DAS ‚UNHEIMLICHE’ BEI SIGMUND FREUD ALS SYNTHESE AUS LITERATUR- UND PSYCHOANALYSE (SİGMUND FREUD’DA YAZINSAL ANALİZ VE PSİKOANALİZİN SENTEZİ OLARAK 'ESRARENGİZLİK' KAVRAMI)

Sadece psikoloji bilimi için değil, aynı zamanda diğer birçok bilim dalı için tartışmasız öneme sahip olan Sigmund Freud, Esrarengizlik (1919) adlı yazısında “esrarengiz” olgusunu açıklayabilmek için psikoanalize dair fikirlerini yazınsal metinlere uyarlamıştır. Böylelikle yazınsal analiz ve psikoanalizi bir araya getirerek disiplinler arası bir sentez ortaya çıkarmıştır. Sigmund Freud’a göre “esrarengiz” olgusu tam olarak neyi ifade etmektedir? Hangi etkenler ile ortaya çıkmaktadır? Sigmund Freud, yazında yer alan “esrarengiz” olgusunu açıklamak ve bununla birlikte bu olguyu genel hatlarıyla açıklığa kavuşturmak için psikoanalize dair kendi fikirlerini nasıl uygulamaktadır? Yazın analizi ve psikoanalizi bir araya getirerek oluşturulan bu sentezin yazınbilim açısından ne tür faydaları bulunmaktadır? Bu çalışmanın amacı, Sigmund Freud’un Esrarengizlik (1919) adlı çalışmasından yola çıkarak yukarıda bahsi geçen araştırma sorularına cevap vermektir. Bu bağlamda öncelikle Freud’un etimolojik düşüncelerle oluşturduğu “esrarengiz” kavramının tanımı yapılacaktır. Sonraki adımda Sigmund Freud’un psikoanaliz fikirlerine dayanarak açıkladığı “esrarengiz” olgusu ile ilgili olarak yaptığı “yaşantıdaki esrarengizlik” ve “kurgudaki esrarengizlik” arasındaki ayrım irdelenecektir. Buna bağlı olarak “esrarengiz” olgusu çalışma açısından uygun olarak nitelendirilebilecek yazınsal metinler örnekleminde ele alınacak ve Freud’un psikoanalitik açıklamalarıyla birleştirilecektir. Sonuç bölümünde ise, Sigmund Freud’un Esrarengizlik (1919) adlı yazısında gerçekleştirmiş olduğu yazınsal analiz ve psikoanaliz sentezi ile “esrarengiz” kavramından hangi çıkarımların yapılabileceği ve bunun yazınbilime hangi faydaları sağlayabileceği tartışılacaktır.Anahtar Sözcükler: Sigmund Freud, Psikoanaliz, Yazın AnaliziTHE 'UNCANNY' IN SIGMUND FREUD AS A SYNTHESIS OF LITERARY ANALYSIS AND PSYCHOANALYSISAbstract: Sigmund Freud, a scientist, whose significance in the field of psychology and in many other scientific disciplines is undeniable to this today, merges and implements his psychoanalytical insights to the analysis of literary works in his essay The Uncanny (1919) in order to illuminate the ‘uncanny’ phenomenon. What exactly is the 'uncanny'? By which factors is it determined? How does Sigmund Freud apply his insights from psychoanalysis to explain the phenomenon in literature, and in turn to get closer to the understanding of the 'uncanny' as such? And what is the use of the synthesis of literary analysis and psychoanalysis for literary studies? The aim of this paper is to address these questions by following Freud's essay The Uncanny (1919). First of all, the narrowing of the definition of the 'uncanny' derived from Freud's etymological considerations needs to be carried out. In the following step, the 'uncanny' derived from his psychoanalysis needs to be differentiated into the 'uncanny of experience' and into the 'uncanny of fiction'. On this basis the 'uncanny' is then to be applied specifically to the works of literature resulting in their Freudian psychoanalytic interpretation. In conclusion, the beneficial implications of combining literary analysis and psychoanalysis to the study of the ‘uncanny’ phenomenon and to the literary studies are to be evaluated.Keywords: Sigmund Freud, Psychoanalysis, Literary Analysis

Anahtar Kelimeler:

Sigmund Freud, Psychoanalyse, Literaturanalyse

PDF

___

Bally, G. (1961). Einführung in die Psychoanalyse Sigmund Freuds. Reinbek bei Hamburg: Rowohlt.
Berg, H. de (2005). Freuds Psychoanalyse in der Literatur- und Kulturwissenschaft: Eine Einführung. Tübingen & Basel: Francke.
Brenner, C. (1968). Grundzüge der Psychoanalyse. Frankfurt am Main: Fischer. Dettmering, P. (1981). Psychoanalyse als Instrument der Literaturwissenschaft. Frankfurt am Main: Fachbuchhandlung für Psychologie.
--------------- (1982). Psychologisch und psychoanalytisch beeinflußte Interpretationsmethoden in der Literaturwissenschaft. Gion Condrau (Ed.). Psychologie der Kultur. Bd. 2: Imagination, Kunst und Kreativität (S. 394-401). Weinheim / Basel: Beltz.
Freud, A. (1964). Das Ich und die Abwehrmechanismen. München: Kindler.
Freud, S. (1955a). Gesammelte Werke: Chronologisch geordnet. Bd. 13: Jenseits des Lustprinzips. Frankfurt am Main: Fischer.
---------- (1955b). Gesammelte Werke: Chronologisch geordnet. Bd. 14: Werke aus den Jahren 1925-1931. Frankfurt am Main: Fischer.
---------- (1961a). Gesammelte Werke: Chronologisch geordnet. Bd. 2/3: Die Traumdeutung. Über den Traum. Frankfurt am Main: Fischer.
---------- (1961b). Gesammelte Werke: Chronologisch geordnet. Bd. 9: Totem und Tabu. Frankfurt am Main: Fischer.
---------- (1963). Gesammelte Werke: Chronologisch geordnet. Bd. 10: Werke aus den Jahren 1913-1917. Frankfurt am Main: Fischer.
---------- (2004). Das Unheimliche (1919). Sigmund Freud. Der Moses des Michelangelo: Schriften über Kunst und Künstler (S. 135-172). Frankfurt am Main: Fischer.
Gay, P. (2006). Freud: Eine Biographie für unsere Zeit. Frankfurt am Main: Fischer.
Hoevels, F. E. (1996). Psychoanalyse und Literaturwissenschaft: Grundlagen und Beispiele. Freiburg: Ahriman-Verlag.
Hoffmann, E. T. A. (1980). Ein universaler Künstler: Mit Materialien. Stuttgart: Klett.
Jentsch, E. (1906). Zur Psychologie des Unheimlichen. Psychatrisch-neurologische Wochenschrift, 8 (22), 195-198 & 8 (23), 203-205.
Jones, E. (1984). Sigmund Freud: Leben und Werk. Bd. 3: Die letzte Phase, 1919-1939. München: dtv.
Kettner, M. (2004). Psychoanalyse als Kulturanalyse. Friedrich Jaeger und Jür¬gen Straub (Ed.). Handbuch der Kulturwissenschaften. Bd. 2: Paradigmen und Disziplinen (S. 592-602). Stuttgart: Metzler.
Lagache, D. (1971). Psychoanalyse. München: Humboldt-Taschenbuchverlag.
Lohmann, H. M. (1999). Sigmund Freud zur Einführung. Hamburg: Junius.
Lohmann, H. M. und Pfeiffer, J. (2006). Freud-Handbuch: Leben, Werk, Wirkung. Stuttgart: Metzler.
Matt, P. von (1972). Literaturwissenschaft und Psychoanalyse: Eine Einführung. Freiburg: Rombach.
Mertens, W. & Waldvogel, Br. (2000). Handbuch psychoanalytischer Grundbegriffe. Stuttgart: Kohlhammer.
Nünning, A. (2004). Metzler-Lexikon Literatur- und Kulturtheorie: Ansätze, Personen, Grundbegriffe. Stuttgart: Metzler.
Rank, O. (1914). Der Doppelgänger. Imago, 3, 97-164.
Schneider, P. (1999). Sigmund Freud. München: dtv.
Schönau, W. (1990). Einführung in die psychoanalytische Literaturwissenschaft. Stuttgart: Metzler.
Spector, J. J. (1973). Freud und die Ästhetik: Psychoanalyse, Literatur und Kunst. München: Kindler.
Städtler, T. (1998). Lexikon der Psychologie: Wörterbuch, Handbuch, Studienbuch. Stuttgart: Kröner.
Starobinski, J. (1990). Psychoanalyse und Literatur. Frankfurt am Main: Suhrkamp.
Urban, B. (1973). Einleitung: Über Schwierigkeiten im Umgang mit Psychoanalyse und Literatur. Bernd Urban (Ed.). Psychoanalyse und Literaturwissenschaft: Texte zur Geschichte ihrer Beziehungen (S. VII-XLVI). Tübingen: Niemeyer.
Weber, S. M. (1981). Das Unheimliche als dichterische Struktur: Freud, Hoffmann, Villiers de l'Isle-Adam. Claire Kahane (Ed.). Psychoanalyse und das Unheimliche: Essays aus der amerikanischen Literaturkritik (S. 122-147). Bonn: Bouvier.