İskender ŞAHİN

SAHABE ve TÂBİÎNİN MUṢḤAFLA İLGİLİ TUTUMU

İslam dinin en temel kaynağı Kur'ân-ı Kerîm, insanı hakikatle buluşturmak üzere indirilmişilahî bir çağrıdır. Mekke'de inmeye başladığı ilk andan itibaren gelen tüm vahiyleri yazdırmışolan Hz. Peygamber, Medine'de vefat ettiğinde, geride kayda geçirilmemiş bir âyetbırakmamıştır. Halife Hz. Ebûbekir döneminde bir muṣḥafta toplanan Kur'ân-ı Kerîm, Hz.Osman döneminde çoğaltılarak Müslümanların yaşadığı çeşitli beldelere gönderilmiştir. Çokkısa bir zaman dilimi içerisinde insanlar kendilerine ait bir muṣḥaf yazmış veya yazdırmış veböylece muṣḥafların sayısı hızla artmıştır. Sahabe ve tâbiîn dönemine denk düşen bu süreç, özüitibariyle bir Müslümanın muṣḥafla olan ilişkisinin nasıl olduğunun veya olması gerektiğininşekillendiği önemli bir merhaledir. Bu makalede sahabe ve tâbiînin muṣḥafla olan ilişkileri elealınmış ve konu ilgili rivayetler bir araya getirilmek suretiyle etraflıca değerlendirilmiştir. Sözkonusu ilişkilerin tespit edilmesi ile birlikte o dönemi yaşayan insanların zihninde Kur'ânalgısının ne olduğunu açık bir şekilde ortaya koymuştur. Bu yönüyle konu, günümüzMüslümanlarının muṣḥafla olan ilişkilerinin köklerine ışık tutacak bir özelliğe sahiptir.

Sahābah and Tābieen's Attitude about Muṣḥaf

Holy Qur’ān, the most basic source of Islamic religion, is a divine call in order to meet mankind with truth. The Prophet, who had written from the very first moment when verses started to given, didn’t leave a single verse to be written when He died in Madinah. Being collected in a single copy in the era of Khalif Ebubekir, Qur’ān was sent to different places after being copied in the era of Khalif Osman. In a very short time, people had written or had it written their own copy and so the number of the copies increased rapidly. This process in sahābah and tābieen era is basically an important stage that shapes how the relationship between Muslim and muṣḥaf should or is. In this article, the relationship between sahābah and tābieen and the copy is discussed and hearsays about this topic are thoroughly evaluated by putting them together. Together with defining this relationship, what Qur’ān perception was in minds of those who lived that era is put forward. With this side, it has a feature to lighten the roots of the relationship between Muslims and the muṣḥaf.

PDF

___

Abdurrezzâḳ b. el-Hümmâm, Ebûbekir. el-Muṣannaf. thk. Habîbu'r-Rahmân el-A'zamî. Beyrut: Mektebetü'l-İslâmî, 1403.
Akpınar, Ali. "Muṣḥafa Abdestsiz Dokunma Meselesi". Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/1 (2001): 81-109.
Beyḥaḳî, Ebûbekir Ahmed b. Hüseyin. es-Sünenü'l-kübrâ. b.y.: Dâru'l-Fikr, ts.
Dânî, Osman b. Said b. Osman. el-Muḳnî fî resmi mesâḥifi'l-emsâr. thk. Muhammed es-Sâdık Kamḥâvî. Kahire: Mektebetü'l-Külliyâti'l-Ezheriyye, ts.
Dânî Osman b. Saîd b. Osman. el-Muḥkem fî nuḳati'l-Mesâḥif. thk. İzzet Hasen. Dımeşk: Dâru'l- Fikr, 1407.
Dârimî. Ebû Muhammed Abdullah bin Abdurrahman. es-Sünen. Thk. Hüseyin Selim Esed. By.: Dâru’l-Muğnî, 1412.
Derman, Çiçek. "Tarihimizde Muṣḥafların Bezenmesi". Diyanet İlmi Dergi 46/4 (2010): 137- 144.
Ebû Osman, Saîd b. Mensur. et-Tefsîr min süneni Saîd bin Mensûr. thk. Sa'd b. Abdullah b. Abdulazîz. b.y.: Dâru's-Semîî, 1417.
Ebû Ubeyd, Ḳâsım bin Sellâm. Fażâilu'l-Kur'ân v e m eâlimuhû ve âdâbuh. thk. Ahmed bin Abdulvâhid el-Hayyâtî. Magrib: Matbuatu Fażâle, 1415.
Elik, Hasan. "Muṣḥaf’a Abdestsiz Dokunup-Dokunulmayacağı Problemi". İlmi Araştırmalar Dergisi 1/6 (1998): 48-78.
Gördük, Yunus Emre. ‚İmam Muṣḥaf‛ın Hangi Muṣḥaf Olduğuna Dâir Kronolojik Bir Tetkik, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8/17 (Ekim 2016): 16-37.
Hamidullah, Muhammed. Kur'ân-ı Kerîm Tarihi. Çev. Salih Tuğ. İstanbul: MÜİFAV. Yayınları, 1993.
Hitti, Philip K.. Siyasi ve Kültürel İslam Tarihi. Çev. Salih Tuğ. İstanbul: MÜİFV. Yayınları, 1995.
Hocaoğlu, Mustafa. "Adetli Kadının Muṣḥaf’a Dokunması ve Okuması". Güncel Dini Meseleler İstişare Toplantısı-V-İbadetler ve Aile Hayatı ile İlgili Bazı Meseleler. Afyonkarahisar: (2012) 329-345.
İbn Abidin, Seyyid Muhammed Emin bin Ömer. Reddü’l-muhtâr. Kahire: y.y., 1966.
İbnü'l-Cevzî, Ebû ʿAbdurrahman b. Ebi'l-Hasen. Ṣaffetü's-ṣaffe. Beyrut: y.y., 1399.
İbnü'l Cezerî, Ebu'l-Hayr Muhammed b. Muhammed. Gâyetü'n-nihâye. Beyrut: y.y., 1400.
İbn Ebî Şeybe, Ebûbekir b. Abdullah b. Muhammed. el-Kitâbu'l-muṣannaf fi'l-ehâdîsi ve'l-asâr. thk. Kemal Yusuf el-Hût. Riyad: Mektebetü'r-Rüşd, 1409.
İbn Ebî Şeybe, Ebûbekir b. Abdullah b. Muhammed. el-Edeb li Ebî Şeybe. thk. Muhammed Rıza el-Kahvecî. Lübnan: Dâru'l-Beşşâru'l-İslâmiyye, 1420.
İbnü'l-Farîs, Muhammed b. Eyyûb. Fażâilu'l-Kur'ân vemâ ünzile mine'l-Kur'ân. thk. Gazvetü Bedîr. Dımeşk: Dâru'l-Fikr, 1408.
İbn Kesîr, Ebu'l-Fidâ İsmail b Ömer. Tefsîru'l-Kur'âni'l-ʿ Azîm. thk. Sami bin Muhammed Sellâme. b.y.: Dâru't-Tayyibe, 1420.
İbn Sâd, Ebû Abdullah Muhammed. et-Tabakâtu'l-kübrâ. thk. İhsan Abbas. Beyrut: Dâru's-Sadr, 1968.
Kanarya, Bayram. "İbn Ebî Dâvud’un Kitâbu’l-Meṣâhif İsimli Eseri Çerçevesinde Muṣḥaf’ın Form Değişikliğinin Panoraması". Artuklu Akademi: Mardin Artuklu Üniversitesi İlahiyat Bilimleri Fakültesi Dergisi 4/2 (2017): 29-50.
Ḳayravânî, İbn Ebî Zeyd. el-Câmî fi's-sünen ve'l-edeb. b.y.: y.y., 1402.
Kettânî, Muhammed Abdulhay. Hz. Peygamberin Yönetimi. çev. Ahmet Özel. İstanbul: İz Yayıncılık, 2003.
Mâlik bin Enes. Muvatta. Thk. Beşşâr ʿAvvâd Marûf, Mahmud Halil. b.y.: Müessesetü'r-Risâle, 1412.
Müstagfirî, Ebu'l-Abbas Cafer b. Muhammed. Fażâilu'l-Kur'ân. thk. Ahmed b. Fâris es-Selûm. b.y.: Dâru İbn Hazm, 2008.
Pedersen, Johannes. İslam Dünyasında Kitabın Tarihi. çev. Mustafa Karagözoğlu. İstanbul: Klasik Yayınları, 2012.
Sicistânî, Ebû Davud Ebûbekir Abdullah b. Süleyman. Kitabu'l- meṣâhif. thk. Muhibbiddîn Abdussübhân Vâiz. Beyrut: Dâru'l-Beşâiru'l-İslamî, 1423.
Suyûtî, Celâleddîn Abdurrahman b. Ebubekir. el-İtḳân fî ʿ ulûmi'l-Kur'ân. thk. Muhammed Ebû Fazl İbrahim. Mısır: el-Hey'etü'l-Mısriyyetü'l-Amme, 1394.
Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr. Câmiʿ u'l-beyân an te'vîli'l-Kur'ân. thk. Ahmed Muhammed Şakir. b.y.: Müessesetü'r-Risâle, 1420.
Zerkeşî, Ebû Abdurrahman Bedreddin. el-Burhân fî ʿ ulûmi'l-Kur'ân. thk. Muhammed Ebû Fazl İbrahim. b.y.: Dâru İhyâi'l-Kütübi'l-Arabiyye, 1376.