Yusuf EŞİT

AHKÂMIN MAHİYET AÇISINDAN DEĞİŞMESİNİN İMKÂNI

Ahkâmın değişmesi genel olarak kabul edilmekte ve İslâm hukukunun dinamik yapısınınönemli bir göstergesi olarak sunularak kimi zaman herhangi bir kayda bağlı kalınmadan tümhükümlere uygulanabilmektedir. Söz konusu bu tavrın yanlışlığını göstermek amacıylahükmün değişiminin anlamı üzerine çalışmalar yapılmıştır. Hâlbuki daha önce yapılmasıgereken hükmün mahiyet itibariyle değişime uygun olup olmadığının tespit edilmesidir. Biz debu çalışmamızda usûlde tanımlandığı şekliyle hükmün mahiyet itibariyle değişimeuygunluğunu ele aldık. Konuyla alakalı tespit ettiğimiz Şâtıbî’nin yaklaşımını fıkıhkaynaklarında hükmün değişimi anlamına gelebilecek şekilde; tamamlanmadan bozulannafilenin kazasının hükmü, ez-zarurat tubîhu’l-mahzûrât kaidesi ve devletin buyruğuylabağlayıcılığı artan emir ve nehiy içerikli hükümler çerçevesinde ele almaya çalıştık.

Suitability of Changinge A Judgment In Terms Of Structure

Changing a judgement is generally accepted and presented as an important indicator of the dynamic structure of Islamic law, it could sometimes be applied to all judgments without any limitation. In order to reveal the wrongness of this attitude, studies on what cahnging a judgement means have been done. However, what should be done first is to check the suitability of changing a judgement in terms of structure. In this study, we discussed the suitability a judgment for being changed as defined in the methodology. We dealt with Shattibin's approach which we considered relevant to the subject. We tried to test this approach in the context of "the judgement of performing later the nafilin invalidated before completion", "principle of ez-zarurat tubîhu'l-mahzûrât " and " judgements with orders and prohibitions getting obligatory upon state provision " in a way which can mean changing a judgment in fiqh sources.

PDF

___

Ahmed, Muhammed Lütfi. “Tağayyürü’l-Fetvâ fi’l-ahkâmi’ş-şer‘îyye mûcebatuhu ve devâbituhu”. Meceletü’ş-Şeri‘a ve’l-Kânûn 28/60 (2014): 469-517. https:// doi.org/ 10.12816/0009304.
Bâvâ, Maruf Adem. “Kaidetü tağyiri’l-fetâvâ ve’l-ahkâm bi tağyiri’z-zamân ve’l-mekân ve tatbîkâtüha’l-mu‘asıra”. Meceletü Külliyeti’ş-Şeri‘a ve’d-Dirâsâti’l-İslâmiyye, 29/29, (2011): 577-636.
Çelebi, İlyas. “Hüsün ve Kubuh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 19: 59-63. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
Ebü’l-Hüseyn el-Basrî, Muhammed b. Alî b. Tayyib. el-Mu‘temed. Thk. Halil mîs. 2 cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, h. 1403.
Eşit, Davut. Hicrî IV-V. Asırlarda Irak-Horasan’da Şâfi‘Î Fıkıh Usûlünün Gelişimi. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2017.
Derdîr, Ebü’l-Berekât Ahmed b. Muhammed b. Ahmed el-Adevî. Hâşiyetü’s-Sâvî ala’ş-Şerhi’s- Sağir, 4 cilt. y.y: Dârü’l-Me‘arif, t.y.
Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd (Ebû Muhammed) Abdullah b. Ömer b. Muhammed. Minhâcü’lvusûl ilâ ilmi’l-usûl. Thk. Şa‘bân Muhammed İsmaîl. Beyrut: Dâru İbn Hazm 2008/1429.
Büceyremî, Süleyman b. Muhammed b. Ömer el-Mısrî eş-Şâfiî. Tühfetü’l-habîb ala’l-hatîb (Hâşiyetü’l-Büceyrimî ala’l-Hatîb). 4 cilt. b.y.: Dârü’l-Fikir, 1415/1995.
Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî er-Râzî. Ahkâmü’l-Kur’an. Thk. Muhammed Sadık el-Kamhâvî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsî’l-Arabî, h. 1405.
Cüveynî, Ebü’l-Meâlî Rüknüddîn Abdülmelik b. Abdillâh b. Yûsuf et-Tâî en-Nîsâbûrî. el- Varakât. Mahhalî’nin Şerhü’l-Varakât’ıyla birlikte. Beyrut: Müessesetü’l-Kütübi’s- Sekâfiyye, 2004.
Haskefî, Alâüddîn Muhammed b. Alî b. Muhammed ed-Dımaşkî. ed-Dürrü’l-muhtâr şerhu Tenviri’l-ebsâr ve cami‘i’l-bihâr. Thk. Abdü’l-mün‘im Halil İbrahim. Beyrut: Dârü'l- Kütübi’l-İlmiyye, 1423/2002.
Mahallî, Ebû Abdillâh Celâlüddîn Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Ensârî. Şerhü’l- Varakât. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2010.
Merdâvî, Ebü’l-Hasen Alâüddîn Alî b. Süleymân b. Ahmed. el-İnsâf fi ma‘rifeti’r-râcih mine’l-hilâf. 2. Baskı. 12 cilt. b.y.: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, ts.
Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî. Ravdatü’t-talibîn. Thk. Adil Ahmed Abdülmevcut-Ali Muhammed. Özel Baskı, 8 cilt. Riyad: Dâru Alemi’l-Kütüb, 2003.
Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî eş-Şâfiî. el- Eşbâh ve’n-nezâir. B.y.: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1411/1990.
Şâtıbî, Ebû İshâk İbrâhîm b. Mûsâ b. Muhammed el-Lahmî el-Gırnâtî. el-Muvâfakât. Thk. Ebû Ubeyde. 7 cilt. Kahire: Dâru İbni ‘Afân, 1417/1997.
Şirâzî, Ebû İshâk Cemâlüddîn İbrâhîm b. Alî b. Yûsuf eş-Şîrâzî. et-Tenbîh fi’l-ıkhi’ş-Şâfi‘î. Thk. Merkezü’l- Hedemât ve’l-Ebhâs es-Sekâfiyye. B.y.: ‘Âlemü’l-Kütüb, 1403/1983.
Gazzâlî, Ebu Hamid Muhammed. el-Mustasfâ. Thk. Muhammed Abdusselam eş-Şâfî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1413/1993.
Haskefî, Alâüddîn Muhammed b. Alî b. Muhammed. ed-Dürrü’l-muhtâr (Reddü’l-muhtâr ile beraber). 2. Baskı. 6 cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1412/1992.
İbn Abidin, Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdilazîz el-Hüseynî ed-Dımaşkî. Reddü’l-muhtâr ala’d-Dürri’l-muhtâr (Haskefî’nin Dürrü’l-muhtâr’ıyla beraber). 2. Baskı. 6 cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1412/1992.
İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ebî Bekr b. Eyyûb ez-Züraî ed-Dımaşkî el-Hanbelî. İ‘lâmü’l-müvaki‘în. Thk. Muhammed Abdüsselâm İbrahim. 4 cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1411/1991.
İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ebî Bekr b. Eyyûb ez-Züraî ed-Dımaşkî el-Hanbelî. Zâdü’l-Me‘ad fi Hedyi Hayri’l-‘İbâd. 27. baskı. 5 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1415/1994.
İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er- Rüveyfiî. Lisânü’l-‘Arab. 3. Baskı. 15 cilt. Beyrut: Darü’s-Sadr, h. 1414.
İbn Mesud, Sadrü’ş-Şerî‘a Ubeydullah. et-Tavdîh li halli ğavâmiz-i Tenkîh (Teftâzânî’nin Şerhü’t- Telvih’iyle beraber). 2 cilt. Beyrut/Lübnan: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts..
İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm b. Muhammed el-Mısrî. el-Bahrü’r-Râik Şerhu Kenzi’d- Dekâik. 2. Baskı. B.y.: Dârü’l- Kütübi’l-İslâmî, ts..
İbn Rüşd, Ebû’l-Velîd Muhamed b. Ahmed b. Muhammed b. Ahmed el-Kurtbî. Bidâyetü’lmüctehid ve nihâyetü’l-müktesid. 4 cilt. Kahire: Dârü’l-Hadis, 2004.
İzz B. Abdisselâm, Ebû Muhammed İzzüddîn Abdülazîz b. Abdisselâm b. Ebi’l-Kâsım es- Sülemî ed-Dımaşkî. Kavâ‘idü’l-ahkâm fi masâlihi’l-enâm. 2 cilt. Kahire: Mektebetü’l- Külliyâti’l-Ezheriyye, 1414/1991.
Kâdî Abdülcebbâr, E bü’l-Hasen Kâdı’l-kudât Abdülcebbâr b. Ahmed b. Abdilcebbâr el- Hemedânî. Şerhu’l-Usûli’l-hamse. Thk. Abdülkerim Osman. 3. Baskı. Kahire: Mektebetü Vehbe, 1996.
Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Habîb el-Basrî. el-Hâvi’l-kebîr fi fıkhi mezhebi’lİmâmi’ş- Şâfiî. Thk. Ali Muhammed Maavvad-Adil Ahmed Abdü’l-Mevcud. 19 cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1419/1999.
Mustafa, İbrahim; Ahmed ez-ziyât v.dğr.. el-Mu‘cemü’l-vasît. 2 cilt. Mısır: Dârü’d-Da‘va, ts.. Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed. el-Mebsût. 30 cilt. Beyrut: Dârü’l-Ma‘rife, 1414/1993.
Özdemir, İbrahim. “Ahkâmın Değişmesine Farklı Bir Yaklaşım”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 47 (Aralık 2014): 19-42. https:// doi.org/ 10.15371/MUIFD.2014478291.
Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs b. Abbâs. el-Ümm. 9 cilt. Beyrut: Dârü’l-Ma‘rife, 1410/1990.