Dinden Mezhebe Dönüşümün Diyalektiği ve Sonuçları / Dialectic of Transition from Religion to Sect and its’ Consequences / جدلية التحول المذهبي ونتائجه

Bu çalışma, İslam’daki din anlayışından mezhep anlayışına dönüşümün sosyal, siyasal ve tarihi serüvenini ortaya koymaya çalışmaktadır. Söz konusu dönüşümün tabiatı ve gerekliliğinden de anlaşılacağı üzere bu değişim, sadece İslam dini için değil bilakis Hıristiyanlık ve Yahudilik gibi diğer semavi dinler için de söz konusudur. Araştırmamızda mezhep kavramını, hem fıkhi hem de itikadi mezhepleri içine alacak şekilde kullandık. Bunun sebebi, pratikte bu iki kavramın aralarındaki sıkı ilişkiden dolayı birbirinin içine geçmiş olmaları, teoride ise zihinlerde fıkhi ve itikadi mezhepleri birbirinden ayırmanın zorluğunu göz önüne almamızdır. İlk başta fıkhi mezhepler ile itikadi mezhepler arasında bir ayrım yapmayı düşündüysek de bu ayrımın içeriğe tesir etmeyen şekli bir ayrım olacağını düşünerek vazgeçtik. Bu sebeplerden dolayı hem fıkhi hem de itikadi mezhepler için mezhep kavramı kullandık. Araştırmamızda daha sonra müntesiplerin, bir mezhebe tabi olduktan sonra ortak bir fikir etrafında birleşmek sureti ile bağlı oldukları mezhebin hak din, onun dışında kalan diğer bütün grupların ise batıl üzere olduğuna inanan mutaassıp bir mezhepçiliğe geçişi ele aldık. Buna başka bir ifade ile müntesiplerin tasavvurunda din ile mezhep arasındaki güçlü ilişkiden dolayı mezhepten dine doğru dönüşüm de diyebiliriz. Yine bu araştırmamızda dinden mezhebe doğru bir hareketliliği ele aldığımız gibi, mezhepten dine doğru tam tersi bir hareketliliği ve bu hareketlilikten doğan neticeleri de ele aldık. Bu araştırma çift yönlü diyalektik bir hareketliliğin tabiatını, tezahürlerini ve neticelerini ortaya koymaya çalışmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Din, Fırka, Mezhep, Taassup, Mücadele, Tekfir

Dialectic of Transition from Religion to Sect and its’ Consequences

These papers will monitor the movement of the transition from religion to doctrine in its historical, social, and political moment within Islam. Through this monitoring, the nature of the transition will be seen in terms of historical necessity and inevitability, not only in the history of Islam but also in the history of other religions (Judaism and Christianity.) I mean the doctrine here, the comprehensive doctrinal and doctrinal meaning; to wear each other in the application on the one hand, and the difficulty of separating them to the intensity of overlap in the minds and perceptions on the other hand. If you have tried to differentiate between them in the search, but this differentiation is a formal separation and does not affect the content very much. This paper then followed the transition from sectarianism to doctrine, which may mean, in the form of intolerance and hypocrisy around the one thought as the true religion and the other is falsehood, or in other words the return of the doctrine to religion because of the intensity of the association of each other within the perceptions followers. Just as this paper moves from religion to doctrine, it is also looking at the opposite direction and its implications. It is looking at moving in its dialectical movement in both directions, to monitor its nature, manifestations and consequences.

Keywords:

Religion, Sect, Doctrine, Intolerance, Conflict, Penanc,

PDF

___

Abdulmunim, Mahmut, Mu’cemu’l-Mustelâhât ve’l-Elfâzi’l-Fıkhiyye, Dâru’l-Fazile, Kahire tsz.
Aşur, Said Abdulfettah, Tarihu Avrupa fi’l-Usuri’l-Vusta, Daru’n-Nehdati’l-Arabiyye, Beyrut 1976.
Bağdadi, Ebu’l-Mansur Abdulkadir (ö. h.429), el-Farku Beyne’l-Fırak, (Birinci Baskı) Thk.: Muhammed Muhyiddin Abdulhamit, Daru’t-Tala’i, Kahire 2009.
Cemaleddin bin Manzur el-Ensâri, Lisânu’l-Arab,(Üçüncü Baskı)Dâru’s-Sadr, Beyrut 2004, V, d-y-n maddesi.
Jaroslav Cerny, Diyanetü'l-Mısriyyeti'l-kadime, (Birinci Baskı), trc. Ahmed Kadri, Dârü’ş-Şürûk, Kahire 1996/1416.
Cevat Ali, el-Mufassal fi Tarihi’l-Arap Kable’l-İslam, (İkinci Baskı), Camiatu’l-Bağdat 1993.
Ebu Aşi, Abdullah-Abdullatif Şeyh İbrahim, Mu’cemu’l-Mustalahatu’d-Diniyyeti bi’l-Lugati’l-İngiliziyye, (İkinci Baskı), Mektebetu’l-Ubeykan, Suudi Arabistan 1997.
Ebu Muhammed Ali bin Hazm (ö. 465), el-Fisal fi’l-Mileli ve’l-Ehvâi ve’n-Nihal, (Birinci Baskı)Thk: Ahmed es-Seyyid Ali, Daru’t-Tevfikiyye, Kahire 2013.
Ebu Tahir Muhammed bin Yakub Fîruzabadi, el-Kâmûsu’l-Muhit, (Sekizinci Baskı) Thk: Muhammed İrkisusî, Müessetu’r-Risale, Beyrut 2005, d-y-n maddesi.
el-Bağdadi, Ebu Bekr Ahmed bin Ali (ö. h. 463), Tarihu Medineti’s-Selâm, (Birinci Baskı), Thk.: Beşşar Avvad Ma’ruf, Daru’l-Ğarbi’l-İslamî, Kahire 2001.
el-Makdisi, Ebu Muhammed, Mihnetu’l-İmam Ahmed bin Hanbel, (Birinci Baskı) Thk.: Abdullah et-Türki, Daru’l-Hicr, Kahire 1987.
es-Samûk Sa’dun Mahmut, Mevsuatu’l-Edyân ve’l-Mu’tekâdatu’l-Kadime, (Birinci Baskı), Daru’l-Menâhic, Ürdün 2002.
es-Suveydan, Tarık, Filistin et-Tarih el-Musavver, Daru’l-İbdai’l-Fikri, Kuveyt 2004.
eş-Şatibî, Ebu İshak İbrahim bin Musa (ö. h. 790), el-İ’tisâm, Thk.: Hasan Ale Selman, Mektebetu’t-Tevhid, Kahire tsz.
eş-Şehristani, Muhammed bin Abdulkerim (ö. h. 548), el-Milel ve’n-Nihal, (Birinci Baskı), Thk: Bedran Muhammed Fethullah, el-Hey’etu’l-Amme li Kusûri’s-Sekâfe, Kahire 2014.
Fethi Zağrut, en-Nevâzilu’l-Kubra fi’t-Tarihi’l-İslami, (Birinci Baskı), Daru’l-Endelus el-Cedide, Kahire 2009.
Fettah, İrfan Abdulhamit, el-Yahudiyyetu Ardun Tarihi, (Birinci Baskı), Daru Akar, Ürdün 1997.
Harbi, Muhammed, İbn Teymiyye ve Mevkifuhu min Ehemmi’l-Fırak ve’d-Diyânât fi Asrihi, (Birinci Baskı) Daru Alemi’l-Kutub, Beyrut 1987.
Hasan, Muhammed Halife, Tarihu’l-Edyân Dirâse Vasfiyye Mukarene, Daru’s-Sekafeti’l-Arabiyye, Kahire 2002.
İbn Cevzi, Ebu’l-Ferec Abdurrahman (ö. h. 597), el-Muntazam fi’Tarih, Thk: Muhammed Abdulkadir Ata-Mustafa Ata, Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, tsz.
İbn Esir, Ebu’l-Hasen Ali bin Muhammed (ö. h.630), el-Kâmil fi’t-Tarih, Thk.: Ebu Suhaymin el-Kermi, Beytu’l-Efkâri’d-Devliyye es-Suudiyye ve’l-Ürdün, tsz.
İbn İmâd el-Hanbeli, Şehabuddin (ö. h. 1089), Şezerâtu’z-Zeheb fi Ahbari men Zeheb, (Birinci Baskı) Thk: Abdulkadi Arnavut-Mahmut Arnavut, Daru ibn Kesir, Beyrut 1988.
İbn Teymiyye, Mecmu’ul-Fetâva, Hazırlayan: Muessesetu’l-Melik Feht, Vezaretu’l-Evkâf, Suudi Arabistan, 2004.
İbn Useymin, eş-Şerhu’l-Mumti’ Ala Kitabi Zâdi’l-Mustenkâ’, Derleyen: Hazim Hanfer, 2014.
Mani’ bin Hammad, el-Mevsuatu’l-Muyesseratu fi’l-Edyani ve’l-Mezâhib, (Dördüncü Baskı), Daru’n-Nedveti’l-Arabiyye, Riyad h. 1420.
Nasir el-Kifari-Nasir al-Akl, el-Mucez fi’l-Edyâni ve’l-Mezâhibi’l-Muasıra, (Birinci Baskı), Daru’s-Sumeyi, Riyad h.1413.
Takkuş, Muhammed Suheyle, Tarihu’d-Devleti’l-Emevviye (Yedinci Baskı), Daru’n-Nefâis, Beyrut 2010.
Vassili Podossetnik-Ovehy Yakhot, Elif Ba el-Maddiyye el-Cedeliyye, (Birinci Baskı) Trc.: Ghorg Tarabishi, Daru’t-Tali’a, Beyrut 1979.
http://alkalema.net/3arab/deen.htm
http://dorar.net/adyan/608
http://saaid.net/Doat/msfer/index.htm
http://www.alukah.net/library/0/5282
http://www.aqaedalshia.com/ahkam/waseya/index.htm
http://www.aqaedalshia.com/MATHHAB/aqaed/index.htm
http://www.binbaz.org.sa/fatawa/189
https://global.britannica.com/topic/sacred
https://islamqa.info/ar
https://st-takla.org
www.aranthropos.com