Marzubannâme’deki Bazı Birleşik Fiil Yapılarının Anlamsal Düzlemi

Tarihî Türk lehçelerine bakıldığında ver-, iste-, bil-, u-, gel-,ol- gibi birçok fiile, birleşmiş olduğu diğer fiilimsi taşıyan kelimeyle anlam değeri yüklenmektedir. Marzubannâme’de yer alanbazı birleşik fiillerin biçimbirim, sözcük birim ve anlamsal düzlemindeki değişkenlikleri oldukça dikkat çekicidir. Bu çalışmada Marzubannâme hakkında kısaca bahsedildikten sonra Türkoloji’de birleşik fiil ve kullanım sahası hakkında bilgi verilmektedir. Çalışmanın esas amacı Marzubannâme’de yer alan bazı birleşik fiil yapılarının anlamsal düzlemini irdelemek olduğu içinanlam biliminin iki temel yönü olan derin yapı ve yüzey yapıkavramlarına değinilerek isim fiil yardımıyla kurulan -mAk iste-, -mAk ol; sıfat fiil yardımıyla kurulan -AcAk ol-, -mIş ol-,(eğer) AsI ol- + -sA, -Ar / -Ur ol-; zarf fiil yardımıyla kurulan isteyü var- yapıları hem biçimbirim hem sözcük birim hem deanlamsal düzlemde incelenmiş ve metinde kullanılma sıklıklarısunulmuştur. Böylece bu yapılar içerisinde Günümüz Türkçesinde kullanılan ve anlamsal değişime uğrayanlar ile GünümüzTürkçesinde kullanılmayanlar ve bu yapıların anlamsal düzlemi tespit edilmiştir.

Semantic Plane of Some Compound Verb Structures in Marzubanname

When the historical Turkish dialects are examined, the meaning value is loaded with the other verb bearing the verb that many verbs such as giving, wanting, knowing, coming, being. This situation also applies to Turkey in Turkish. There are depictional verb structures that have been included in the historical dialects and have lost their functioning or have very different meanings than today. For this reason, the variability in the form unit, word unit, and the semantic plane of some compound verbs in Marzubanname is quite remarkable. In this study, after briefly mentioning Marzubanname, information is given about the combined verb and its usage in Turcology. Since the main purpose of the study is to examine the semantic plane of some compound verb structures in Marzubanname, by referring to the concepts of deep structure and surface structure, which are two basic aspects of semantic science, name-verb established with the help of -mAk iste-, -mAk ol, established with the help of the adjective -AcAk ol-, -mIş ol-, (eğer) + -sA structure and adjective verb -AsI ol-, the verb established with the help of the verb var structures are examined in both form unit, word unit and semantic plane and their frequency of use in the text is presented. Thus, the semantic plane of these structures used in today's Turkish and those that have undergone semantic change and those not used in today's Turkish have been tried to be presented.

PDF

___

Aksan, Doğan, Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim, Ankara: TDK Yayınları, 2000.
Banguoğlu, Tahsin, Türkçenin Grameri, Ankara: TDK Yayınları, 2011.
Bilgegil, Kaya, Türkçe Dilbilgisi, Erzurum: Salkımsöğüt Yayınları, 2009.
Boz, Erdoğan, Türkiye Türkçesinde +{A} Durum Biçimbirimi, Ankara: Gazi Kitabevi, 2007.
Bozkurt, Fuat, Türkiye Türkçesi, Ankara: Kapı Yayınları, 2010.
Chomsky, Noam, Dil ve Zihin., çev. Ahmet Kocaman, Ankara: BilgeSu Yayıncılık, 2011.
Demirci, Kerim, “Derin Yapı ve Yüzey Yapı Kavramlarından Ne Anlı- yoruz?”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, cilt 5, sayı 4, 2010.
Deny, Jean, Türk Dili Grameri, çev. Ali Ulvi Elöve, İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2012.
Doğan, Gürkan, “Bir Edimbilim Kuramı Olarak Bağıntı”, Dilbilim Araş- tırmaları, Ankara: Hitit Yayınevi, 1990.
Ediskun, Haydar, Türk Dilbilgisi (Ses Bilgisi-Biçim Bilgisi, Cümle Bilgisi), İstanbul: Remzi Kitabevi, 2010.
Ercilasun, Ahmet Bican, Kutadgu Bilig Grameri -fiil-, Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları, 1983.
Ergin, Muharrem, Türk Dil Bilgisi, İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 2006.
Gencan, Tahir Nejat, Dilbilgisi, Ankara: Ağaç Yayınları, 2007.
Hacıeminoğlu, Necmettin, Türk Dilinde Yapı Bakımından Fiiller, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1991.
Kıran, Zeynel; Eziler Kıran Ayşe, Dilbilime Giriş, Ankara: Seçkin Yayı- nevi, Ankara, 2013.
Korkmaz Zeynep, Türkiye Türkçesi Grameri, Ankara: TDK Yayınları, 2003.
Korkmaz, Zeynep, “Kâbus-nâme ve Marzuban-nâme Çevirileri Kimindir?”, TDAY Belleten, cilt 14, 1966.
Korkmaz, Zeynep, Marzuban-nâme Tercümesi, Destûr-ı Şâhî, Ankara: TDK Yayınları, 2017.
Palmer, Frank Robert, Semantik: Yeni Bir Anlambilim Projesi, çev. Ramazan Ertürk, Ankara: Kitabiyat, 2001.
Şahin, Hatice, “Kutadgu Bilig’de Tasvirî Fiiller”, Uludağ Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, cilt 2, sayı 2, 2001.
Ullmann, Stephen, “Semantics (Anlambilimi)”, Türk Dili, sayı 322, 1978.
Üstünova, Kerime, “Cümle Çözümlemelerinde Yüzey Yapı-Derin Yapı İlişkileri”, Türk Dili, sayı 563, 1998.
Üstünova, Kerime, “Yüzey Yapı-Derin Yapı Kavramları Üzerine”, Turkish Studies, cilt 5, sayı 4, 2010.
Yılmaz, Engin, Temel Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü, Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 2014.