ÇUVAŞ KÜLTÜRÜNDE ANT İÇME

Bu makalede Çuvaş kültüründe karşılaştığımız ant içme olgusu kavramsal, işlevsel, performatif ve anlamsal boyutlarıyla incelenmiştir. Makale iki ana bölüm meydana getirecek şekilde kurgulanmıştır. Birinci kısımda evrensel bir kültürel olgu olarak kabul edilen ant içmenin temel yapısal ilkeleri belirlenmiştir. Bu ilkeler; bir beyanda bulunma, bir veya birden fazla insanüstü otoritenin/garantörün gücüne ya da şahitliğine başvurma ve son olarak teminat ya da yaptırım işlevi gören şartlı öz kargışta bulunma şeklinde sıralanabilir. İnsanlığın ve kültürlerin evrensel özellikleri olarak görülen bu yapısal ilkeler temelinde Türk kültüründe ant içme geleneğiyle ilgili günümüze kadar yapılmış olan çalışmalardaki kavramlaştırma ve tasnif problemleri tespit edilmiştir. İkinci kısımda ise söz konusu yapısal ilkelerin, Çuvaş kültürünün kendine özgü özellikleriyle birleşmesi sonucu ortaya çıkan görünüşleri incelenmiştir. Bu görünüşler, her kültürü kendine özgü kılan dinamiklerin bir sonucu olarak kabul edilmiştir. Çevresel, sosyal, ekonomik ve tarihî etkenlerle şekillenen bu kültürel özelliklerin genetik boyutu göz ardı edilmemiş, Çuvaşlardaki ant içme biçimleri diğer Türk topluluklarındaki benzerleriyle de karşılaştırılmıştır. Verilerin elde edildiği dönemde Çuvaşların tarım ve hayvancılıkla geçinen, yerleşik, parçalı ve kapalı gruplardan meydana gelen bir topluluk olması ant içme biçimlerini de şekillendirmiştir. Bu nedenle Çuvaş antlarının büyük oranda anlaşmazlıkların giderilmesine dönük olduğu; toprağın, atalar kültünün ve doğal fenomenlerin en önemli otorite kaynakları olarak belirdiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

ant içmek, Çuvaşlar, ritüel, otorite, öz kargış, Türk kültürü

PDF

___

Aktaş, Erhan (2013). Türklerde ve Macarlarda Ant İçme ve Kan Kardeşliği. Acta Turcica, 2, s. 1-5.
Arvas, Abdulselam (2019). Türk Destanlarında “Ant İçme” Ritüeli Üzerine Bazı Tespitler. Folklor/Edebiyat, 100, s. 997-1009.
Aşmarin, N. İ. (929). Çĭvaş sĭmahsem Kneki/Slovar’ Çuvaşskogo Yazıka. (Vıp. IV). Çeboksarı: Tipografiya Çuvaşskaya Kniga.
Aşmarin, N. İ. (1937). Çĭvaş sĭmahsem Kneki/Slovar’ Çuvaşskogo Yazıka. (Vıp. XIV). Çeboksarı: Çuvaşskoye Gosudarstvennoye İzdatel’stvo.
Bayram, Bülent (2012). Şuyın Hivetiri’nin Ulıp Destanı (Çuvaş Kalevalası Üzerine Bir İnceleme). Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
Bayram, Bülent (2013). Ulıp-Çuvaş Destanı (Şuyın Hivetiri). Ankara: Türksoy.
Deniz, Özlem (1995). Manas ve Seytek Destanlarında Ant İçme Şekilleri. Bozkırdan Bağımsızlığa Manas. (Hz. Emine Gürsoy Naskali). Ankara: TDK Yayınları, s. 256-268.
Durmuş, İlhami (2009). Türk Kültür Çevresinde Ant. Millî Folklor, 84, s. 97-106.
Durmuş, İlhami (2011). Türklerde Kan Kardeşliği ve Antla İlgili Unsurlar. Millî Folklor, 89, 100-108.
Ersal, Mehmet (2011). Alevi İnanç Sistemindeki Ritüelik Özel Terimler: Musahiplik. Turkish Studies, C. 6, 1, s. 1087-1110.
Fedotov, M. P. (1996). Etimologiçeskiy Slovar’ Çuvaşskogo Yazıka. (Tom II). Çeboksarı: Çuvaşskiy Gosudarstvennıy İnstitut Gumanitarnıh Nauk.
Fosztó, László (2008). Taking the Oath: Religious Aspects of the Moral Personhood among the Romungre. Romani/Gypsy Cultures in New Perspectives, s. 119-133.
Gökdemir, Gönül (2003). Türk Mitolojisinde Yemin-Ant Müessesesi. Millî Folklor, 59, s. 60-72.
İnan, Abdülkadir (1998). Makaleler ve İncelemeler. I. Cilt. Ankara: TTK Yayınları, s. 317-330.
Köse, Nerin (1991). Türk Halk Hikâyelerinde And. Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 6, s. 169-182.
Magnitskiy, V. K. (1881). Materialı k Ob‘yasneniyu Staroy Çuvaşskoy Verı. Sobranı v Nikotorıh Mestnostyah Kazanskoy Gubernii. Kazan: Tipografiya İmperatorskago Universiteta.
Mészáros, Gyula (2000). Pamyatniki Staroy Çuvaşskoy Verı. (Çev. Yudit Dimitriyeva). Çeboksarı: ÇGİGN.
Öztelli, Cahit (1959). Türklerde And-Yemin. Türk Folklor Araştırmaları, 120, s. 1938-1940.
Salmin, A. K. (2007). Sistema Folk-religii Çuvaşey. Sankt-Peterburg: Nauka.
Salmin, A. K. (2014). Traditsionnaya Kul’tura Çuvaşey: Tekstı (Materialı Nauçnogo Arhiva Çuvaşskogo Gosudarstvennogo İnstituta Gumanitarnıh Nauk). Sankt-Peterburg: Filologiçeskiy Fakul’tet Pterburgskogo Gosudarstvennogo Universiteta.
Sboyev, V. A. (1856). İzsledovaniya ob İnorodtsah Kazanskoy Gubernii. Kazan: İzdaniye Knigoprodavtsa Dubrovina.
Sommerstein, A. H. (2014). What is an Oath? Oaths and Swearing in Ancient Greece. Berlin/Boston: De Gruyter, s. 1-5.
Stan’yal, V. P. – Rodionov, V. G. (2005). Pilsempe Klsem. Şupaşkar: Çĭvaş Kneke İzdatel’stvi.
Tezcan, Semih – Boeschoten, Hendrik (2012). Dede Korkut Oğuznameleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Ünal, Orçun (2013). Ant Kelimesinin Kökeni Üzerine. Yemin Kitabı. (Ed. Emine Gürsoy Naskali). İstanbul: Kitabevi Yayınları, s. 225-233.
Vinogradov, F. (1897). Sledı Yazıçestva v Domaşnem Obihode Çuvaş. Simbirsk: Gubernskaya Tipografiya.
Yavuz, Cemalettin (2019). Çuvaş Mitleri ve Efsaneleri Üzerinde bir İnceleme. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.