Coğrafi Bilgi Sistemi Kullanılarak Su Havzalarındaki Arazi Kullanım Değişikliği ve Çevresel Etkilerin İzlenmesi: Elmalı Havzası Örneği

İstanbul, Türkiye'nin en kalabalık şehri olup özellikle göçler sebebiyle nüfus hızla artmıştır. Hızlı ve denetimsiz kentleşme, su havzaları içerisinde doğal kaynakların büyük zarar görmesine sebep olmuştur. TEM otoyolu ve Boğaziçi Köprüsü, arazi kullanım değişimini hızlandırmış, bu alan içerisinde kalan su havzalarını negatif yönde etkilemiştir. İstanbul'un en büyük su ihtiyacını karşılayan ve arazi kullanım değişiminden negatif yönde etkilenen su havzalarından birisi olan Elmalı havzası çalışma alanı olarak seçilmiştir. Bu çalışmada, Elmalı havzasındaki arazi kullanım değişiminin zamana bağlı olarak değişimi, 1995, 2005 ve 2013 yıllarına ait Landsat uydu görüntüleri kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Uydu görüntüleri değerlendirilerek elde edilen sonuçlar Coğrafi Bilgi Sistemine aktarılmıştır. Su havzalarındaki mevcut planların uygulanamaması nedeniyle arazi kullanımında değişimler olduğu ve doğal kaynakların hızla azaldığı sonucuna ulaşılmıştır. Çalışmada ayrıca doğal kaynakların hızla azalmasının yüzey akışına olan etkileri de incelenmiştir. Doğal kaynakların hızla azalması, yağmur sularının toprağa karışma oranını azalttığı bu sebeple yüzey akışlarının oluştuğu ve yeraltı su seviyelerinin düşmesine neden olduğu tespit edilmiştir. Bunun sonucu olarak yüzey akışları, doğal felaketlere neden olarak can ve mal kayıplarının yaşanmasına sebep olmaktadır. Sonuç olarak, Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama destekli arazi kullanım değişiminin izlenmesi ile İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından su havzalarının daha iyi planlanmasına imkan sağlayacaktır

Monitoring of Environmental Impacts and Land-Use Changes in Water Basin Using Geographical Information Systems: Elmalı Basin Case Study

Istanbul is the most populated city and the population has been increased due mainly to the large immigrations. The rapid, uncontrolled, and illegal urbanization has caused degradation of natural resources in the Elmalı water basin. TEM and Bosporus Bridge have accelerated the land-use changes, which have undesirable impacts on water basins in the metropolitan area. The Elmalı which is one of the largest water basins of Istanbul providing drinking water and negatively affected by the land-use changes, was selected as a case study area. In this study, the time dependent land-use changes in Elmalı water basin has been carried out by using Landsat ETM satellite images in 1995, 2005 and 2013. The image processing data were transferred to Geographic Information Systems. According to the results of present investigation, failure on implementing the existing plans for the water basin has been resulted in the land-use changes and the rapid decrease of natural resources. Especially, unusual increase in urbanization and immigrations has increased the number of floods. In other words, urbanization and surface flows are increasing, and underground water levels are decreasing. As a result, change of surface flows cause enormous damages. In conclusion, Geographic Information Systems and Remote Sensing-based monitoring of land use changes by the Istanbul Metropolitan Municipality will enable better planning of the water basins

PDF

___

Akbulak C, Evren EA, Öztürk B, 2008. Gelibolu Yarımadası’nın kuzeybatı kıyılarında arazi kullanımının uzaktan algılama ile incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20: 42-50.
Akova SB, 2004. Ergene Havzasında şehirler ve şehirleşme. Sosyoloji Dergisi, 3: 29-52.
Bahadır M, 2011. Uzaktan algılama ve coğrafi bilgi sistemleri ile Acıgöl Havzası’nın (Denizli- Afyonkarahisar) sürdürülebilir kullanımı ve yönetimi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Afyonkarahisar.
Bahadır M, 2012. Eber ve Akşehir Göllerinin bütünleşik kıyı alanları yönetimi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 10 (1): 63- 89.
Bahadır M, 2013. Işıklı Gölü Havzası’nda doğal ortam koşulları ve arazi kullanımına yansıması. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Coğrafya Dergisi, 26: 1-20.
Bahadır M, Özdemir MA, 2011. Climate trend analysis of the level changes of Iznik Lake in Turkey. Journal of Biology & Life Sciences, Volume 2-3.
Canıberk M, Kiracı AC, 2014. Arazi kullanımının zamansal değişiminin tarihi ortofotolarla belirlenmesi: Elmalı havzası örneği. 5. Uzaktan Algılama-CBS sempozyumu, 14-17 Ekim 2014, İstanbul.
Congalton RG, Green K, 1998. Assessing the Accuracy of Remotely Sensed Data: Principles and Practices. Second Edition, New York. 200 p.
Dewan AM, Yamaguchi Y, 2009. Land use and land cover change in Greater Dhaka, Bangladesh: Using remote sensing to promote. Applied Geography, 29: 390-401.
Dow CL, DeWalle D, 2000. Trends in evaporation and Bowen ratio on urbanizing watersheds in eastern United States. Water Resources Research, 36:1835-1843.
Filiz M, Kılıç M, Özer U, 2001. İzmir Metropol etkileşim alanı ile yakın çevresi, su havzaları ve koruma alanlarındaki yapılaşmanın kentsel ve kırsal yerleşim üzerindeki etkileri. I. Türkiye Su Kongresi, 8-10 Ocak 2001, İstanbul.
Geymen A, 2013. Impacts of Bosporus Bridges on the Istanbul Metropolitan settlement areas. Land Degradation & Development, 24: 156-169.
Geymen A, Küçükmehmetoğlu M, Baz İ, 2006. İstanbul metropolitan alanındaki hızlı kentleşmenin su havzalarına olan etkilerinin incelenmesi. 1. Uzaktan Algılama ve CBS Çalıştayı, 27-29 Kasım 2006, İstanbul.
Gözenç S, 1978. Küçük Menderes Havzasında Arazinin Kullanılış ve Sınıflandırılması. İstanbul Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul.
Gülersoy AE, 2013. Farklı uzaktan algılama teknikleri kullanılarak arazi örtüsü/kullanımında meydana gelen değişimlerin incelenmesi: Manisa Merkez İlçesi Örneği (1986-2010). Turkish Studies Academic Journal, 8: 1915-1934.
Gülersoy AE, 2001. Gömeç Ovası’nda bugünkü arazi kullanımı ile arazi sınıflandırılması arasındaki ilişkiler. Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 132s.
Gülersoy AE, 2008. Bakırçay Havzası’nda doğal ortam koşulları ile arazi kullanımı arasındaki ilişkiler. Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 159s.
Gülersoy AE, 2010. Farklı uzaktan algılama teknikleri kullanılarak arazi örtüsü/kullanımında meydana gelen değişimlerin incelenmesi: Manisa merkez ilçesi örneği (1986-2010).
Turkish Studies-International Periodical for the LanguagesLiterature and History of Turkish, 8:1915-1934.
Gürbüz M, Denizdurduran M, Karabulut M, Kızılelma Y, 2012. Uzaktan algılama ve CBS kullanarak Elbistan Ovasında arazi kullanımı/arazi örtüsünde meydana gelen değişimlerin incelenmesi. KSÜ Mühendislik Bilimleri Dergisi, 30-37.
IMP, 2006. Analysis of drinking and use water resources in the edition of preliminary etude works for 1/100000 scaled strategic planning.
IPCC, 2013. Summary for policy makers. In: Climate Change 2013: Cambridge University Press: Cambridge.
Kara F, Karatepe A, 2012. Uzaktan algılama teknolojileri ile Beykoz İlçesi (1986-2011) arazi kullanımı değişim analizi. Marmara Coğrafya Dergisi 25: 378-389.
Karakuyu M, 2004. Şehirleşmenin küresel iklim sapmaları ve taşkınlar üzerindeki etkisi. Marmara Coğrafya Dergisi, 6: 25- 33.
Kaya Ö, Toroğlu E, 2015. Monitoring urban development of Kayseri and change detection analysis. Türk Coğrafya Dergisi, 65: 87-96.
KTVKK, 1995. Kültür Bakanlığı Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu Müdürlüğü. http://www.kulturvarliklari.gov.tr. (Erişim tarihi: 15 Şubat, 2016).
Liu Y, 2009. Modeling Urban Development Geographical Information Systems and Cellular Automata. Third Edition, New York, USA. 186 p.
Özdemir MA, Bahadır M, 2008. Yalova İli›nde arazi kullanımının zamansal değişimi (1992-2007). İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Dergisi, 17: 1-15.
Özdemir MA, Bahadır M, 2010. Uzaktan algılama ile Acıgöl Havzası’nda arazi kullanımının zamansal değişim analizi (1975-2005). The Journal of International Social Research 3(12).
Özşahin E, 2013. CBS kullanılarak Hatay ili heyelan duyarlılık analizi. Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi, 4 (1): 47-59.
Özşahin E, 2014. Tekirdağ ilinde coğrafi bilgi sistemleri ve analitik hiyerarşi süreci kullanarak heyelan duyarlılık analizi, Humanitas International journal of social science, 2: 100-110.
Öztürk D, Şişman A, Erdem EM, Şişman Y, 2010. Detection of land-use/land-cover changes using remote sensing and GIS in Atakum, Samsun. VI. Ulusal Coğrafya Sempozyumu, 3-5 Kasım 2010, Ankara.
SCS, 1993. Hydrology – National Engineering Handbook, Supplement A, Section 4, Chapter 10, Soil Conservation Service, USDA, Washington, D.C.
Sandalcı M, Yüksel İ, 2011. İklim değişikliğinin Türkiye’deki göller ve barajlar üzerindeki etkisi. Yapı Dünyası Dergisi, 181(25): 29, 2011.
Şener M, Altıntaş B, Kurc HC, 2013. Planning and controlling of hazelnut production areas with the remote sensing techniques. KSÜ Doğa Bilimleri Dergisi, 16: 55-64.
Shalaby A, Tateishi R, 2007. Remote sensing and GIS for mapping and monitoring land cover and land-use changes in the Northwestern Coastal Zone of Egypt. Applied Geography, 27: 28-41.
Simmons DL, Reynolds RJ, 1982. Effects of urbanization on base flow of selected south-shore streams, Long Island, New York. Water Resources Bulletin, 5:797-805.
TUIK, 2014. Türkiye İstatistik Kurumu Nüfus Sayım Bilgileri. www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1059 http://tuikapp. tuik.gov.tr/nufusmenuapp/menu.zul. (Erişim tarihi: 25 Şubat, 2016).
Türkeş M. 2012. Küresel iklim değişikliği ve çölleşme. S.1-42 Eğiten Kitap: Ankara
Topaloğlu RH, Ekercin S, 2013. Coğrafi Bilgi Sistemi ve Uzaktan Algılama entegrasyonu ile Konya Kapalı Havzası’nda arazi örtüsü/kullanımı zamansal değişimlerinin belirlenmesi. TMMOB Coğrafi Bilgi Sitemleri Kongresi, 11-13 Kasım 2013, Ankara.
Wu Q, Li H, Wang R, Paulussen J, He Y, Wang M, Wang Z, 2005. Monitoring and predicting land use change in Beijing using remote sensing and GIS. Landscape and Urban Planning, 78: 322-333.
Yıldırım Ü, Kılıç F, 2006. Uzaktan algılama yöntemleri ile Afyonkarahisar’ın şehirsel gelişiminin izlenmesi. Fatih Üniversitesi 4.Coğrafi Bilgi Sistemleri Bilişim Günleri, 13 – 16 Eylül 2006. İstanbul
Yılmaz S, Marangoz AM, Şekertekin A, Oruç M, Kutoğlu ŞH, 2015. Uzaktan algılama teknikleri ile Zonguldak ili kentsel gelişiminin izlenmesi ve alternatif yerleşim alanlarının belirlenmesi. TUFUAB VIII. Teknik Sempozyumu, 21-23 Mayıs 2015, Konya. http://remotesensing.usgs.gov/about.php. (Erişim tarihi: 10 Ocak, 2016).