Türkiye’nin Kalkınma Planlarında Göç ve İnsan Hareketlilikleri: Birinci ve İkinci Kalkınma Planları Üzerine Bir Değerlendirme

Göç ve kalkınma arasındaki ilişki başta bilim dünyası olmak üzere birçok düzlemde tartışma konusu olmuştur. Yıllar içerisinde iki olgu arasındaki ilişki kimi zaman “iyimser” kimi zaman “kötümser” biçimde değerlendirilmiştir. Bu çalışmanın amacı Türkiye’nin 1960’lı yıllardan itibaren başladığı planlı ekonomi hamlesi çerçevesinde hazırlanan kalkınma planları üzerinden göç ve insan hareketliliklerini izlemektir. İki olgu arasındaki ilişkiye dair Türkiye tecrübesinin nasıl değiştiğini görmek açısından önemlidir. Türkiye’de hazırlanan kalkınma planları içerisinde göç ve insan hareketliliklerinin izini sürmek sadece göç olgusuna dair reaksiyonları değil aynı zamanda kalkınma girişimlerinin içerisinde hareketlilik olgularına nasıl bakıldığının anlaşılması açısından dikkate değerdir. Türkiye’nin Birinci (1963-1967) ve İkinci (1967-1972) Kalkınma Planı raporları içinde geçen göç ve insan hareketliklerine dair kavramların nitel yöntemlerle analizi yapılmıştır. Analizler sonucunda dört kategoriye ulaşılmıştır; nüfusun artmasından duyulan endişe, kırdan kente artan iç göç, emek arzı fazlası olarak ortaya çıkan uluslararası işçi gücü ihracı ve turizm keşfi. 1960’ların Türkiye’sine dair göç ve insan haraketliliklerini okuma girişimi aradan geçen 60 yılı aşkın süreçte nelerin değiştiği ve süregeldiğini anlamak açısından oldukça anlamlıdır. Askeri vesayet anlayışının ve modernleşme kaygıları arasında Türkiye’nin bir taraftan iç göç ve demografi diğer taraftan dışarı verdiği göç ile Türkiye’ye yönelmesi muhtemel turist hareketliliklerine verdiği reaksiyonlar Türkiye’nin geldiği tabloyu anlamak açısından değerlidir.

Anahtar Kelimeler:

Göç, iç göç, demografi, , kalkınma, uluslararası insan hareketlilikleri, turizm

Migration and Human Mobility in Turkey's Development Plans: An Assessment on the First (1967-1972) and Second (1967-1972) Development Plans

The relationship between migration, mobility and development is one of the topics discussed in social sciences for many years. Over the years, the relationship between the two phenomena has sometimes been evaluated as "optimistic" and sometimes "pessimistically". This study aims to monitor migration and human movements through the development plans prepared within the framework of the planned economic shift that Turkey started in the 1960s. Determining the relationship between the two phenomena is important in terms of understanding the social mobilities that Turkey has experienced in the later periods and today. Tracing migration and human mobility within the development plans prepared in Turkey aimed not only to determine the reactions to the phenomenon of migration but also to clarify how mobility phenomena are viewed in the development initiatives. The concepts of migration and human movements in Turkey's First (1963-1967) and Second (1967-1972) Development Plan reports were analyzed using qualitative methods in this study. As a result of the analysis, four thematic areas were reached; concerns on population growth, increasing internal migration from rural to urban areas, international labour force export as a surplus of labour supply, and the realization of tourism potential. The attempt to read the migration and human movements in Turkey of the 1960s is meaningful in terms of understanding what has changed and continued over the past 60 years. Among the modernization concerns of the understanding of military tutelage, Turkey's internal migration and demography on the one hand, and the policies it has developed for out-migration on the other hand and the tourist movements that are likely to turn to Turkey are valuable in terms of understanding the current picture of Turkey.

Keywords:

Migration, internal migration, demographic, development, international human mobility, tourism,

PDF

___

Abadan-Unat, N., Keleş, R., Penninx, R., Rensekaar, H.V., Velzen, L. V., Yenisey, L. (tarihsiz). Göç ve Gelişme-Uluslararası İçgöçünün Boğazlıyan İlçesindeki Etkileri Üzerine Bir İnceleme. Çev.: Dr. Ünsal Oskay. Ajans Türk. Ankara
Abadan-Unat, N. (2017). Bitmeyen Göç. Konuk İşçilikten Ulus-Ötesi Yurttaşlığa. İstanbul Bilgi Üniversitesi. İstanbul.
Adıgüzel, Y. (2013). Dayanışma Ağları Üzerinden Eskişehir’de Siyaset ve Göçmenlik Algısı, Sosyoloji Dergisi, 3. Dizi, 27. Sayı, 2013/2, 73-94.
Adıgüzel, Y. (2019). Göç Sosyolojisi. 3. Baskı. Nobel yayınları. Ankara
Aktaş, E., Aka, A., Demir, M. C. (2006). Türkiye’de Hemşehri Dernekleri ve Kırsal Dönüşüm. Tarım Ekonomisi Dergisi 2006; 12(2): 51 – 58
Akşit, B. (1967). Türkiye’de “Azgelişmiş Kapitalizm” ve Köylere Girişi. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi Öğrenci Birliği Yayınları.
Arı, A. (2018). Beşeri Sermayenin Kalkınma Üzerine Etkisi. International Journal of Economics Politics Humanities and Social Sciences. C:1, S:1.
Aysan, F.A. (2014). Türkiye’nin Demografik Dönüşümü ve Yeni Meydan Okumalar. Sunar, L. (Ed.) Türkiye'de Toplumsal Değişim (s. 67-87) içinde. Nobel Yayınları, Ankara.
Başel, H. (2010). İç Göçün Sonuçları Ve İşgücüne Etkileri. Journal of Social Policy Conferences, (51), 287-321.
Başel, H. (2011). Türkiye'de Nüfus Hareketlerinin ve İç Göçün Nedenleri. Journal of Social Policy Conferences, 0 (53), 515-542
Batuhan, T. ve Kodaz, İ. (2020). On Birinci Kalkınma Planında Kentleşme ve Çevre Politikaları. Şehir ve Medeniyet Dergisi. Cilt:6, Sayı:12
Çelik, Z. (2005). Planlı Dönemde Türkiye’deki Kırsal Kalkınma Politika ve Uygulamaları Üzerine Bir Değerlendirme, Planlama, 2005/2, ss. 61-71.
Doğan, M. (2011). Türkiye’de Uygulanan Nüfus Politikalarına Genel Bakış, Marmara Coğrafya Dergisi. Sayı: 23, S. 293-307
Gezgin, D. D. M. (2011). İşgücü Göçü Teorileri. Istanbul Journal of Sociological Studies , 0 (23).
Gitmez, A. S. (1983). Yurtdışına İşçi Göçü ve Geri Dönüşler. Alan Yayıncılık. İstanbul.
Gönülaçar, Ş. (2014). Kalkınma Planları ve Eğitim. Kamu’da Sosyal Politika, (29), 61–67.
Güngördü, E. (2003). Türkiye’nin Nüfus Projeksiyonları ve Nüfus Politikaları. Ekim 2003 Cilt:11 No:2 Kastamonu Eğitim Dergisi 481-486.
Güven, O. (2017). Türkiye Kırsal Kalkınma Politikalarının Analizi. Akademik Bakış Dergisi. Sayı: 63.
İçduygu, A. ve Sirkeci, İ. (1999), Bir Ülke, Bir Aile ve Birçok Göç: Cumhuriyet Döneminde Bir Toplumsal Dönüşüm Örneği, Oya Baydar (Der.) 75 Yılda Köylerden Şehirlere, İstanbul: Tarih Vakfı Yay.
Kaştan, Y. (2016). Türkiye’de Cumhuriyet Dönemi İç Göç Hareketleri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. Cilt: 9 Sayı: 42.
Kayacan, E. (2022). Türkiye’nin Nüfus Politikalarındaki Değişimin Kalkınma Planları Üzerinden Değerlendirilmesi, Journal of Social Policy Studies. 22(54), 107-139.
Kıray, M. (1964). Ereğli: Ağır Sanayiden Önce Bir Sahil Kasabası. Ankara: D.P.T.
Kurtoğlu, A. (1989). Kentleşme Sürecinde Hemşehrilik Dernekleri İstanbul Örneği. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Kamu Yönetimi Bölümü, Siyaset Sosyal Bilimler Anabilim Dalı. İstanbul
Özdemir, A. (2007). Doğum Kontrol Teşviklerinden En Az Üç Çocuğu: Tarihsel Süreçte Türkiye’de Antinatalist Ve Pronatalist Politikaların Seyri. Uluslararası Politik Araştırmalar Dergis.i Cilt: 3, Sayı 3.
Şantaş, G. (2019). Türkiye’de İç Göçün Dağılımı. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 19 (45), 893- 917.
Şenol, E. (2019). Büyükşehir statüsündeki illerde kırsal nüfusun tespit: Ordu ili örneği. Türk Coğrafya Dergisi (72), 53-63.
TUİK (2013). Nüfus Projeksiyonları, 2013-2075. Haber Bülteni, Sayı: 15844. Ankara.
Uzunkaya, S.Ş. (2020). Türkiye ekonomisinde 1923-1977 yılları arasındaki Sanayi ve Kalkınma planlarının değerlendirilmesi. İstanbul Ticaret Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi. Yıl: 19. Temmuz 2020. (Özel ek). Prof. Sabri ORMAN. Özel sayısı. S. 14-30