EMEVÎ DÖNEMİ ARAP ŞİİRİ TÜRLERİNE VE ŞAİRLERİNE GENEL BİR BAKIŞ
Arap toplumu, Cahiliye devrinde çöl ikliminin şekillendirdiği, kabileciliğin ve asabiyetin tahakkümünde göçebe bir hayat sürmüştür. Yaşanan hayat tarzı şiire de yansımış, çöl tasvirlerinin ağırlıkta olduğu, kabile eksenli şiirler nazmedilmiştir. Zamanın yaygın dînî inancının putperestlik olması, ahlakî bozulmayı tetikleyen adet ve geleneklerin yaygınlığı, dönemin şiir anlayışında etkili olmuştur. İslâmiyet’in zuhuruyla toplumun yaşayış tarzında kayda değer değişiklikler meydana gelmiştir. Kabilecilik ve asabiyete, sapkın adet ve geleneklere son verilmiştir. İslâmiyet’in getirdiği bazı sınırlamalarla birlikte zevk, eğlence, içki gibi konuları konu edinen şiirlerde azalma meydana gelmiştir. Kabileler arasında zaten var olan savaşlar fetih politikası sonucunda artmış, şairlerin ele aldığı konular daha çok yeni dinin yayılışını hızlandırmaya yönelik olmuştur. Çalışmamızın konusunu teşkil eden Emevî dönemi şiirinin, Sadru’l-İslâm dönemini tamamlayıcı nitelikte olması beklenirken tam tersi bir tabloyla karşılaşılmıştır. Hz. Osman döneminde başlayan ilk siyasi karışıklıklar daha sonraları büyük hadiselerin çıkmasına sebebiyet vermiştir. Yaşanan gelişmeler şiire de tesir etmiş, cahiliyeden beri süregelen şiir türlerine yenileri eklenmiştir. Çalışmamızda Emevî döneminin siyasi, sosyal ve dînî yapısına değinilerek bu yapının şiir türlerine etkisi üzerinden bağlantı kurulup dönemin şiir türleri hakkında bilgi verilecektir. Akabinde dönem şairlerinin biyografileri ve çalışmaları hakkında malumat verilip dönemin değerlendirilmesi yapılacaktır.
Anahtar Kelimeler:
Arap Edebiyatı, Emevî Dönemi, Şiir, Şair, Şiir Türleri
AN OVERVIEW OF ARAB POETRY TYPES AND POETS IN THE UMAYYAD PERIOD
The Arab society led a nomadic life shaped by the desert climate during the Age of Ignorance, under the dominance of tribalism and factionalism. The life style lived was also reflected in the poetry, and tribal-oriented poems, in which desert depictions were dominant, were written. The widespread religious belief of the time was paganism, and the prevalence of customs and traditions that triggered moral deterioration were influential in the understanding of poetry of the period. With the advent of Islam, significant changes have occurred in the way of life of the society. Tribalism and factionalism, perverted customs and traditions were put to an end. With the some restrictions brought by Islam, the poems dealing with subjects such as pleasure, entertainment and alcohol have decreased. The wars that already existed between the tribes increased as a result of the policy of conquest, and the topics that the poets dealt with were mostly aimed at accelerating the spread of the new religion. While it is expected that the poetry of the Umayyad period, which is the subject of our study, will be complementary to the Sadru'l-Islam period, the opposite picture has been encountered. While it is expected that the poetry of the Umayyad period, which is the subject of our study, will be complementary to the Sadru’l-Islam period, the opposite picture has been encountered. The first political turmoil that started during the reign of Hz. Osman led to major events later on. The developments have also affected poetry, and new types of poetry have been added to the ongoing poetry genres since ignorance. In our study, the political, social and religious structure of the Umayyad period will be mentioned, and information will be given about the poetry types of the period by establishing a connection through the effect of this structure on poetry types. Then, information will be given about the biographies and works of the poets of the period and the evaluation of the period will be made.
Keywords:
Arabic Literature, Umayyad Period, Poetry, Poet, Poetry Types,
___
- Apak, Adem. “Şuûbiyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 39/244-246. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
- Demirayak, Kenan. Arap Edebiyatı Tarihi II Sadru’l-İslam Dönemi. Erzurum: Fenomen Yayınları, 3. Baskı, 2017.
- Demirayak, Kenan. Arap Edebiyatı Tarihi III Emevîler Dönemi, Erzurum: Fenomen Yayınları, 2017.
- Demirayak, Kenan. Arap Edebiyatı Tarihi I Cahiliye Dönemi. Erzurum: Fenomen Yayınları, 4. Baskı, 2019.
- Durmuş, İsmail. “Fahr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 12/79. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
- Durmuş, İsmail. “Hamâse”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 15/437-440. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
- Durmuş, İsmail. “Hiciv (Arap Edebiyatı)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 17/447-449. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
- Durmuş, İsmail. “Methiye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 29/406-408. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
- Durmuş, İsmail. “Su‘lûk”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (Ankara: TDV Yayınları, 2019, 3. Baskı, Ek II.
- Er, Rahmi. “Ömer b. Ebû Rebîa”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 34/56-57. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
- Ergin, Ali Şakir. “Cemîl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 7/325. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
- Ergin, Ali Şakir. “Ferezdak”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 12/373-375. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
- Fığlalı, Ethem Ruhi. “Hâricîler”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 16/169-175. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
- Gibb, Hamilton Alexander Rosskeen. Arap Edebiyatı. çev. Onur Özatağ. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2. Baskı, 2022.
- Goldziher, Ignaz. Klasik Arap Literatürü. çev. Rahmi Er-Azmi Yüksel. İstanbul: Vadi Yayıncılık, 4. Baskı, 2019.
- İpekten, Halûk. “Gazel”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 13/440-442. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
- Okay, M. Orhan. “Hiciv”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 17/447. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
- Öz, Mustafa vd. “Hâricîler (Kültür ve Edebiyat)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 16/175-178. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
- Öz, Mustafa. “Şîa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 39/111-114. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
- Parlak, Nizamettin. “Emeviler Döneminde Sanat”. Emeviler Dönemi Bilim, Kültür ve Sanat Hayatı. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2003.
- Sevinç, Eyüp. “Emevîler Dönemi Siyasi İçerikli Şiir”. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 4/8 (Güz 2014).
- Toprak, Mehmet Faruk. “Mersiye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 29/215-217. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
- Tüccar, Zülfikar. “Cerîr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 7/412-413. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
- Tüz, Tayyip. “Emevîler Dönemi Siyasi Şiir Ferezdak Örneği”. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 5/9 (Bahar 2015).
- Usta, İbrahim. 101 Soruda Arap Dili ve Edebiyatı. İstanbul: Akdem Yayınları, 2020.
- Ürün, Ahmet Kâzım. Klasik Arap Edebiyatı. Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları, 2. Baskı, 2017.
- Yalar, Mehmet. “Arap Şiiri”. İslâm Medeniyetinde Dil İlimleri: Tarih ve Problemler. İstanbul: İSAM Yayınları, 2015.
- Yıldız, Hakkı Dursun. “Abdullah b. Zübeyr b. Avvâm”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 1/145-146. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
- Yiğit, İsmail. “Emevîler”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 11/87-104. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
- Yiğit, İsmail. “Mevâlî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 29/424-426. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
- Yüksel, Azmi. “Ahtal”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 2/183-184. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2018
- Yayıncı: Muhammet Sacit KURT