Tuncay AYAS, Metin PİŞKİN

Lise Öğrencileri Arasındaki Zorbalık Olaylarının Cinsiyet, Sınıf Düzeyi ve Okul Türü Bakımından İncelenmesi

Bu çalışmanın amacı farklı ortaöğretim kurumlarına devam eden öğrencilerin akran zorbalığına uğrama ve zorbalık yapma düzeylerinin cinsiyet, sınıf ve okul türüne göre farklılık gösterip göstermediğini incelemektir. Araştırma endüstri meslek lisesi, genel lise, özel lise ve Anadolu liselerinde okuyan toplam 600 öğrenci üzerinde gerçekleştirilmiştir. Bulgular, Sözel Mağduriyet hariç diğer tüm alt ölçeklerde erkeklerin kızlardan daha fazla zorbalığa uğradıklarını ve Dışlama hariç diğer tüm alt ölçeklerde kızlardan daha fazla zorbalık yaptıklarını ortaya koymaktadır. Bulgular ayrıca, Cinsel Mağduriyet alt ölçeğinde 11. sınıf öğrencilerinin 9. sınıf öğrencilerinden daha fazla mağdur olduklarını göstermektedir. Toplam Zorbalık puanı bakımından 11. sınıf öğrencilerinin 9. sınıf öğrencilerinden; Cinsel Zorbalık alt ölçeğinde ise 11. sınıf öğrencilerinin hem 9. sınıf hem de 10. sınıf öğrencilerinden anlamlı bir biçimde daha fazla cinsel zorbalık yaptıkları anlaşılmaktadır. Bulgular ayrıca, kurban puanı en yüksek grubun endüstri meslek lisesi; zorbalık puanı en yüksek grubun ise özel lise öğrencileri olduğunu göstermektedir. Bulgulara göre en az zorbalığa uğrayan ve en az zorbalık yapan grubun ise Anadolu Lisesi öğrencileri olduğu anlaşılmaktadır

Anahtar Kelimeler:

Zorba, Kurban, Cinsiyet, Sınıf Düzeyi, Lise Türü

Investigation of bullying among high school students with regard to sex, grade level and school type

The aim of this study is to examine the peer bullying and victimization levels of high school students with regard to sex, grade level and type of school attended. The data were collected from 600 students from four different high schools, namely industrial vocational high school, general high schools, private high schools and Anatolian high schools. The results showed that boys were significantly more bullied than girls in any of the victimization scales except for the verbal victimization subscale whereas girls were more victimized than boys. Bully occurrences were also found to be significantly higher amongst boys rather than girls with the exception of the isolation subscale. The data also indicated that there was no significant difference between grade levels in most of the bullying and victimization subscales. However, the 11th grade students were more victimized than the 9th grade students only in sexual victimization. In terms of bullying, 11th grade students were more often found to bully than 9th grade students in total scores. Similarly, 11the grade students were also found to exhibit more bully behaviors than both 9th and 10th grade students in sexual bullying subscales. In terms of school types, the data showed that the most victimized students were from vocational high schools whereas the most bully group was composed of private high school students. The Anatolian high school students were the least victimized and also had the smaller bully group compare to the other groups.

Keywords:

Bully, Victim, Sex, Grade level, High Schools,

PDF

___

Andreau, E. (2000). Bully/victim problems and their association with psychology constructs in 8- to 12- year – old Greek school children. Aggressive Behavior, 26, 49-56
Arsenio, W. F. ve Lemerise, E. A. (2001).Varieties of childhood bullying: Values, emotion processes and social competence. Social Development, 10, 59–78
Atik, G. (2006). The Role of Locus of Control, Self-Esteem, Parenting Style, Loneliness, and Academic Achievement in Predicting Bullying among Middle School Students.Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, ODTÜ, Ankara.
Atik, G. (2011). Assessment of School Bullying in Turkey: A Critical Review of Self-Report Instruments. 3rd World Conference’de sunulan bildiri. Istanbul: Bahçeşehir Üniversitesi, 4-7 Şubat 2011).
Atlas, R. S. ve Pepler, D. J. (1998). Observation of bullying in classroom. The Journal of Education Research. 92, (2), 86–99.
Ayas, T. (2008) Zorbalığı Önlemede Tüm Okul Yaklaşımına Dayalı Programın Etkililiği. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi, Ankara.
Ayas, T. ve Deniz, M. (2008) The Prevalence and Nature of Bullying in Primary Schools (Turkish Sample). International Conference on Education. 26-29 May, 2008 Athens, Greece
Baldry, C. A. ve Farrington, P. D (2000). Bullies and delinquent: Personal characteristics and parental styles. Journal of Community & Applied Social Psychology 10, 17–31.
Banks, R. (1997). Bullying in Schools. ERIC Document Reproduction Service No. ED 407154
Batsche, G. M. ve Knoff, H. M. (1994). Bullies and their victims: Understanding a pervasive problem in the schools. School Psychology Review, 23 (2), 165-174.
Berger, K. S. (2007). Update on bullying at school: science forgotten. Developmental Review. 27 (1) 90- 126.
Besag, V. (1995). Bullies and Victims in Schools, Philadelphia: Open University Press.
Bilgiç, E. (2007). İlköğretim 1. Kademede Görülen Zorbaca Davranışların Sınıf Değişkenleri ve Atmosferi Algılamalarına Göre Algılanması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Çukurova Üniversitesi, Adana.
Borg, M. G. (1998). The emotional reactions of school bullies and their victims. Educational Psychology, 18, 433–435.
Carney, J. V. ve Merrell, K. W. (2001). Bullying in schools: Perspectives on understanding and preventing an international problem. School Psychology International, 22, 364–382.
Charach, A., Pepler, D. ve Ziegler, S. (1995). Bullying at school: A Canadian perspective: A survey of problems and suggestions for intervention. Education Canada, 35(1), 12–18.
Cheraghi, A. ve Pişkin, M. (2011). A Comparison of Peer Bullying among High School Students in Iran and Turkey. 3rd World Conference’de sunulan bildiri. Istanbul: Bahçesehir Üniversitesi, 4-7 Şubat 2011).
Clarke, E. A. ve Kiselica, M. S. (1997). A systemic counseling approach to the problem of bullying. Elementary School Guidance and Counseling, 31, 310-326.
Craig, W. M. (1998). The relationship among bullying, victimization, depression, anxiety, and aggression in elementary school children. Personality and Individual Differences, 24, 123–130.
Craig, W. M., Pepler, D. ve Atlas, R. (2003). Observation of bullying in the playground and in the classroom. School Psychology International 21(1), 5–21.
Crick. N. R. ve Bigbee, M. A. (1998). Relational and overt forms of peer victimization: A multi informant approach. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 66, 337- 347.
Crick, N. R. ve Dodge, K. A. (1994). A review and reformulation of social information processing mechanisms in children’s social adjustment. Psychological Bulletin, 115, 74-101.
Delfabro, P., Winefield, T., Trainor, S., Dollard, M., Anderson, S., Metrez, J. ve Hammarstrom, A. (2006). Peer and teacher bullying/victimization of South Australian secondary school students: prevalence and psychosocial profiles. British Journal of Education Psychology, 76, 71–90
Dölek, N. (2002). İlk Ve Ortaöğretim Okullarındaki Öğrenciler Arasında Zorbaca Davranışların İncelenmesi Ve Zorbalığı Önleme Tutumu Geliştirilmesi Programının Etkisinin Araştırılması. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
Elliott, M. (1992). Bullying: A practical Guide to Coping for Schools. Harlow: Longman Group UK.
Elliott, M. (1997). 101 Ways to Deal with Bullying. London: Hodder Children’s Book
Eslea, M. ve Smith, P. K. (1994). Anti-Bullying Work in Primary Schools. Poster presented the annual conference of the developmental section of the British psychological society. University of Portsmouth.
Eşici, H. (2007). İlköğretim Yedinci Sınıf Öğrencilerinin Temel İhtiyaçlarının Karşılanma Düzeyi İle Zorbaca Davranışları Arasındaki İlişki. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
Farrington, D. P. (1993). Understanding and Preventing Bullying. University of Chicago Press.
Fekkes, M., Pijpers, F. ve Verlove-Vonherick, S. P. ( 2004). Bullying behavior and associations with psychosomatic complaint and depression in victims. The Journal of Pediatrics, 144, (1), 17-22.
Fernandez, I., Cuadrado, I. ve Cadet, B. (2008). School bullying from the perspective of the victim’s gender. Journal of Social Management, 61 (1),.21-35.
Fitzgerald, D. (1999). Bullying in our Schools- Understanding and Tackling the Problem—A Guide for Schools. Dublin: Blackhall Publishing.
Fleming, L.C. ve Jacobsen, K. H. (2009). Bullying among middle-school students in low and middle income countries. Health Promotion International Advance Access published online on November 2, 2009.
Fonzi, A., Genta, M. L., Menesini, E., Bacchini, D., Bonino, S. ve Costabile, A. (1999). Italy. İçinde: P. K. Smith, Y. Morita, J. Junger-Tas, D. Olweus, R. Catalano ve P. Slee (Ed.), The Nature of School Bullying: A Cross-National Perspective (s.140-156). London & New York: Routledge.
Gökler, R. (2007). İlköğretim Öğrencilerinde Akran Zorbalığının Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
Gültekin, Z. ve Sayıl, M. (2005). Akran Zorbalığı Belirleme Ölçeği geliştirme çalışması. Türk Psikoloji Yazıları, 8 (15), 47-61.
Hilmioğlu, S. (2009). İlköğretim İkinci Kademe Öğrencilerinin Zorbaca Davranışlarını Yordamada Sosyal Beceri ve Yaşam Doyumunun Rolü. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana.
Jarrett, O. S. (2001). Play during recess and the effect of recess on classroom behavior. Play, Policy practice Connections, 6 (1), 11–17.
Josephson Institute (2010). Josephson Institute's Report Card on the Ethics of American Youth Bullying and Other At-Risk Behavior. , http://josephsoninstitute.org/
Kaltiala-Heino. R. ve Rimpela, M. (1999). Bullying, depression and suicidal ideation in Finnish adolescent: School survey, British Medical Journal, 319, 348–351
Kaltiala-Heino, R., Rimpela, M., Marttunen, M., Rimpela, A. ve Rantanen, P. (1999). Bullying, depression, and suicidal ideation in Finnish adolescents: school survey, British Medical Journal, 319, 348–351.
Kandemir, M. (2006). İlköğretimde Algılanan Sınıf İçi Empatik Atmosfer ile Benlik Algısı Arasındaki Etkileşimin Akran Zorbalığıyla İlişkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
Kapçı, E. G. (2004) İlköğretim öğrencilerinin zorbalığa maruz kalma türünün ve sıklığının depresyon, kaygı ve benlik saygısıyla ilişkisi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 37 (1), 1-13.
Karatzias, A., Power, K.G. ve Swanson, V. (2002). Bullying and Victimization in Scottish Secondary Schools: Same or Separate Entities? Aggressive Behavior 28, 45–61.
Kartal, H. ve Bilgin, A. (2008). Öğrenci, veli ve öğretmen gözüyle ilköğretim okullarında yaşanan zorbalık. İlköğretim Online, 7 (2), 485–495. http://ilköğretim-online.org.tr.
Kartal, H. ve Bilgin, A. (2009). Bullying and school climate from the aspects of the students and teachers. Eğitim Araştırmaları-Eurasian Journal of Educational Research, 36, 209-226.
Kepenekçi, Y. ve Çınkır, Ş. (2006). Bullying among Turkish high school students. Child Abuse & Neglect, 30, 193–204.
Kochenderfer-Ladd, B. J. Ve Skinner, K. (2002). Children’s coping strategies: Moderators of the effects of peer victimization? Developmental Psychology, 38, 267-278.
Kumpulainen, K., Rasanen, E. and Puura, K. (2001). Psychiatric disorders and the use of mental health services among children involved in bullying. Aggressive Behavior, 27, 102–110.
Kutlu, F. (2005). The Effect of Bullying Management Training on Bullying Behaviors of Elementary School Students. Yayınlanmamış Doktora Tezi, ODTÜ, Ankara.
Lowenstein, L. F. (1992). The study, diagnosis and treatment of bullying in a therapeutic community. İçinde: M. Elliott (Ed.) Bullying. A practical guide to copping for schools Wiltshire: Longman.
Malkoç, T. ve Ceylan, F. (2010). Ortaöğretim 9. ve 10. Sınıf Öğrencilerinin Zorbalık Eğilimleri ve Zorbalıkla Başetme Düzeyleri Arasındaki İlişkide Müzik Eğitiminin Önemi. “International Conference on New Trends in Education and Their Implications’ sunulan bildiri. Antalya: 11-13 Kasım 2010.
Menesini, E., Eslea, M., Smith, P. K., Genta, M. L., Gianetti, E., Fonzi, A. ve Constabile, A. (1997). Crossnational comparison of children’s attitudes towards bully/victim problems in school. Aggressive behavior, 23, (4), 245–257.
Mishna, F. (2003). Peer victimization: The case for social work intervention. Families in Society, 84, (4), 513-522.
Mouttapa, M., Valente, T., Gallaher, P., Rohrbach, L. A. ve Unger, J. B. (2004). Social network predictors of bullying and victimization. Adolescence, 39, 315–336.
Nansel, Tr., Overpeck, M., Pilla, Rs., Ruan, Wj., Simons-Morton, B. ve Scheidt, P. (2001). Bullying behaviors among US youth: prevalence and association with psychosocial adjustment. Journal of the American Medical Association 285, 2094-2100
Natvig, G. K., Albregtsen, G. ve Qvarnstrom, U. (2001). Psychosomatic symptoms among victims of school bullying. Journal of Health Psychology, 6 (4), 365-367.
Nordhagen, R., Nielsen, A., Stigum, H. and Köhler, L.(2005). Parental reported bullying among Nordic children: A population-based study. Child: Care Health& Development, 31 (6), 693-701.
Olweus, D. (1991). Bully/victim problems among schoolchildren: Basic facts and effects of a school based intervention program. İçinde: D. Pepler ve K. Rubin (Ed.), The Development and Treatment of Childhood Aggression (s. 411-448). Hillsdale, N.J: Erlbaum.
Olweus, D. (1993). Bullying at School: What we Know and What we Can Do. Cambridge MA: Blackwell.
Olweus, D. (1995). Bullying or peer abuse at school: Facts and intervention. Current Direction in Psychological Science, 4, 196- 200.
Olweus, D. (1999a). Bullying Prevention Program. Boulder, Co: Center fort he study and prevention of violence, Institute of Behavioral Science, University of Colorado at Boulder.
Olweus, D. (1999b). Norway. İçinde: P. K. Smith, Y. Morita, J. Junger-Tas, D. Olweus, R. Catalano ve P. Slee (Ed.), the Nature of School Bullying: A Cross-National Perspective (s. 28-48). London & New York: Routledge.
Pateraki, L. (2001). Bullying among primary school children in Athens, Greece. Educational Psychology, 21(2), 167-176.
Pekel, N. (2004). Akran Zorbalığı Grupları Arasında Sosyometrik Statü, Yalnızlık Ve Akademik Başarı Durumlarının İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
Peren, S. ve Alsaker, D. F. (2006). Social behavior and peer relationships of victims, bully-victims and bullies in kindergarten. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 47 (1), 45–57.
Pişkin, M. (2002). Okul zorbalığı: Tanımı, türleri, ilişkili olduğu faktörler ve alınabilecek önlemler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 2(2), 531–562.
Pişkin, M. (2008). Okul Şiddetinin Yaygınlığı Öğrenciler Üzerindeki Olumsuz Etkileri ve Önleme Programlarının Değerlendirilmesi. Şiddet Karşı Düşünce Ortamı (Sempozyum Kitabı). (s. 73–86). Ankara: Fişek Enstitüsü Çalışan Çocuklar Bilim ve Eylem Merkezi Vakfı.
Pişkin, M. (2010). Examination of peer bullying among primary and middle school children in Ankara. Education and Science, 35 (156), 175-189
Pişkin, M. ve Ayas, T. (2005a). Lise Öğrencileri Arasında Yaşanan Akran Zorbalığı Olgusunun Okul Türü Bakımından Karşılaştırılması. VIII. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi’nde sunulmuş bildiri (21–23 Eylül) Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi, İstanbul.
Pişkin, M. ve Ayas, T. (2005b). Zorba Ve Kurban Öğrencilerin Utangaçlık, İçedönüklük, Dışadönüklük Ve Özsaygı Değişkenleri Bakımından İncelenmesi. VIII. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi’nde sunulmuş bildiri (21–23 Eylül) Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi, İstanbul.
Pişkin, M. Ve Ayas, T. (2007). Akran Zorbalığı Belirleme Ölçeği Ergen Formunun Geliştirilmesi. IX. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi. (Dokuz Eylül Üniversitesi. Çeşme: 17–19 Ekim 2007).
Pişkin ve Ayas (2011). Akran Zorbalığı Ölçeği: Çocuk Formu. Akademik Bakış Dergisi, 23, 1-12.
Rigby, K. (2002). New Perspectives on Bullying. London: Jessica Kingsley Publishers.
Rios-Ellis, B., Bellamy, L. ve Shoji, J. (2000). An examination of specific types of Ijime within Japanese schools. School Psychology International, 21, 227-241.
Roland, E. ve Munthe, E. (1989). Bullying: an International Perspective, London: David Fulton Publishers.
Schwartz, D., Proctor, L. J. ve Chien, D. H. (2001). The aggressive victim of bullying: Emotional and behavioral dysregulation as a pathway to victimization by peers. İçinde: J. Juvonen ve S. Graham (Ed.), Peer harassment in school. The plight of the vulnerable and victimized (s. 147–174). New York/London: The Guilford Press.
Seals, D. ve Young, J. (2003). Bullying and victimization: Prevalence and relationship to gender, grade level, ethnicity, self-esteem and depression. Adolescence, 38, 735- 747.
Smith, P. K. (1991). The silent nightmare: Bullying and victimization in school peer groups. The Psychologist: Bulletin of the British Psychological Society, 4, 243-246.
Smith, P. K., Madsen, K. C., & Moody, J. C. (1999). What causes the age decline in reports of being bullied at school? Towards a developmental analysis of risks of being bullied. Educational Research, 41, 267–285.
Smith, P.K. ve Sharp, S. (1994). School bullying: Insights and Perspectives. London: Routledge.
Stavrinides, P., Paradeisiotou, A., Tziogouros, C. ve Lazarou, C. (2010). Prevalence of bullying among Cyprus elementary and high school students. International Journal of Violence and School, 11, 114-128.
Stein, J. A., Dukes, R. L. ve Warren, J. I. (2007). Adolescent male bullies, victims and bully-victims: a comparison of psychosocial and behavioral characteristics. Journal of Pediatric Psychology, 32 (3), 273- 282.
Stevepheson, P. ve Smith, D. (1989). Bullying in the junior school. İçinde: D. T. Tattum ve D. A. Lane (Ed. ), Bullying in schools. London: Trentham
Sullivan, K. (2000). The Anti-Bullying Handbook. New York: Oxford University Press.
Şahin, M. Ve Sarı, S.V. (2010). Ergenlerde görülen zorbalık eğiliminin bilişsel çarpıtmalar ve fonksiyonel olmayan tutumlarla ilişkisi. Akademik Bakış Dergisi, 20, 1-14.
Takış, Ö. (2007). Orta Öğretim Kurumları İçin Geliştirilen Zorbaca Davranışlarla Baş Edebilme Programının Etkisinin İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
Whitney, I. ve Smith, P.K. (1993). A survey of the nature and extent of bullying in junior/middle and secondary schools. Educational Research, 35 (1), 3–25.
Yıldırım, S. (2001). The Relationships of Bullying, Family Environment and Popularity. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, ODTÜ, Ankara.
Yurtal F. ve Cenkseven F. (2006). İlköğretim Okullarında Zorbalığın İncelenmesi. 1.Şiddet ve Okul: Okul ve Çevresinde Çocuğa Yönelik Şiddet ve Alınabilecek Tedbirler. Uluslar arası Katılımlı Sempozyum. MEB ve UNICEF, İstanbul: 28–31 Mart 2006.
Yurtal, F. ve Cenkseven, F. (2007). İlköğretim okullarında zorbalığın yaygınlığı ve doğası. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3, (28), 3–13.
Zhang, L. Ve Postiglione, G.A. (2001). Thinking styles, self-Esteem, and sosyo-economic status. Personality and Individual Differences, 31, 8, 1333-1346.