Ankara’da Ulaşım Sistemlerinin Altında Kalan Dereler: Bentderesi Örneği

Ankara dereleri Cumhuriyet Döneminden günümüze kadar olan süreçte hızlı nüfus artışı ile birlikte ulaşım ve altyapı hizmetlerine olan taleplerin artması doğrultusunda yok edilmiştir. Cumhuriyetin ilk yıllarında, köylerden kente göçler artmış ve dereler etrafında hızla gecekondular yayılmıştır. Artan altyapı ihtiyacı karşılanamayınca evsel ve sanayi atıkları derelere verilmeye başlanmış ve dereler açık kanalizasyon hatları haline gelmiştir. Bu duruma bir çözüm üretilememiş ve dereler beton menfezler içine alınmıştır. Günümüzde trafik ve altyapı ihtiyacı bu derelere gömülü durumdadır, dereler trafiği taşıyan kanallara dönüştürülmüştür. Yoğun kentsel yapılaşma ile derelerin günümüzde, kentin hangi güzergâhında ilerlediklerini tespit etmek güç durumdadır. Fakat doğal yatağı bozulan derelerin bazılarının isimleri caddelere verilmiştir. Geçmişte beton menfezler içerisine alınan dereler, günümüzde ulaşım altyapısı ve üstyapısını tehdit etmekte, menfezler içinde akan derelerin ne durumda olduğunu tahmin etmek imkânsızdır. Günümüzde Ankara genelindeki yollarda, altgeçitlerde, katlı kavşaklarda, bazı kamu kuruluşlarında ve metro istasyonlarında meydana gelen seller tesadüfi değildir. Ankara kentinde ulaşım ve çevre ilişkisi iyi kurgulanamamış, eş zamanlı olarak birbirine zarar veren iki kavram haline dönüştürülmüştür. Ankara’nın kayıp derelerini keşfedilmesi, tekrar gün yüzüne çıkarılması ve bugünkü ulaşım sistemleri ile birlikte düşünülerek dere restorasyon projelerinin gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Bu araştırmanın asıl amacı ise ulaşım sistemleri için Ankara’nın doğal değeri olan derelerinin yok edilişini ortaya koymak ve Ankara’nın üzeri kapatılan ilk deresi olan Bent Deresi’nin geçmişteki ve bugünkü kullanımlarını çevreye olan etkileriyle karşılaştırmaktır. Bu karşılaştırmada arşiv kaynaklarına başvurulmuş, Ankara’nın şehir planları ve haritaları, eski fotoğraf arşivleri, gazete haberleri ve hava fotoğrafları kullanılarak derenin bugünkü durumu tartışılmış ve öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Ankara’nın Dereleri, Bentderesi Caddesi, Ankara Su Taşkınları, Nehir Restorasyon Projesi

Streams under Transportation Systems in Ankara: Example of Bentderesi

Ankara streams have been destroyed in line with the rapid increase in population in the period from the Republican era to the increasing demand for transportation and infrastructure services. In the early years of the Republic, migrations from villages to cities increased and shantytowns spread rapidly around streams. When the increasing infrastructure needs could not be met, domestic and industrial wastes were started to be given to streams and streams became open sewer lines. A solution to this situation could not be produced and the streams were enclosed in concrete culverts. Today, the need for traffic and infrastructure is embedded in these streams; streams have been converted into channels carrying traffic. With the intense urbanization, it is difficult to determine the course of the streams. However, some of the streams whose natural bed is deteriorated are given to the streets. In the past, the streams, which were taken into concrete culverts, today threaten the transportation infrastructure and superstructure, and it is impossible to predict how the streams flowing through the culverts. Nowadays, the floods in Ankara roads, underpasses, crossroads, some public institutions and subway stations are not accidental. The relationship between transportation and environment in Ankara has not been well established and has been transformed into two concepts that harm each other simultaneously. The lost streams of Ankara should be discovered, unearthed again and stream restoration projects should be realized with today's transportation systems. The main purpose of this study is to reveal the destruction of Ankara's natural streams for transportation systems and to compare the past and present uses of Bent Stream, which is the first covered stream of Ankara, with the effects on the environment. In this comparison, the sources of the archives were used, the current situation of the stream was discussed and suggestions were made using the city plans and maps of Ankara, old photograph archives, newspaper news and aerial photographs.

Keywords:

Ankara’s Streams, Bentderesi Street,

PDF

___

Atölye Çalışması. (2017). Ankara Arazi Kullanım Haritası. Gazi Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü, 2017-2018 Güz Dönemi, ŞBP-461 Şehircilik Projesi VI, Ankara.
Günel, G. ve Kılcı, A. (2015). Ankara Şehri 1924 Haritası: Eski Bir Haritada Ankara’yı Tanımak, Ankara Araştırma Dergisi, 3 (1):78-107.
Kaymaz, I. (2019). The Lost Streams of Ankara: A Case Study of Bentderesi. IOP Conference Series: Materials Science and Engineering, 603 (4):1-7.
Kaynar, İ.S. (2017). Ankara’nın 11 Eylül 1957 Sel Felaketi ve Siyasi Gündemi. Ankara Araştırma Dergisi, 5(2):197-224.
Mıhçıoğlu Bilgi, E. (2010). The Physıcal Evolutıon Of The Hıstorıc Cıty Of Ankara Between 1839 And 1944: A Morphologıcal Analysıs. METU, Graduate School of Natural and Applied Sciences, Doctoral Thesis. Ankara.
Pekin, U. (2007). Kentsel Akarsu Koridorlarının Geliştirilmesi Ve Ankara Çayı Kavramsal Yeşil Yol Planı. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Ankara.
Semiz, Y. (Yönetmen). (15 Kasım 2019). Asfaltın Altında Dereler Var Belgesel Galası, Luwi Film, Ankara İMO.
Tunçer, M. (Ekim, 2013). Ankara’da 90 Yılda Yok Olan Doğal Ve Tarihsel / Kültürel Çevre: Sorunlar-Çözümler. Başkent Oluşunun 90. Yılında Ankara:1923-2013 Sempozyumu. Ankara Üniversitesi.
URL 1: 16 Kasım 2019 tarihinde http://greatecology.com/watershed-era-urban-river-restoration/ adresinden erişildi.
URL 2: 8 Kasım 2019 tarihinde https://www.youtube.com/watch?v=bNU-CSHyibc adresinden erişildi.
URL 3: 9 Kasım 2019 tarihinde https://www.nadirkitap.com/yapi-mimari-gorunum-ankara-1960-70-kartpostal-sihhiye-den-ulus-a-dogru-bir-bakis-ataturk-bulvari-efemera13773772.html adresinden erişildi.
URL 4: 8 Kasım 2019 tarihinde https://www.cayyolu.com.tr/cayyolu-nu-yagmur-vurdu/230346/ adresinden erişildi.
URL 5: 8 Kasım 2019 tarihinde http://www.ilgazetesi.com.tr/ankarada-yagis-sonrasi-alt-gecidi-su-basti-114753h.htm adresinden erişildi.
URL 6: https://www.egehaber.com/gundem/ankara-da-yagis-sele-donustu-hastaneyi-su-basti-cadde-h229451.html adresinden erişildi.
URL 7: http://www.milliyet.com.tr/gundem/yer-yarildi-16-5-saat-sonra-cesedi-cikti-1557507 adresinden erişildi.
URL 8: 12 Kasım 2019 tarihinde http://www.moblogankara.org/mimarlardan/2014/11/13/bir-mutluluk-hikyesi-bentderesi adresinden erişildi.
URL 9: 8 Kasım 2019 tarihinde https://i.pinimg.com/originals/95/b7/a9/95b7a9dc3a0019d6daac90ca81c9d75a.jpg adresinden erişildi.
URL 10: 8 Kasım 2019 tarihinde http://ankaraarsivi.atilim.edu.tr/shares/ankara/images/imagebrowser/1-61.jpg adresinden erişildi.
URL 11: 8 Aralık 2019 tarihinde https://www.youtube.com/watch?v=gNO7eP4WbUU adresinden erişildi.