Fransız Kaynaklarına Göre Osmanlı Devleti Topraklarında Kurulan Yabancı Sermayeli Bankalar Arasındaki Rekabet (1856-1914)

Osmanlı Devleti toprakları bankacılık sektörü ile on dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısında tanıştı. Bir yandan yabancı sermayeli yeni bankaların kurulduğu, diğer yandan da başka ülkelerdeki eski bankaların yeni şubelerinin açıldığı gerçeğiyle karşılaştı. Fransız Ekonomi ve Finans Bakanlığı arşivlerinde bu tarihsel olaylara ilişkin kayıtlar vardır. Söz konusu kayıtlar bu sektördeki rekabete ilişkin bilgileri de kapsamaktadır. İşte bu çalışmada anılan kayıtlardan yararlanılarak Osmanlı Devleti topraklarındaki bankacılık sektörüne ilişkin rekabet incelenmektedir. Aslında Osmanlı Devleti topraklarında bankacılık sektörü ilgili görüşlere ilk defa 1856 yılında ilan edilen Islahat fermanında rastlanmaktadır. Bu fermandan önce 1847 yılında, iki Galata bankerin tarafından Bank-ı Dersaadet kurulmuş olsa da ömrü çok uzun olmamıştır. Ancak uzun ömürlü bankalara giden yolda ilk kilometre taşı olma rolünü oynamıştır. Osmanlı Devleti topraklarında yabancı sermayedarlar tarafından banka kurma işi kârlı bir iş olduğu anlaşılmıştır. Bu doğrultuda, yabancı semayedarlar Osmanlı Devletine yeni öneriler getirmişlerdir. Bu öneriler doğrultusunda 1857 yılında İngiliz sermayesi ile Osmanlı Bankası kurulmuştur. Yedi yıl sonra Fransız sermayesi de bu bankaya ortak olmuştur. 1881 yılından başlayarak Alman yatırımları artmaya başlayınca Osmanlı Devleti topraklarında Deutsche Bank gibi Alman bankalarının şubeleri de pastadan pay almak için çabalamışlardır. Bu ise anılan şubelerin Osmanlı bankası şubelerine rakip olmasından başka bir anlama gelmemiştir. Rekabetin en yoğun biçimlerine ise Almanya ve Fransa bankalarının şubeleri arasında rastlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı İmparatorluğu, Yabancı Sermayeli bankalar, Rekabet, Fransa

Competition between Foreign Capital Banks Established in the Soils of the Ottoman State According to the French Resources (1856-1914)

The idea of establishing a bank in the Ottoman Empire occurred later than industrialized European states. The idea of establishing a bank was mentioned for the first time in the Islahat Edict, which was announced in 1856. First, Bank-ı Dersaadet was established by two Galata bankers, but the life span of this bank was not very long. However, foreign states, who thought that the establishment of a bank in the Ottoman lands was profitable, brought new proposals. As a result of these proposals, Ottoman Bank was established in 1857 with English capital, and French capital became a partner of this bank seven years later. When German investments started to increase in 1881, bank branches established by German banks such as Deutsche Bank became rivals to the Ottoman Bank. In this study, the competition between foreign banks and foreign bank branches in the early twentieth century will be revealed by using archives of the French Ministry of Economy and Finance.

Keywords:

Ottoman Empire, Foreign Capital Banks, ,

PDF

___

Fransız Ekonomi ve Finans Bakanlığı arşivleri dosya: B 0031284/1, no:307. B 0031284/1, no:32, B 0031284/1,no:63, B 0031284/1,no:84, B 0031284/1, no:124. B 0031284/1, no:1039, B 0031284/1, no:34, B 0031284/1, no:47 B 0031284/1, no:507. B 00031276/7, no:222, B 0031279/7, no:19, B 0031284/1,no:4, B 0031284/1. B 003184/2, no:153. AKGÜÇ Öztin (2007). “Türkiye’de yabancı bankalar”, Muhasebe ve Finansman dergisi, Sayı 36, s: 6-17. APAK Sudi, Tay Arzu (2012). “ Osmanlı Devleti’nin 19. Yüzyıldaki Finansal Sisteminde Osmanlı Bankasının Yeri ve Faaliyetleri”, Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, sayı: 3, s. 265. CONTRELL Philip L.(2016). “A Survey of European Investment In Turkey, 1854-1914: Banks and the Finance of the State and Railway Construction”, East Meets West - Banking, Commerce and Investment in the Ottoman Empire, 59-95. CLAY Christopher (1994). “ The origins of modern banking in the levant: The branch network of the imperial Ottoman bank, 1890-1914”, Middle East Studies 26, USA. FRANGAKIS-SYRETT Elena (2009). “Banking in İzmir in the early twentieth century”, Mediterraen Historical Review, Vol. 24, No. 2, December, 115-132. İSTANBUL MENKUL KIYMETLER BORSASI (1999). Osmanlı’dan günümüze Türk Finans Tarihi,1. Cilt, Creative Yayıncılık ve Tanıtım Ltd. Şti., İstanbul. KARABULUT Irmak (2018). “Osmanlı’dan Cumhuriyete Türkiye’de yabancı bankaların çalışmaları: Türkiye Milli Bankası örneği”, Akademik Sosyal Araştırmalar dergisi, Yıl:6 Sayı: 85, s. 379-406. KAZGAN Haydar (1997), Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Türk Bankacılık Tarihi. Creative Yayıncılık ve Tanıtım Ltd. Şti., İstanbul. PAMUK Şevket (2014). Türkiye’nin 200 yıllık iktisat tarihi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1. Basım, İstanbul. THOBIE Jacques (1977). Interets et Imperialisme Français dans l’empire Ottoman (1895-1914), Publication de la Sorbonne, Paris. THOBIE Jacques (2008). “French Investment in Public and Private Funds in Ottoman Empire on the Eve of the Great War” East Meets West, banking, commerce and investment in the Ottoman empire, edited by Cottrell P. L.. Ashgate Publishing Company, İngiltere