CBS Kullanılarak Şehir ve Jeomorfoloji Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Tekirdağ Şehri Örneği

Bu çalışmanın amacı, Tekirdağ şehrinin jeomorfolojik özelliklerinin açıklanması ve bu özelliklerin şehirsel alanla olan ilişkisinin değerlendirilmesidir. Çalışmanın hipotezi, jeomorfolojik özellikler, şehirlerin kuruluş ve gelişmesinde önemli rol oynamaktadır. Çalışmanın önemi ise yoğun nüfuslu yerleşim alanlarının jeomorfolojik özelliklerinin Coğrafi Bilgi Sistemleri CBS teknikleriyle açıklanabileceğini göstermektir. Çalışma amacı kapsamında temel jeomorfometrik parametreler olarak değerlendirilebilecek olan yerşekilleri, yükselti, eğim ve bakı özellikleri tespit edilmiş ve şehirsel alanla olan ilişkileri irdelenmiştir. Çalışmadaki tematik haritaların oluşturulmasında ve parametrelerin analizinde CBS tekniklerinden yararlanılmıştır. Çalışma sonunda Tekirdağ şehrinde çeşitli türden yerşekillerinin varlığı tespit edilmiştir. Sahanın yarısından fazlasının % 68 yamaç arazi üzerinde bulunduğu ve bu durumun heyelan tehlikesini ortaya çıkardığı anlaşılmıştır. Bu çalışma CBS destekli olarak gerçekleştirilen jeomorfolojik çalışmalarla daha sistematik veriler üretebileceğini göstermiştir. Ayrıca bu çalışma CBS’nin benzer araştırmalarda etkin karar vermeye yardımcı araç olarak kullanılabileceğini de ortaya çıkarmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Jeomorfoloji, yerşekilleri, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS), şehir, Tekirdağ.

An Examination of the Relation between Urban and Geomorphology Using GIS: The Case of Tekirdağ

This study aimed at explaining the geomorphological features of Tekirdağ city and describing the relationship between such features and urban area. The hypothesis of the study was, “geomorphological features play an important role in the establishment and development of cities.” The present study was significant in that it demonstrated that the geomorphological characteristics of densely populated settlements could be explained via Geographic Information Systems GIS techniques. Landforms, elevation, slope, and aspect features, which could be considered basic geomorphometric parameters, were determined, and their relationships with urban area were investigated. GIS techniques were employed in the creation of thematic maps and in the analysis of parameters. It was found out that Tekirdağ city contained various kinds of landforms. It was understood that more than half of the area 68% was on a sloping land, which led to a landslide risk. The present study indicated that GIS based geomorphological studies could provide more systematic data. In addition, the study revealed that GIS could be employed in similar studies as an instrument helping effective decision making.

Keywords:

Geomorphology, geographical formations, Geographical Information Systems (GIS), city, Tekirdağ.,

PDF

___

Aliağaoğlu, Alpaslan & Uğur, Abdullah. Şehir Coğrafyası. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 2010.
Altın, Bekir Necati. “Trakya’da Yerşekillerinin Neotektonik Dönem Jeomorfolojik Gelişimleri”. (İstanbul: 28. Coğrafya Meslek Haftası (Edirne) Bildiriler, Geçmişte, Günümüzde ve Gelecekte Trakya, Edi- tör: Suna Doğaner, s.: 53-71, Türk Coğrafya Kurumu Coğrafya Meslek Haftaları Serisi: 2, 1998 Haziran 10-12, 2000).
Ardel, Ahmet & İnandık, Hamit. “Marmara Denizinin Teşekkülü ve Tekâmülü”. Türk Coğrafya Dergisi 17 (1957): 1-19.
Ardel, Ahmet. “Marmara Bölgesinde Coğrafi Müşahedeler”. İstanbul Üni- versitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi 07 (1956): 1-16.
Ardel, Ahmet. “Trakya’nın Jeomorfolojisi”. Türk Coğrafya Dergisi 17 (1957): 152-158.
Ardel, Ahmet. “Marmara Bölgesinin Yapı ve Reliefi”. Türk Coğrafya Dergisi 20 (1960): 1-22.
Artun, Erman. “Tekirdağ Halk Kültüründe Geçiş Dönemleri Doğum- Evlenme-Ölüm”. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi 9-10 (1998): 85-l07.
Atalay, İbrahim. Uygulamalı Klimatoloji. İzmir: Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri, 2010.
Atasoy, Ahmet & Özşahin, Emre. “Yükseltiye Bağlı Olarak Nüfus Değişir Mi? Hatay Örneği”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 6 (26) (2013): 92-108.
Aydemir, Saliha E. “Türkiye’de İmar Kanunu. Kentsel Alanların Planlan- ması ve Tasarımı”. İçinde Ş. Aydemir, S. E. Aydemir, D. Ş. Beyazlı, N. Ökten, A. M. Öksüz, C. Sancar, M. Özyaba, Y. A. Türk, s.: 409- 448, Trabzon: Akademi Kitabevi, 2004.
Beer, Anne R. Yerleşim Düzenlemesinde Çevre Planlaması. Çeviren: Yeşim Yüzüak. İstanbul: Bilimsel ve Teknik Yayınları Çeviri Vakfı, 1996.
Berry, Brian J. L. “Urbanization”. Chapter: 7, The Earth as Transformed by Human action, Global and Regional Changes in the Biospher Over the Past 300 Years, Edited by B. L. Turner II, William C. Clark, Robert W. Kates, John F. Richards, Jessica T. Mathews, Wil- liam B. Meyer. (USA: Cambridge University Press, 1990).
Bilgin, Ali. “Yerleşme Alanlarının Seçiminde Jeomorfoloji.” Jeomorfoloji Dergisi 17 (1989): 35-42.
Chandler, Tony J. & Cooke, R. U. & Douglas Ian. “Kentsel Çevrenin Fiziksel Sorunları Simpozyum.” (Çevirenler: Tevfik Erkal & Mustafa Karabıyıkoğlu). Jeomorfoloji Dergisi 7 (1978): 87-108.
Cürebal, İsa, Efe, Recep, Soykan, Abdullah & Sönmez, Süleyman. “Balıke- sir kent merkezi yerleşim alanı ile jeomorfolojik birimler arasındaki ilişkinin CBS ve UA yöntemleriyle belirlenmesi”. (Çanakkale: Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu Bildiriler Kitapçığı, 328-339, Ekim 20–23, 2008).
Çetin, Bayram. “Hatay’da Kentleşmenin Seyri (1940-2009) ve Mekânsal Dağılışı.” Doğu Coğrafya Dergisi 28 (2012): 231-258.
Demographia. “Demographia World Urban Areas”. 8th Annual Edition: Version 2, USA, Belleville: Demographia and The Public Purpose, 2012.
Döker, Mehmet Fatih. “İstanbul Kentsel Büyüme Sürecinin Belirlenmesi, İzlenmesi ve Modellenmesi.” Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Coğrafya Anabilim Dalı, 2012.
Ekinci, Hüseyin. “Türkiye Genel Toprak Haritasının Toprak Taksonomi- sine Göre Düzenlenebilme Olanaklarının Tekirdağ Bölgesi Örneğin- de Araştırılması”. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Adana: Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Toprak Anabilim Dalı, 1990.
Eren, Recep H. & Oktay, Fazlı Y. & İlkışık, O. Metin. “Kentleşmede Yerbilimleri Çalışmalarının Yeri ve Önemi”. (İstanbul: Kent Yöne- timi İnsan ve Çevre Sorunları Sempozyumu’ 99 Bildiriler Kitabı, Cilt 1 Kent ve İnsan, (Editörler: İzzet Öztürk, Hikmet, Özdemir, İsmail Kıllıoğlu), s.: 117-124, İstanbul Büyükşehir Belediyesi İstaç Genel Müdürlüğü, 1999).
Erginal, Ahmet Evren & Erginal, Gülsen. “Çanakkale şehrinde yer seçimi- nin jeomorfolojik açıdan değerlendirilmesi”. Doğu Coğrafya Dergisi 9 (2003): 94-116.
Erinç, Sırrı. “Türkiye: İnsan ve Ortam”. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Ensti- tüsü Dergisi 18-19 (1973): 1-33.
Erkal, Tevfik & Taş, Barış. Jeomorfoloji ve İnsan (Uygulamalı Jeomorfoloji). İstanbul: Yeditepe Yayınevi, 2013.
Erol, Oğuz. “Ayrıntılı Jeomorfoloji Haritaları Çizim Yöntemi”. İ.Ü. Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Bülteni 10 (1993): 19-38.
Erol, Oğuz. Genel Klimatoloji, 6. Baskı. İstanbul: Çantay Kitabevi, 2004.
Erol, Oğuz. Ankara Şehri Çevresinin Jeomorfolojik Ana Birimleri. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları No: 240, Coğrafya Araştırmaları Enstitüsü Yayınları No: 16, Açıklamalı Coğrafya Haritaları Serisi A. Jeomorfoloji Haritaları No: 1, 1973.
Erol, Oğuz. Türkiye Jeomorfolojisi, Türkiye’nin Jeomorfolojik Evrimi ve Bugün- kü Genel Jeomorfolojik Görünümü. İstanbul: Yayınlanmamış Ders No- tu, 1989.
Guha, Arindam & Vinod Kumar, K. & Lesslie, A. “Satellite based geo- morphological mapping for urban planning and development-a case study for Korba city, Chhattisgarh.” Current Science 97 (2009).
Günay, Ahmet. “Tekirdağ’ın İklim Özellikleri”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Coğrafya Anabilim Dalı, 2007.
Hoşgören, Mehmet Yıldız. Jeomorfoloji Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Çantay Kitabevi, 2011.
Hoşgören, Mehmet Yıldız. Jeomorfoloji’nin Ana Çizgileri I. 7. Baskı. İstan- bul: Çantay Kitabevi, 2010.
Karagel, Hulusi & Üçeçam Karagel, Döndü. “Devrek İlçesi’nde Yerleşme- lerin Kuruluş Yeri Seçiminde Etkili Olan Coğrafi Faktörler”. e- Journal of New World Sciences Academy Nature Sciences 5 (2) (2010): 76- 97.
Kayran, Hikmet. “Tekirdağ Belediyesi Kent ve Mücavir Alanının Reviz- yon İmar Planı Yerleşime Uygunluk Amaçlı Etüt Raporu”. Tekirdağ: Çağıl Mühendislik Müşavirlik Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti., Tekirdağ Belediyesi, 2006.
Koçman, Asaf. Türkiye İklimi. İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü, 1993.
Özdemir, Mehmet Ali & Karadoğan, Sabri. “Türkiye’de İl Merkezlerinin Coğrafi Mekânla İlişkileri”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 8 (2) (1996): 271-291.
Özdemir, Mehmet Ali. “Türkiye’de Büyük Yerleşme Alanlarının Seçimin- de Jeomorfolojik Esaslar”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 8 (2) (1996): 209-222.
Özşahin Emre. “Antakya’da (Hatay) Yer Seçiminin Jeomorfolojik Özellik- ler ve Doğal Risk Açısından Değerlendirilmesi”. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 13 (23) (2010): 1-16.
Özşahin Emre. “Tekirdağ İlinde Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Analitik Hiye- rarşi Süreci Kullanarak Heyelan Duyarlılık Analizi”. HUMANITAS 3 (2014): 167-186.
Özşahin, Emre & Özder, Adem. “Antakya Şehri ve Jeomorfolojik Birimler Arasındaki İlişkinin Zamansal Değişimi (HATAY)”. İstanbul: Fiziki Coğrafya Araştırmaları; Sistematik ve Bölgesel, Türk Coğrafya Ku- rumu Yayınları, No: 5, 657-680, 2011.
Özşahin, Emre. “İstanbul İlinin Anadolu Yakasının Jeomorfolojik Özellik- leri”. Yayınlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Coğrafya Anabilim Dalı, 2013.
Pareta, Kuldeep & Prasad, Sanjay. “Geomorphic Effects On Urban Expan- sion: A Case Study of Small Town In Central India”. 14th Annual In- ternational Conference and Exhibition on Geospatial Information Technology and Applications, pp.: 1-9, India, February 7-9, 2012.
Sunkar, Murat & Mirze, Sait Hulusi. “Muş Şehrinin Kuruluş Yerinden Kaynaklanan Jeolojik Jeomorfolojik Riskler”. (Afyon: Ulusal Jeomor- foloji Sempozyumu, 79-94, Ekim 11-12, 2010).
Şahin, Cemalettin. “Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğini Etkileyen Doğal Çevre Faktörleri”. Coğrafya Araştırmaları Dergisi (Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Coğrafya Bilim ve Uygulama Kolu Yayını) 1 (1989): 25-45.
Şişman, Elif Ebru & Etli Bahar. “Tekirdağ Kent Merkezindeki Yaya Böl- gelerinin Belirlenmesi ve Projelendirilmesi”. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi 4 (3) (2007): 327-338.
Tonbul, Sadettin & Sunkar, Murat. “Batman şehrinde yer seçiminin jeo- morfolojik özellikler ve doğal risk açısından değerlendirilmesi”. (Ça- nakkale: Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu Bildiriler Kitapçığı, 103- 113, Ekim 20–23, 2008).
Verstappen, Herman Theodoor. Applied Geomorphology. The Netherlands: International Institute for Aerial Survey and Earth Science, 1983.
Yalçınlar, İsmail. “Türkiye Erozyonunda Disimetrik Sistemler”. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi 22 (1977): 21-28.
Yalçınlar, İsmail. “Türkiye’de bazı şehirlerin kuruluş ve gelişmesinde jeo- morfolojik temeller”. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi 16 (1967): 53-66.
Yazıcı, Hakkı. “Şehir Coğrafyası Açısından Bir İnceleme: Bayburt”. Türk Coğrafya Dergisi 30 (1995): 189-218.
Zeybek, Halil İbrahim. “Jeomorfolojik Faktörlerin Amasya Şehrinin Kuru- luş ve Gelişimi Üzerine Etkileri”. (Amasya: 1. Amasya Araştırmaları Sempozyumu Bildiriler Kitapçığı, 917-937, Haziran 13-15, 2007).