Arap Baharından Başarısız Devlete: Libya

Bu çalışma, Arap Baharı gösterilerinin Libya’yı başarısız devlete dönüştürmesinin nedenlerini ve arka planını ele almayı amaçlamaktadır. Bu doğrultuda tarihsel bir perspektiften Libya’nın siyasi ve tarihi dönüşümü ele alınmıştır. Libya’nın siyasi, toplumsal ve ekonomik yapısı başarılı bir ulus devlet inşasının önündeki engel olarak ortaya çıkmaktadır. Ayrıca toplumsal bölünmüşlük ve aşiret bağlarının güçlü olması parçalanmışlık ortaya çıkarmaktadır. Böylesi bir toplumsal yapının üzerine inşa edilen ve bütün kesimleri merkezden kontrol etmeyi amaçlayan siyasi yapı, güvenlik merkezli yaklaşım benimsemek zorunda kalmaktadır. Dolayısıyla müreffeh bir devlet inşası için ayrılması gereken kaynaklar, siyasi sistemin sürdürülebilirliği için harcanmaktadır. Ayrıca Arap Baharı sürecini bazı ülkeler kansız atlatırken bazılarıysa kanlı ve yıkıcı bir şekilde halen atlatmaya çalışmaktadır. Bu sürecin nasıl olacağı, olaylara dış müdahalenin etkisiyle ilgilidir. Libya’daki gösterilere dahil olan dış müdahale, ülkenin tam anlamıyla çökmesine ve iç savaşın patlak vermesine yol açmıştır. Libya halen normalleşmeye çalışmakta ve iç savaşın bitmesi için mücadele vermektedir. İç dinamiklerin tetiklediği sorunlar ve yabancı devletlerin müdahalesi Libya’da işlemeyen bir devlet sisteminin ortaya çıkmasına neden olmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Başarısız Devlet, Libya, Arap Baharı, Dış Müdahale, İç Savaş

FROM ARAB SPRING TO FAILED STATE: LIBYA

This study aims to address the reasons and background of the Arab Spring demonstrations that turned Libya into a failed state. In this direction, the political and historical transformation of Libya is discussed from a historical perspective. Libya's political, social and economic structure emerges as an obstacle to the construction of a successful nation-state. In the historical process, a strong state in the market but weak in terms of politics and prosperity has been built in Libya. In addition, social division and strong tribal ties reveal fragmentation. The political structure, which is built on such a social structure and aims to control all segments from the center, has to adopt a security-centered approach. Therefore, the resources that should be allocated for the construction of a prosperous state are spent on the sustainability of the political system. In addition, while some countries have survived the Arab Spring process without blood, others are still trying to survive in a bloody and destructive way. How this process will take place is related to the effect of external intervention in the events. Libya is still trying to normalize and is struggling to end the civil war. The problems triggered by internal dynamics and the intervention of foreign states have led to the emergence of a dysfunctional state system in Libya.

Keywords:

Failed State, Libya, Arab Spring, Foreign Intervention, Civil War,

PDF

___

AA. (2020). Libya'da petrol kesintisinin neden olduğu toplam zarar 6,5 milyar doları geçti, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/libyada-petrol-kesintisinin-neden-oldugu-toplam-zarar-6-5-milyar-dolari-gecti/1902945, (Erişim Tarihi: 20.10.2020).
Acemoğlu, D., ve Robinson, J. A. (2014). Ulusların Düşüşü: Güç, Zenginlik ve Yoksulluğun Kökenleri,(Çev. F.R. Velioğlu). İstanbul, DK Doğan Kitap.
Akbaş, Z. (2012). Libya'daki Arap Baharı'na Yönelik Türk Dış Politikasına Konstrüktivist Bir Yaklaşım. International Journal of Economic & Social Research, 8(2), 57-81.
Aljazeera. (2011). Libya intervention threatens the Arab spring, https://www.aljazeera.com/opinions/2011/3/22/libya-intervention-threatens-the-arab-spring/, (Erişim Tarihi: 25.10.2020).
Aljazeera. (2014). Aşiretler ülkesi Libya, http://www.aljazeera.com.tr/haber-analiz/asiretler-ulkesi-libya, (Erişim Tarihi: 26.10.2020).
Alkan, A. (2014). Libya (1911-1945) Yüksek Lisans Tezi. Elazığ : Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı.
Anadolu Ajansı. (2019). Darbeci Hafter'in Trablus rüyası 2019'da Libya'yı şiddet sarmalına sürükledi, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/darbeci-hafterin-trablus-ruyasi-2019da-libyayi-siddet-sarmalina-surukledi/1687547, (Erişim Tarihi: 15.10.2020).
Arı, T. (2017). Geçmişten Günümüze Orta Doğu Cilt 2: Irak, İran, ABD, Petrol, Filistin Sorunu ve Arap Baharı. Akademi Yayınları.
Ayhan, V. (2011). Libya İç Savaşi: Kabileler Arasi İktidar Mücadelesi. Middle Eastern Analysis/Ortadogu Analiz, 3(27), 8-14.
Baltalı, M. E. (2019). Libya'da Kaddafi Dönemi Yönetim Tarzı Ve Yarattığı Sorunlar Yüksek Lisans Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Buzan B. (1983). People, States and Fear: The National Security Problem in International Relations. The University of North Carolina Press.
Bölme, S. M., Ulutaş, U., Küçükkeleş, M., Özhan, T., ve Bektaş, E. (2011). Batı Ve Kaddafi Makasında Libya. İstanbul: Seta Rapor.
Bölme, S. M., Ulutaş, U., Özhan, T., ve Küçükkeleş, M. (2011). İsyan, Müdahale Ve Sonrası:Libya’da Dönüşümün Sancıları. Ankara: Seta Rapor.
Caner, C., ve Şengül, B. (2018). Devrimler, Kaos Ve İstikrar Arayışları İçinde Libya: Tarihsel Ve Yapısal Bir Analiz. Uluslararası Afro-Avrasya Araştırmaları Dergisi, 3(6), 45-70.
Carment, D. (2003). Assessing State Failure: İmplications For Theory And Policy. Third World Quarterly, 24(3), 407–427.
Ceviz, N. (2011). Libya Tarihine Kısa Bir Bakış. Ortadoğu Analiz, 3(27), 80-90.
CNN. (2011). Libya civil war, http://edition.cnn.com/2011/World/africa/03/12/libya.civil.war/index.html, (Erişim Tarihi: 20.10.2020).
Cnntürk. (2011). BM, Libya'ya yaptırım kararı verdi, https://www.cnnturk.com/2011/dunya/02/27/bm.libyaya.yaptirim.karari.verdi/608281.0/index.html, (Erişim Tarihi:25.10.2020).
Cojanu, V., ve Popescu, A. I. (2007). Analysis of failed states: Some problems of definition and measurement. The Romanian Economic Journal, Year X, (25), 113-132
Çıldır, Ş. (2016). 1969 Libya Askeri Darbesi. Ortadoğu Analiz Eylül, 8(76), 54-57.
Daily Sabah. (2021). New interim government to lead Libya during transition phase. https://www.dailysabah.com/world/africa/new-interim-government-to-lead-libya-during-transition-phase, (Erişim Tarihi: 14.08.2021).
Demir, İ. (2014). Libyadaki İç Savaş ve Küresel Petrol Fiyatları: Ocak 2011- Haziran 2012. Adam Academy Journal of Social Sciences/Adam Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(1), 57-74.
Doğan, G., ve Durgun, B. (2012). Arap Baharı Ve Libya: Tarihsel Süreç Ve Demokratikleşme Kavramı Çerçevesinde Bir Değerlendirme. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (15), 61-90.
Ece, H. (2020). Libya Ve Libya’daki İslâmî Hareketler. İstanbul: Strateji Düşünce ve Analiz Merkezi.
Ercümen, M. A. (2015). İnsani Müdahaleden Koruma Sorumluluğuna, https://insamer.com/tr/insani-mudahaleden-koruma-sorumluluguna, (Erişim Tarihi: 17.10.2021).
Güneş, B. (2018). Libya İç Savaşı Ve Kriz Yönetimi. Güvenlik Bilimleri Dergisi, 7(2), 263 – 291.
Hagger, N. (2009). The Libyan Revolution It’s Origins and Legacy a Memoir and Assessment. Hampshire: O Books.
Helman Gerald B. ve Steven R. Ratner, (1993), Saving Failed States, 3-20.
FFP, https://fragilestatesindex.org/country-data/, (Erişim Tarihi: 14.08.2021).
Fukuyama Francis, (2015), Devlet İnşası 21. Yüzyılda Yönetişim ve Dünya Düzeni, (Çev. Türkan Çolak), İstanbul, Profil Yayıncılık.
Independent Türkçe. (2021). Hafter, Dibeybe’nin Savunma Bakanlığını devralmasını reddediyor, https://www.indyturk.com/node/374631/d%C3%BCnya/hafter-dibeybe%E2%80%99nin-savunma-bakanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1n%C4%B1-devralmas%C4%B1n%C4%B1-reddediyor, (Erişim Tarihi: 14.08.2021).
Joffé, G., ve Paoletti , E. (2010). Lıbya's Foreı Gn Polıcy: Drıvers And Objectıves. Washington: The German Marshall Fund of the United States.
Karaduman, M. A., ve Ataman,, M. (2020). Bae Ve Suudi Arabistan’ın Libya Krizine Müdahalesi: Halkın İradesine Darbe Siyaseti. İstanbul: Seta Analiz.
Kekıllı, E. (2016). Haftar’ın Darbe Gırışımınden Bm Çözüm Taslağına Lıbya Sıyasetı. Ankara: Seta Analiz.
Koloğlu, O. (2003). Libya, TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/libya#2, (Erişim Tarihi: 24.10.2020).
Kurt, V. (2014). Tunus, Mısır, Libya ve Suriye: Orduların Arap Baharına Etkisi. Seta Analiz (102).
Kurt, V. (2020). 27 Kasım Anlaşmasından Berlin Konferansı’na Libya’da Yeni Denklem. İstanbul: Seta Analiz.
Nardulli, B. R. (2015). The Arab States’ Experiences. K. P. Mueller içinde, Precision and Purpose: Airpower in the Libyan Civil War (s. 339-367). Santa Monica: Rand Corporation.
Nıkolaenko, A. (2019). Barack Obama’nın Başkanlık Döneminde ABD Dış Politikası Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Ankara Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı.
Nuruzzaman, M. (2013). The “Responsibility to Protect”Doctrine: Revived in Libya, Buried in Syria. Insight Turkey, 15(2), 57-66.
Orsam. (2020). Libya Ekonomisinin Geleceği ve Türkiye için Fırsatlar, https://orsam.org.tr/tr/libya-ekonomisinin-gelecegi-ve-turkiye-icin-firsatlar/, (Erişim Tarihi: 21.10.2020).
Rotberg Robert I.(2003), Failed States, Collapsed States, Weak States: Causes and Indicators, State Failure and State Weakness in a time of terror, 1, 25.
Sak, Y. (2015). Uluslararası Hukukta İnsancıl Müdahale ve Libya Örneği: Suriye’de Yaşanan ya da Yaşanacaklar için Dersler. Uluslararası İlişkiler Dergisi, 11(44), 121-153.
Semiz, M., ve Aydemir, M. (2021). Libya'nın yeni seçilen Başkanlık Konseyi Başkanı Menfi, Bingazi'de Hafter'le görüştü. Anadolu Ajansı, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/libyanin-yeni-secilen-baskanlik-konseyi-baskani-menfi-bingazide-hafterle-gorustu/2142046, Erişim Tarihi: 14.08.2021).
Sullivan, K. L. (2008). Muammar Al-Qaddafi's Libya. Minneapolis: Twenty-First Century Books.
Sürücüoğlu, O. (2017). Koruma Sorumluluğu: Darfur Krizi Ve Libya Müdahalesi Çerçevesinde Bir Değerlendirme. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(4), 603-628.
Trthaber. (2020). Libya’da petrol krizi büyüyor, https://www.trthaber.com/haber/dunya/libyada-petrol-krizi-buyuyor-457050.html, (Erişim: 30.10.2020).
Vandewalle, D. (2016). Libya since 1969: Qadhafi's revolution revisited. New York.: Palgrave Machıllan.
Zartman I. William, (1995), Collapsed States: The Disintegration and Restoration of Legitimate Authority, Lynne Rienner Publishers