Erkan YAMAN, Nejla KOCABAŞOĞLU

Zorbalığa Farklı bir Bakış: Öğrencilerin Öğretmenlerine Zorbalık Yaptığı bir Dikey Zorbalık Araştırması

Bu çalışmanın amacı okullardaki dikey zorbalık olgusunun araştırılmasıdır. Araştırmada, okullarında görev yapan ve öğrenci tarafından zorbalığa maruz kalan öğretmenler belirlenmiş ve bu öğretmenlerle mülâkat yapılmıştır. Araştırma, nitel desende oluşturulmuştur. Nitel araştırma desenlerinden araştırmanın doğasına uygun olan ‘olgubilim deseni’ kullanılmıştır. Araştırmada veri toplama aracı olarak ‘standartlaştırılmış açık uçlu mülâkat’ kullanılmıştır. Verilerin çözümlenmesinde içerik analizi türlerinden ‘kategorisel analiz’ kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre öğretmenlere genellikle grup odaklı zorbalık yapıldığı, ortaöğretim öğrencilerinin daha çok onuncu sınıflarda zorbalık yaptığı ve öğrenci yaşının ilerlemesiyle bunun azaldığı, öğrencilerin aile yaşam ve değerlerinde sorun olduğu, medyanın, sanal dünyanın ve sosyal çevrenin zorbalığı tetiklediği, öğretmenlerin sırasıyla sözel, duygusal ve karma zorbalığa uğradığı belirlenmiştir. Zorbalığa maruz kalmanın nedenleri arasında öğretmenin ‘sınıf yönetimi’ yeterliğindeki sorunlar, öğretmenin kişiliği, cinsiyet açısından kadın öğretmenin zorbalığa maruz kalma oranının yüksekliği, sınıf ikliminin/atmosferinin bozulması ve özellikle derslerin sağlıklı işlenememesi, öğretmenlerin fiziksel ve psikolojik sağlığının bozulması araştırmanın önemli bulguları arasındadır. Öğretmenlere genelde etkili sınıf yönetimi özelde ise etkili başa çıkma yöntemlerini içeren destek sağlanması, görsel ve yazılı medyada zorbalıkla ilgili programlara yer verilmesi gibi birtakım öneriler getirilmiştir

Anahtar Kelimeler:

öğretmen, dikey zorbalık, öğrenci zorbalığı, zorba, mağdur

A different approach to bullying: An upright/vertical bullying study where students bully their teachers

Keywords:

-,

PDF

___

Alikasifoğlu, M., Erginöz, E. & Ercan, O. (2007). Çocukluk Çağında Kabadayılık/Zorbalık Davranışları: Hekimler Açısından Anlamı. Türk Pediatri Arşivi, 42, 19-25.
Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S. ve Yıldırım, E. (2005). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Sakarya: Sakarya Kitabevi.
Andreou, E. (2000). Bully/victim problems and their associaton with psyhological construct in 8-to 12-year old-Greek school childeren, Aggressive Behaviour, 26, 49-56.
Ataman, A. (2003). Sınıfta İletişimde Karşılaşılan Davranış Problemleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 1 (3), 281-292.
Ayas, T. (2008). Zorbalığı önlemede tüm okul yaklaşımına dayalı programın etkililiği, Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Baldry, A.C., & Farrington, D.P. (1998). Parenting influences on bullying and victimization, Legal and Criminological Psychology, 3, 237-254.
Boulton M.J. & Underwood, K. (1992). Bully/victim problems among middle school children, British Journal of Educational Psychology, 62 (1), 73-87.
Chapell, S., Hasselman, S.L., Kitchin, T., Lomon, S.N., Maciver, K.W. & Sarullo, P.L. (2006). Bullying in elemetary school, high school and college, Adolescence, 41 (164), 633-648.
Craig, W. M. & Pepler, D. J. (2003). Identifying and targeting risk for involvement in bullying and victimization, The Canadian Journal of Psychiatry, 48 (9), 577-582.
Craig, W. M. (1998). The relationship among bullying, victimization, depression, anxiety and aggression in elementary school children, Personality And Individual Differences, 24, 123-130.
Çağlar, D. (1974). Uyumsuz Çocuklar ve Eğitimi. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları No: 45.
Çalık, T., Özbay, Y., Özer, A., Kurt, T. & Kandemir, M. (2009). İlköğretim Okulu Öğrencilerinin Zorbalık Statülerinin Okul İklimi. Prososyal Davranışlar, Temel İhtiyaçlar ve Cinsiyet Değişkenlerine Göre İncelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 60, 555-576.
Çınkır, Ş. & Karaman-Kepenekçi, Y. (2003). Öğrenciler Arası Zorbalık. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 34, 236-253.
Dake, J.A., Price, J.H., & Telljohann, S.K. (2003). The nature and extent of bullying at school, Journal of School Health, 73 (5), 173-180.
Debarbieux, E., Blaya, C. & Vidal, D. (2003). Tackling violence in schools: a report from France. In P.K. Smith (ed), Violence in Schools: The Response in Europe. London: Routledge-Falmer.
Ekşi, H. & Yaman, E. (2010). Çocuk ve Ergende Şiddet. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
Elliot, M. (1992). Bullying a practical guide to coping for schools. Harlow: Longman Group UK.
Elliot, M. (1997). 101 ways of dealing with bullying. London: Hodder Children’s Book.
Eslea, M. & Rees, J. (2001). What age are children most likely to be bullied at school?, Aggressive Behavior, 27 (6), 419-429.
Hazler, R. J., Hoover, J. H., & Oliver, R. (1993). What kids say about bullying. The Executive Educator, 14, 20-22.
Houndoumadi, A., & Pateraki, L. (2001). Bullying and bullies in greek elementary schools: pupils’ attitudes and teachers’/parents’ awareness’. Educational Review, 53, 19-27.
James-Weagraff, P. & Donaldson, D. (1998). Teachers as verbal perpetrators, Paper presented at The Annual Convention Of The Council For Exceptional Children, Minneapolis, MN, April 15-19, p.12.
Jankauskiene, R., Kardelis, K., Sukys, S. & Kardeliene, L. (2008). Associations between school bullying and psychosocial factors. Social Behavior and Personality, 36 (2), 45-162.
Kandemir, M. & Özbay, Y. (2009). Sınıf içinde algılanan empatik atmosfer ile benlik saygısı arasındaki etkileşimin zorbalıkla ilişkisi. İlköğretim Online, 8 (2), 322-333.
Kapçı, E.G. (2004). İlköğretim öğrencilerinin zorbalığa maruz kalma türünün ve sıklığının depresyon, kaygı ve benlik saygısıyla ilişkisi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 37, 1-13.
Karaman-Kepenekçi, Y. & Çınkır, Ş. (2006). Bullying among Turkish high school students. Child Abuse & Neglect, 30, 193-204.
Kartal, H. (2008). İlköğretim okullarında zorbalık yapanlar ve zorbalığa uğrayanlar. E-Journal of New World Sciences Academy, 3 (4), 712-730.
Kartal, H. ve Bilgin, A. (2008). Öğrenci, veli ve öğretmen gözüyle ilköğretim okullarında yaşanan zorbalık. İlköğretim Online, 7(2), 485-495.
Kim, Y.S., Koh, Y.J., & Leventhal, B.L. (2004). Prevalence of school bullying in Korean middle school students. Archives of Pediatrics & Adolescent Medicine, 158, 737-741.
Koç, Z. (2006). Lise öğrencilerinin zorbalık düzeylerinin yordanması, Yayınlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Limper, R. (2000). Cooperation between parents, teachers, and school boards to prevent bullying in education: An overview of work done in the Netherlands. Aggressive Behaviour, 26 (1),125-134.
Ma, X., Stevin, L.L. & Mah, D.L. (2001). Bullying in school: nature, effects, and remedies. Research Papers in Education, 16 (3), 247-270.
Mellor, A. (1997). Bullying: The Scottish experience. Irish Journal of Psychology, 18 (2), 135-137.
Menesini, E., Eslea, M., Smith, P.K., Genta, M.L., Gianetti, E., Fonzi, A. & Costabile, A. (1997). Crossnational comparison of children’s attitudes towards bully/victim problems in school. Aggressive Behaviour, 23, 245-257.
Mora-Merchán, J.A. (2006). Coping strategies: Mediators of long-term effect in victims of bullying?. Anuario de Psicologia Clinica y de la Salud/Annuary of Clinical and Health Psychology, 2,15-25.
Mynard, H. & Joseph, S. (1997). Bully/victim problems and their association with eysenck’s personality dimensions in 8 to 13 years old. British Journal of Education Psychology, 85,197-201.
O’Moore, A.M., Kirkham, C., & Smith, M. (1997). Bullying behaviour in Irish schools: A nationwide study, Irish Journal of Psychology, 18 (2), 141-169.
O’Connell, P., Pepler, D., & Craig, W. (1999). Peer involvement in bullying: insights and challenges for intervention. Journal of Adolescence, 22, 437-452.
Oliver, R., Hoover, J. H., & Hazler, R. (1994). The perceived roles of bullying in small town Midwestern schools. Journal of Counselling and Development, 72 (4), 416-419.
Olweus, D. (1977). Aggression and peer acceptance in adolescent boys: two short-term longitudinal studies of ratings. Child Development, 48, 1301-1313.
Olweus, D. (1978). Aggression in the schools: bullies and whipping boys. Washington, DC: Hemisphere Press.
Olweus, D. (1980). Familial and temperamental determinants of aggressive behavior in adolescent boys: a causal analysis. Developmental Psychology, 16, 644-660.
Olweus, D. (1991). Bully/victim problems among school children: Basic facts and effects of a school based intervention program. In D. J. Pepler & K. H. Rubin (Eds.), The development and treatment of childhood aggression (pp.411-448). Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
Olweus, D. (1993). Bullying at school: what we know and what we can do. Oxford and Cambridge, MA: Blackwell Publishers.
Olweus, D. (1995). Bullying or peer abuse at school: Facts and intervention. Current Directions in Psychological Science, 4, 196-200.
Olweus, D. (1999). Sweden. In P. K. Smith, Y. Morita, J. Junger-Tas, D. Olweus, R. Catalano, & P. Slee (Eds.), The nature of school bullying. A cross-national perspective. London and New York: Routledge.
Pateraki, L., & Houndoumadi, A. (2001). Bullying and bullies in Greek elementary schools: pupils’ attitudes and teachers'/parents' awareness. Educational Review, 53 (8), 19-26.
Pekel-Uludağlı, N. & Uçanok, Z. (2005). Akran Zorbalığı Gruplarında Yalnızlık Ve Akademik Başarı İle Sosyometrik Statüye Göre Zorba/Mağdur Davranış Türleri. Türk Psikoloji Dergisi, 20 (56), 77-92.
Pepler, D.J., Craig, W.M., Ziegler, S., & Charach, A. (1994). An evaluation of an anti-bullying intervention in Toronto schools. Canadian Journal of Community Mental Health, 13, 95-110.
Pereira, B., Mendonça, D., Neto, C, Valente, L., & Smith, P.K. (2004). Bullying in Portuguese schools. School Psychology International, 25 (2), 241-254.
Perry, D.G., Kusel, S.J. & Perry, L.C. (1988). Victims of peer agression. Developmental Psychology, 24 (6), 807-814.
Pişkin, M. & Ayas, T. (2005). Zorba ve Kurban Lise Öğrencilerinin Utangaçlık, İçedönüklük, Dışadönüklük ve Özsaygı Değişkenleri Bakımından İncelenmesi. VIII. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi.
Pişkin, M. (2002). Okul Zorbalığı: Tanımı, Türleri, İlişkili Olduğu Faktörler ve Alınabilecek Önlemler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 2, 531-562.
Pişkin, M. (2006). Akran Zorbalığı Olgusunun İlköğretim Öğrencileri Arasında Yaygınlığının İncelenmesi. I. Şiddet ve Okul: Okul ve Çevresinde Çocuğa Yönelik Şiddet ve Alınabilecek Tedbirler Sempozyumu. İstanbul.
Rigby, K. (1993). School children's perceptions of their families and parents as a function of peer relations. Journal of Genetic Psychology, 154 (4), 501-514.
Rigby, K. (2000). Effects of peer victimization in schools and perceived social support on adolescent well-being. Journal of Adolescence, 23, 57-68.
Rigby, K. (2003). Consequence of bullying in schools. Canadian Journal of Psychiatry, 48 (9), 583-590.
Rivers, I. & Smith, P.K. (1994). Types of bullying behavior and their correlates. Agressive Behavior, 20, 359-368.
Schuster, B. (1999). Outsiders at school: The prevalence of bullying and its relation with social status. Group Processes and Intergroup Relations, 2, 175-190.
Sharp, S. & Smith, P.K. (1994). Understanding bullying. Tackling bullying in your school: a practical handbook for teachers. New York: Routledge.
Wei, H., Jonson-Reid, M., & Tsao, H. (2007). Bullying and victimization among Taiwanese 7th graders: A multi-method assessment. School Psychology International, 28 (4), 479-500.
Whitney, I., & Smith, P.K. (1993). A survey of the nature and extent of bullying in junior/middle and secondary schools. Educational Research, 35 (1), 3-25.
Wolke, D., Woods, S., Stanford, K., & Schulz, H. (2001). Bullying and victimization of primary school children in England and Germany: Prevalence And School Factors. British Journal of Psychology, 92, 673-696.
Yaman, E. (2007). Üniversitelerde bir eğitim yönetimi sorunu olarak öğretim elemanının maruz kaldığı informal cezalar: nitel bir araştırma. Yayımlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Yaman, E. (2009). Çocukları Medya Karşısında Yalnız Bırakmayın. Değerler, TDV, 1, 66-69.
Yaman, E. (2009b). Zorbalık ders notları. Yayımlanmamış çalışma. Sakarya.
Yaman, E. & Ayar, N. (2009). Okul Güvenliğine Farklı Bir Yaklaşım: Okul Polisi Uygulaması. Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Dergisi, 11 (2), 147-171.
Yaman, E., Mermer, E.Ç. & Mutlugil, S. (2009). İlköğretim Okulu Öğrencilerinin Etik Davranışlara İlişkin Görüşleri: Nitel Bir Araştırma. Değerler Eğitimi, 7 (17), 93-108.
Yaman, E. (2010). Psikoşiddete (Mobbing) Maruz Kalan Öğretim Elemanlarının Örgüt Kültürü ve İklimi Algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 10 (1), 547-578.
Yaman, E., Eroğlu, Y. & Peker, A. (2010). Başa Çıkma Stratejileriyle Okul Zorbalığı ve Siber Zorbalık. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
Yaman, E., Eroğlu, Y., Bayraktar, B. & Çolak, T.S. (2010). Öğrencilerin Güdülenme Düzeyinde Etkili Bir Faktör: Okul Zorbalığı. Akademik Bakış, 20, 1-17.
Yaman, E., Vidinlioğlu, Ö. & Çitemel, N. (2010). İşyerinde Psikoşiddet, Motivasyon ve Huzur: Öğretmenler Çok Şey Mi Bekliyor? Psikoşiddet Mağduru Öğretmenler Üzerine. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7 (1), 1136- 1151.
Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2005). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.
Yoneyama, S., & Naito, A. (2003). Problems with the paradigm the school as a factor in understanding bullying. British Journal of Sociology of Education, 24 (3), 315-330.