı Resmî Gazete. 6 Mayıs 2019 tarihinde http://www.mevzuat.gov.tr/ MevzuatMetin/1.5.2547.pdf adresinden alınmıştır.
Resmî Gazete (2003). 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu (2003). 24/12/2003 Tarih ve 25326 Sayılı Resmî Gazete. 6 Mayıs 2019 tarihinde http://mevzuat.gov.tr/ adresinden alınmıştır.
Sandelowski, M. (2004) Using Qualitative Research. Qualitative Health Research, 14, 1366-1386.
https://doi.org/10.1177/1049732304269672
Silverman, D. (2001). Interpreting qualitative data: Methods for analysing talk, text, and interaction (2nd Edition). London: SAGE.
Süzen, Z. B. ve Çalık, T. (2016). Üniversitelerde kurumsal değerlendirme çalışmalarına öğretim üyelerinin katılımı. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(3) 1403-1418
Taner, A. (2012). Kamu yönetiminde yeniden yapılanma arayışları ve hesap verme sorumluluğuna etkileri. Sayıştay Dergisi, 85(2), 27-50.
Tekeli, İ. (2012). Yükseköğretim’de yeniden düzenleme arayışlarının nasıl temellendirilebileceği üzerine. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 2, 6-10.
Thompson Q. (2007). Yabancı Gözüyle Türk Yükseköğretim Sisteminin Değerlendirilmesi. Uluslararası Yükseköğretim Konferansı (14-15 Kasım 2005). Ankara: Meteksan.
Tübitak girişimci ve yenilikçi üniversite endeksi (2012). 6 Mayıs 2019 tarihinde https://www.tubitak.gov.tr/sites/default/files/2016_gyue_ilk50.pdf adresinden erişildi.
Türk Dil Kurumu (TDK) (2019). “Üniversite” maddesi. [sozluk.gov.tr: üniversite] 4 Mayıs 2019 tarihinde http://sozluk.gov.tr/?q=%C3%BCniversite&aranan= adresinden alınmıştır.
Visakorpi, J., Stankovic, F., Pedrosa, J. ve Rozsnyai, C. (2008). Türkiye’de Yükseköğretim: Eğilimler, Sorunlar ve Fırsatlar (Yükseköğretim Sistemi Üzerine 17 Türk Üniversitesinin Eua-Iep Kurumsal Değerlendirme Raporlarına Dayanan Gözlemler ve Öneriler). T/2008-10/473. 4 Mayıs 2019 tarihinde www.tusiad.org. adresinden erişilmiştir.
Yaman, A. (2016). Türk yükseköğretim sisteminde saydamlık ve hesapverebilirlik (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
Yavuz, M. (2012). Yükseköğretim Yönetiminde Dönüşüm ve Türkiye İçin Alternatif Yönetim Modeli Önerisi. Uzmanlık Tezi. Kalkınma Bakanlığı Yay. Num:2837. Ankara.
Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, (6.Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Yükseköğretim Kurulu. (2000). 21. Yüzyılda Türk Üniversiteleri. Ankara: YÖK.