Doğal Boyalar ve Tuz

Doğal boyalar, doğada bulunan bitkiler ve hayvanlardan elde edilen boyalardır. İnsanoğlunun, varoluşundan beri doğayı ve doğada gördüğü renkleri, özellikle de sevdiği renk tonlarını elde etme gayreti içinde olduğu görülür. Bu bakımdan insanlar, doğadan beslenmede faydalandığı gibi, örtünmek için kullandığı eşyaların yapımında doğal boyalardan yararlanma yollarını aramışlar ve yıllarca bu boyaları kullanmışlardır. Doğal boyalar bu sebeple başta tekstil sanayisinde ve dokumacılıkta kullanılmış, gıda sanayisinin gelişmesine dayalı olarak bu alanda da kullanılmaya başlanmıştır. İnsanoğlunun sanatla iştigali neticesinde sanat dallarının gelişmesiyle bu boyaların özellikle resim sanatında boyama materyali olarak kullanıldığı görülmektedir. Doğal boyalar özellikle 19. yüzyılda sentetik boyaların gelişmesiyle önemini büyük oranda kaybetmiş olsa da, kanser vakalarının yaygınlaşması ve yeniden doğa sevgisinin popüler olmasıyla doğal boyalar ve doğal boyamacılık tekrar önem kazanmaya başlamıştır. İnsanın doğayı işlemesi sonucu elde ettiği bir diğer mucizevi malzeme tuzdur. Tuz her ne kadar genellikle besinleri koruma ve tatlandırma amacıyla tüketilse de insanlık yüzyıllardır tükettiği bu madene farklı anlamlar yüklemektedir. Etrafındaki sanatı müşahede etmeyi seven ve ortaya daima sanat eserleri çıkaran insanlık bu sanatçı nazarını tuza da yöneltmiş, tuzun el sanatlarında kullanılması yaygınlaşmaya başlamıştır. Doğal boyaların bir başka doğal ürün olan tuz üzerinde kullanılması ise yeni bir sanatsal yaklaşımı ortaya çıkarmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Gıda, doğal boya, dokuma, sanat, tuz

Natural Dyes and Salt

Natural dyes derived from plants and animals. People always want to get the colors which admired by them. People bene t from nature nutrition at the same time as it is used to cover goods, especially in the construction, looking for ways to bene t from natural dyes and paints used for years. Therefore primarily natural dyes used in the textile industry, based on the development in food industry, this area has been used. As a result of mankind’s art dealing with the development of the arts, especially painting of these dyes have been used as a coloring material. Natural dyes, especially with the development of synthetic dyes in the 19th century largely lost its importance. But in recent years, cases of cancer spread and became popular again with the love of nature natural dyeing and natural dyes has gained importance again. Humanity obtained salt as a result of processing. Salt is usually consumed foods in order to protect and sweetening. Humanity imposes different meanings to these mines consumed for centuries. Likes to always observed around art and art reveals that humanity has turned the eyes to salt. The use of salt crafts has become widespread. The use of natural dyes on other natural product salt raises as a new craft arm.

Keywords:

Art, food, natural dye, salt, textile,

PDF

___

Demir M, Çelik S, Noyan ÖF, 2010. Türkiye’de yetişen bazı önemli boya bitkilerinin üretim teknikleri ve elde edilen renklerin haslık dereceleri. III. Ulusal Karadeniz Ormancılık Kongresi, 20-22 Mayıs 2010 Cilt: III Sayfa: 1187-1196.
Enes N,1987. Doğal Boyamacılık, Anadolu’da Yün Boyamacılığında Kullanılmış Olan Bitkiler ve Doğal Boyalarla Yün Boyamacılığı. MarmaraÜnv. Yayın No: 449, Fatih Yayınevi, İstanbul.
Gölbaş A, Başıbüyük Z, 2012. Anadolu kültür oluşumunda tuzun rolü. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 1: 45-54.
Gürsoy ÇN, Hauser P, 2010. Yeni katyonik ağartma aktivatörleri kullanılarak ağartılmış pamuklu örme kumaşların boyama özelliklerinin incelenmesi. Tekstil ve Konfeksiyon, 2: 155-161.
Harmancıoğlu, M. 1955. Türkiye’de bulunan önemli bitki boyalarından elde olunan renklerin çeşitli müessirlere karşı yün üzerinde haslık dereceleri. Ankara Üniversitesi Yayını, 77-41, Ankara, 212s.
İlisulu K,1973. Yağ Bitkileri ve Islahı. Çağlayan Kitabevi, Beyoğlu, İstanbul, 149s.
Karadağ R, 2007. Doğal Boyamacılık . TC Kültür ve Turizm Bakanlığı, Geleneksel el sanatları Döner Sermaye İşletmesi Merkez Müdürlüğü, Ankara.
Lamey CA, 1966. Metallic and Industrial Mineral De posits. MeGraw - Hill Book Co., New York, 567 pp.
Mert H, Doğan Y, Başlar S, 1992. Doğal boya eldesinde kullanılan bazı bitkiler. Ekoloji, 5: 14-17.
Ölmez FN, 2004. Yün halı ipliklerinin çeşitli karıştırma metodlarıyla boyanmasından elde edilen renkler ve haslık dereceleri. SDÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 3: 86-94.
Özdemir AO, Tutak M, 2013. Pamuklu örme kumaşların reaktif boya ile boyanması esnasında tuz ve boyarmadde miktarına bağlı olarak boyama kinetiğinin incelenmesi. Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 3: 200-205.
Rizvi SH, Daniels JA, Benado AL, Zollweg JA, 1986. Supercritical uidextraction: operating principle sandfood applications. FoodTechnology, 6: 57-64.
Seçmen Ö, Gemici Y, Leblebici E, Görk G, Bekat L,1989.Tohumlu Bitkiler Sistematiği. Ege Ünv. Fen Fak. Kitaplar Serisi No 116, II. Baskı, Ege Ünv. Basımevi, İzmir.
Tutak M, Benli H, 2008. Bazı bitkilerden elde edilen doğal boyar maddelerin yünü boyama özelliğinin incelenmesi. BAÜ FBE Dergisi, 2: 53-59.
Uslu M, 1982. Bodrum’un Dokumacılık ve Boyacılığı, II. Ulusal El Sanatları Sempozyumu, 18 - 20 Kasım 1982, İzmir.
Yaman M,1996. Bazı Gıda Maddelerine Katılan Sentetik Boyaların Miktarlarının Araştırılması. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Yıldırım B, Terzioğlu Ö, Özgökçe F, Türközü D, 2008. Ethnobotanical and pharmacological uses of some plants in the districts of Karpuzalan and Adıguzel (Van-Turkey). Journal of Animal and Veterinary Advances, 7: 873-878.
Yılmaz İ,1989. Van Yöresinde Yetişen Boya Bitkilerinin Tesbiti ve Yün İplik Boyama Özellikleri Üzerine Ön Araştırmalar, Yüksek Lisans Tezi Ziraat Fakültesi Yayınları: 77. Ankara Üniversitesi Basımevi. Ankara.