HARPÛTÎ’YE GÖRE ALLAH’IN SIFATLARI VE ALLAH'IN Bİ’SET DIŞINDA DÜNYADAKİ FİİLLERİ
Allah’ın zâtı, sıfat ve fiilleri İslâm tarihi boyunca üzerinde tartışılmış en önemli konulardandır. Tarihte özellikle Allah’ın sıfat ve fiilleri hakkında Mu’tezile ile birlikte pek çok fikri çatışma meydana gelmiştir. Bu süreçte Mu’tezile’nin karşısında duran kesim ise Ehl-i sünnet çatısı altındaki Eş’arî ve Mâturîdîler’ dir. Zaman içerisinde bu tartışmalara yeni oluşumlar da katılarak Allah’ın sıfat ve fiilleri konusu başka boyutlara taşınmıştır. Abdullatif Harpûtî, Yeni İlm-i Kelâm’ın en değerli âlimlerinden sayılmaktadır. Yaptığımız araştırmalar sonucu kendisi ile ilgili yapılan araştırmaların yetersiz olduğunu gördük. Bundan dolayı Yeni İlm-i Kelâm dönemi Allah'ın sıfatları ve fiilleri konusunda bir araştırma yapmayı uygun bulduk. Araştırmamızda Harpûtî'nin Tenkîhu-l Kelâm adlı kitabından yararlandık. Çünkü kendisinin bu konuyla alakalı görüşleri bu kitapta yer almaktadır. Harpûtî’nin bu kitabı yazması sebebi ise döneminin konularına değinen bir kaynak eser bulamamış olmasıdır. Bu yüzden bu eser, Yeni İlm-i Kelâm dönemi Allah’ın fiilleri ve sıfatları konusundaki görüşlere ışık tutan bir niteliktedir. Sıfatlar konusunda ise Harpûtî nispeten farklı bir tasnife gitmiştir. Allah’ın fiilleri konusunda ise, genel manada Mâturîdî görüşü benimsemiştir.
Anahtar Kelimeler:
Kelâm, Harpûtî, Allah'ın Sıfatları, Allah'ın Fiilleri, Allah
ACCORDING TO HARPÛTI, GOD'S ATTRIBUTE AND GOD'S ACTIONS IN THE WORLD EXCEPT FOR BI'SAH
The essence, attributes and actions of Allah are the most important expressions discussed throughout the history of Islam. There have been many intellectual conflicts with the Mu'tazila in history, especially about the attributes and actions of Allah. In this process, the group that stood against the Mu'tazila was the Ash'aris and Maturidis, whose umbrella was the Ahl as-sunna. Over time, new formations have joined these discussions and the subject of Allah's attributes and actions has been moved to other dimensions. Abdullatif Harpûtî is considered one of the most valuable scholars of the new science of theology. As a result of our research, we saw that the research on him was insufficient. For this reason, we found it appropriate to conduct a research on the attributes and actions of God in the period of New Science. , we benefited from Harpûtî's book called Tenkih-ul Kelâm. Because his views on this subject are included in this book. The reason why Harpûtî wrote this book is that he could not find a source work addressing the subjects of his period. Therefore, this work sheds light on the views on the attributes and actions of God in the new era of theology. In terms of adjectives, Harpûtî went to a relatively different classification. On the subject of Allah's actions, he adopted the Maturidi view in general.
Keywords:
Kalam, Harputi, Attributes of God, Acts of God, God,
___
- Can, Seyithan. “Allah’ın Sıfatları”. Sistematik Kelâm. thk. Fadıl Ayğan. İstanbul: Beyan, 2020.
- Es-Sabunî, Nureddin. Matûrîdiyye Akaidi. çev. Bekir Topaloğlu. İstanbul: İFAV, 19. Basım, 2020.
- Eş’arî, Ebu’l Hasan el-. el- İbâne Ve Usûlü Ehl-i- Sünnet. çev. Ramazan Biçer. İstanbul: Gelenek Yay., 2010.
- Fettâh, İrfan Abdülhamîd. “Cebriyye”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 7/205-208. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
- Gölcük, Şerafeddin. “Rızık”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 35/73-74. İstanbul, 2008.
- Gündoğar, Hamdi. “Mu’tezile Mezhebinde İnsan Fiilleri Problemi”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fak. Dergisi 8/2 (2004), 205-218.
- Hafızoğlu, Ayşegül. Gazâlî’de Hidâyet ve Dalâlet Kavramları. Şanlıurfa: Harran Üniversitesi, 2005.
- Harpûtî, Abdullatif. Tenkîhu’ l- Kelâm fî Akâid- i Ehli’ l-İslâm-Kelâm İlmine Giriş-İlâhiyat, Nübüvvet, Sem’iyat, İmâmet. çev. Fikret Karaman. İstanbul: Çelik Yayınevi, 2016.
- Harpûtî, Abdullatif. Tenkîhu’l-Kelâm fî Akâidi Ehli İslâm. İstanbul: Necm-i İstikbâl Matbaası, 1330.
- İzmirli, İsmail Hakkı. Yeni İlm-i Kelâm. Ankara Okulu Yayınları, 2. Basım, 2012.
- Kâdî Abdülcebbâr. Şerhu’l-usûli’l-Hamse: Mu’tezile’nin Beş İlkesi. çev. İlyas Çelebi. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 1. baskı., 2013.
- Kubat, Mehmet. “Kadere Dair İki Risale (Abdülmelik b. Mervân’ın Hasan el-Basrî’ye Gönderdiği Mektup ve Hasan el-Basrî’nin Abdülmelik b. Mervân’a Gönderdiği (Cevabî) Mektup)”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 4/8 (2008), 351-374.
- Özer, Mevlüt. “İlâhî İsim ve Sıfatlar”. Kelam. thk. Şaban Ali Düzgün. Ankara: Grafiker Yay., 4. Basım, 2015.
- Taftâzânî, Sa’düddin et-. Şehu’l Akâid. çev. Talha Hakan Alp. İstanbul: İFAV, 2022.
- Taşkın, Bilal. “İslam Düşüncesinde İnsan Fiilleri: Farklı Söylemler Ortak Amaçlar”. Kader 19/1 (2021), 146-176.
- Ümit, Mehmet. “Mihne Sürecinde Hanefîler”. Hitit Üni. İlahiyat Fak. Dergisi 9/17 (2010), 101-130.
- Yazıcıoğlu, Mustafa Said. “Fiil”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 13/59-64. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
- Yücedoğru, Tevfik. “Tekvin”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 40/388-390. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2018
- Yayıncı: Muhammet Sacit KURT