Terzi Baba’nın “Kenzü’l-Miftâh” Adlı Eserinde Bazı Tasavvufî Kavramlara Yaklaşımı

Muhammed Vehbî meşhur adıyla Terzi baba XIX. yüzyılda yaşamıştır. Adı geçen zât, Abdullah Mekkî vasıtasıyla Nakşibendiyye tarîkatının Hâlidiyye kolunun kurucusu Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî’ye (ö. 1242/1827) intisâb etmiş ve onun halîfesi olmuştur. Terzi Baba, Nakşîliğin Hâlidî kolunun Erzincan ve dolaylarında yayılmasında önemli görevler üstlenmiştir. Bununla birlikte o, tasavvufa dair konuları şiirsel ifadelerle “Kenzü’l-Miftâh” adlı eserinde dile getirmiştir. Bu makalede, Muhammed Vehbî’nin tasavvufî anlayışını yansıtan düşünceleri onun günümüze ulaşan tek eseri “Kenzü’l-Miftâh” bağlamında incelenecektir. İki bölümden müteşekkil makalenin birinci kısmında Muhammed Vehbî’nin hayatı ve eserleri, ikinci kısmında “Kenzü’l-Miftâh” adlı eserindeki tasavvufî düşüncelerine yer verilecektir. Sonuç kısmında ise konuyla ilgili değerlendirme yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Tasavvuf, Muhammed Vehbî Hayyât Erzincânî, Terzi Baba, Mutasavvıf, Kenzü’l-Miftâh

The Approach of Terzi Baba on Some Sufi Concepts in His Work “Kenzu’l-Miftâh”

Muhammed Vehbi, also known as Terzi Baba, lived in XIX. century. He devoted himself to Mawlânâ Khâleed al-Baghdâdî (d. 1242/1827), the founder of the Halidiyye branch of the Naqshbandi cult through ‘Abdullah Makkî, and became his caliph. Terzi Baba had undertaken important duties in spreading the Hâlidî branch of the Naqshbandi cult in Erzincan and its surroundings. He expressed mysticism with poetic expressions in his work Kenzü’l-Miftâh. In this article, the thoughts reflecting Muhammed Vehbi’s mystic understanding will be examined in the context of his only work, Kenzü’l-Miftâh which is the only surviving work of his. In the first part of the manuscript, which consists of two parts, Muhammed Vehbi’s life and works will be dealt with; and in the second part, his sufistic ideas mentioned in his work Kenzü’l-Miftâh will be examined. In the conclusion part, an evaluation about the subject will be done.

Keywords:

Sufism, Sufi, Muhammed Vehbi Hayyat Erzincanī, Terzi Baba, Kenzu’l-Miftah,

PDF

___

Albayrak, Nurettin. “Terzi Baba (ö. 1264/1848)”. Sahâbeden Günümüze Allah Dostları. 9: 95-98. İstanbul: Şûle Yayınları, 1996.
Albayrak, Nurettin. “Terzi Baba”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 40: 521-522. Ankara: TDV Yayınları, 2011.
Ankarâvî, İsmâil. Minhâcü’l-Fukarâ. Haz. Saadettin Ekici. İstanbul: İnsan Yayınları, 1996.
Asım Efendi. Kāmus Tercümesi. İstanbul: Matbaa-i Bahriye, 1305.
Aşçı İbrâhim Dede. Çok Yönlü Bir Sûfînin Gözüyle Son Dönem Osmanlı Hayatı Aşçı Dede’nin Hatıraları. Haz. Mustafa Koç - Eyüp Tanrıverdi. İstanbul: Kitabevi Yayıncılık, 2006.
Azamat, Nihat. “Aşçı İbrâhim Dede Mecmuası”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3: 546-547. Ankara: TDV Yayınları, 2011.
Bağdatlı İsmâil Paşa. Hediyyetü’l-ârifîn esmâü’l-müellifîn ve âsârü’l-musannifîn. 2 cilt. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1951.
Bursalı Mehmed Tâhir Efendi. Osmanlı Müellifleri. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1333.
Er, Şaban. Erzincanlı Terzi Baba Hayyat Muhammed Vehbî Külliyâtı. İstanbul: Kutup Yıldızı Yayınları, 2014.
Fatsa, Mehmet. Tasavvufta Mekkî Kolu. İstanbul: Mavi Yayıncılık, 2000.
Haydarîzâde İbrâhim Fasih Efendi. Mecd-i Talid (Büyük Doğuş). Haz. Yakup Çiçek. İstanbul: Umran Yayınları, ts.
Hayyât Vehbî Erzincânî. Kenzü’l-Miftâh. İstanbul: Urfâvî el-Hâc Halîl Efendi Tâş Destgâhları, 1286/1869.
İsmâil b. Muhammed el-Aclûnî. Keşfü’l-Hafâ. Beyrut 1405.
Kâşânî, Abdürrezâk. Istılâhâtu’s-Sufiyye Sûfilerin Kavramları. Bursa: Bursa Akademi Yayınları, 2014.
Kâşânî, Abdürrezâk. Letâifü’l- ‘alâm fî işârâtı ehli’l-ilhâm Tasavvuf Sözlüğü. Trc. Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yayıncılık, 2004.
Kelâbâzî. et-Ta‘arruf li mezhebi ehli’t-tasavvuf, Doğuş Devrinde Tasavvuf, Trc. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1992.
Kılıç, Mahmud Erol. İbn Arabî Düşüncesine Giriş Şeyh-i Ekber. İstanbul: Sûfî Kitap, 2013.
Kuşeyrî, Abdülkerim. Kuşeyrî Risâlesi. Haz. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1999.
Muhammed b. İsmâil el- Buhârî. es-Sahîh. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
Özköse Kadir - Halil İbrahim Şimşek. Altın Silsile’den Altın Halkalar. Ankara: Nasihat Yayınları, 2009.
Seyyid Şerif Cürcânî. Ta‘rîfât Tasavvuf Istılâhları. Trc. Abdülaziz Mecdî Tolun. Haz. Abdurrahman Acer. İstanbul: Litera Yayınları, 2014.
Şafak, Yakup. “Terzi Baba’nın Miftâhu’l-Kenzi’nin Aslı Mensûr mudur?”. Yedi İklim 5 /42 (Eylül 1993): 72-74.
Şahin, Tahir Erdoğan. Anadolu’nun Tarihi Akışı İçerisinde Siyasi Ekonomik Sosyal ve Kültürel Açıdan Erzincan Tarihi. Erzincan: Hayra Hizmet ve Dayanışma Vakfı Yayınları, 1987.
Şimşek, Halil İbrahim. Halil Hamdi Dağistânî Hayatı Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri. Çorum: Hitit Kitap Yayınevi, 2014.
Uludağ, Süleyman. “Havâtır”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 16: 526. Ankara: TDV Yayınları, 1997.
Uludağ, Süleyman. Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Marifet Yayınları, 1999.
Vassâf, Hüseyin. Sefîne-i evliyâ-yı ebrâr fî şerh-i esmâr-ı esrâr. Yazma Bağışlar, 2305-2309. Süleymaniye Kütüphanesi.
Yılmaz, Hasan Kâmil. Tasavvuf Mes’eleleri. İstanbul: Erkam Yayınları, 1997.
Yurt, Vehbi. Terzi Baba ve Erzincan. İstanbul: Birun Yayıncılık, 2011.