Cumhuriyet'in İlk Dönemlerinde Gagavuzların Türkiye'ye Göç Ettirilmesine İlişkin Çabalar

Türkçe konuşan ve Hristiyan Ortodoks inancına mensupolan Gagavuzlar özellikle Cumhuriyet'in ilk dönemlerinde Bulgaristan ve Romanya'da görev yapan Türk diplomatların yakınilgisine mazhar olmuşlardır. Türk diplomatlar arasında Gagavuzlara en fazla alaka gösteren kişi Bükreş Elçisi HamdullahSuphi Tanrıöver olmuştur. 1923-1940 arasında TürkiyeRomanya ikili ilişkilerinde en önemli konulardan birini Romanya'daki Türklerin Anadolu'ya göç etmesi teşkil etmiştir.Düzensiz bir şekilde gerçekleşen ve Türklerin mağduriyetinesebebiyet veren göç meselesi konusunda Türkiye ve Romanyaarasında 1936 yılında Hamdullah Suphi Bey'in elçiliği döneminde bir göç anlaşması akdedilmiştir. Türkçe konuşan Gagavuzların da Türkiye'ye göç ettirilmesi ve bu göç anlaşmasınadahil edilmesi gündeme gelmişse de bu durum gerçekleşmemiştir.

Efforts during the Early Republican Era for the Migration of Gagauzs to Turkey

Turkish speaking Gagauz people who belong to the Orthodox Christian belief have attracted the attention of the Turkish diplomats serving in Romania and Bulgaria during the early republican era. Among the Turkish diplomats, ambassador Hamdullah Suphi Tanrıöven is the one who has shown particular interest to the Gagauz people. During the 1923-1940 period, one of the main issues between Turkey and Romania was the migration of Muslim-Turks from Romania to Turkey. The irregular migration of Turks was causing moral and material damages to the Turks in Romania. In order to solve these problems, a migration agreement was signed in 1936 between Turkey and Romania during the ambassadorship of Hamdullah Suphi. Although the migration of the Orthodox Gagauz people to Turkey and their inclusion to the afore-mentioned agreement have been discussed, this was not implemented.

PDF

___

Arşivler
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi
B.C.A, Hariciye Vekaleti, 030.10.0.0,246.666.30
B.C.A, Hariciye Vekaleti, 030.10.0.0.,247.668.14
B.C.A, Hariciye Vekaleti, 30..10.0.0.,116.810.12
Romanya Dışişleri Bakanlığı Arşivi
A.M.A.E, Fond Turcia, vol. 65, Romanya'nın Ankara Elçiliği'nin 1421/936 sayılı ve tarihli raporu
Kitaplar
Baydar, Mustafa, Hamdullah Suphi Tanrıöver ve Anıları, Menteş Kitabevi, İstanbul, 1968
Güngör, Harun; Argunşah, Mustafa; Gagavuzlar, Gagavuz Türklerinin Etnik Yapısı, Nüfusu, Dili, Dini, Folkloru Hakkında Bir Araştırma, Ötüken Yayınları, İstanbul, 1998
Manof, Atanas I, Gagauzlar:Romanya ve Bulgaristan'da oturan Hristiyan Türkler Hakkında Tarihi ve Etnolojik bir Etüd, Çev. Türker Acaroğlu, Varlık Neşriyatı, Ankara, 1940
Nabi, Yaşar, Balkanlar ve Türklük, Ulus Basımevi, Ankara, 1936
Ülküsal, Müstecip, Dobruca ve Türkler, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, 2. Baskı, Ankara, 1987
Süreli Yayınlar
Anzerlioğlu, Yonca, “Bükreş Büyükelçisi Hamdullah Suphi ve Gagauz Türkleri”, Bilig, Sayı: 39, Ankara, Güz / 2006
Argunşah, Mustafa, “Gagavuz Türklerinin Kullandığı Alfabeler”, Türk Dili, Sayı: 513, Ankara, 1994
Çakmak, Mehmet Ali, “Hamdullah Suphi’nin Bükreş Büyükelçiliği ve Gagavuz Türklerinin Eğitimi Üzerine Çabaları”, Türk Yurdu, Yıl 100, Sayı: 290, Ekim 2011
Hablemitoğlu, Necip, “Kemal’in Öğretmenleri”, Yeni Hayat, Sayı: 61, Kurtiş Matbaa, İstanbul, Kasım 1999
Karpat, Kemal “Gagavuzların Tarihi Menşei”, I. Uluslararası Türk Folk- lor Kongresi Bildirileri, Cilt: I, Ankara, 1970
Onofrey, Aleksandr Zaharoviç, "Tarihsel Süreçte Gagavuz Türkleri", Hikmet Dergisi, Makedonya, Mayıs 2008
Yavuz, Nuri, “Hamdullah Suphi Tanrıöver ve Gagavuzlar”, Gazi Akademik Bakış, Cilt: 4, Sayı: 7, Ankara, Kış 2010
Wittek, Paul, “Yazijioğlu Ali on the Christian Türks of the Dobrudja”, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, Cilt: XIV, London, 1952
İnternet Kaynakları
www.global.brittanica.com/place/Bessarabia, Erişim: 15.05.2018.
www.kostence.bk.gov.tr/MissionChiefHistory.aspx, Erişim: 18.05.2018.